Tadeusz Kasprzycki

Tadeusz Kasprzycki
Ilustracja
Tadeusz Kasprzycki w mundurze generała brygady
generał dywizji generał dywizji
Data i miejsce urodzenia

16 stycznia 1891
Warszawa

Data i miejsce śmierci

4 grudnia 1978
Montreal

Przebieg służby
Lata służby

od 1914

Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie

Jednostki

Ministerstwo Spraw Wojskowych

Stanowiska

minister spraw wojskowych

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920-1941, trzykrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Odznaka Honorowa PCK I stopnia Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Lwa Białego III Klasy (Czechosłowacja) Komandor Orderu Gwiazdy Rumunii Komandor Orderu Korony Rumunii Krzyż Wielki Orderu Korony Jugosłowiańskiej Order Trzech Gwiazd III klasy (Łotwa) Order Krzyża Orła I Klasy (Estonia) Komandor Krzyża Wielkiego Orderu Miecza (Szwecja) Krzyż Wielki Orderu Węgierskiego Zasługi (wojskowy)
Odznaka Oficerska Związków Strzeleckich „Parasol” Znak pancerny.svg Odznaka 1 Kompanii Kadrowej Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych
Oficerowie Legionów, Zakopane 16 grudnia 1914. Od lewej Tytus Czaki, Wacław Sieroszewski, Józef Piłsudski, Tadeusz Kasprzycki, Walery Sławek
Zofia Kajzerówna i Tadeusz Kasprzycki (Warszawa, karnawał 1939)
Juliusz Łukasiewicz, Tadeusz Kasprzycki i Maurice Gamelin (Paryż, maj 1939)

Tadeusz Adam Kasprzycki (ur. 16 stycznia 1891 w Warszawie, zm. 4 grudnia 1978 w Montrealu) – generał dywizji Wojska Polskiego, minister spraw wojskowych w latach 1935–1939, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 16 stycznia 1891 w Warszawie, w rodzinie Józefa, przemysłowca i Marii ze Staworzyńskich[1]. Absolwent Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego[2] w Warszawie (1909), studiował nauki społeczne, przyrodnicze i prawo w Sorbonie i w Wyższej Szkole Nauk Politycznych w Paryżu oraz w Uniwersytecie w Genewie.

Działał w Związku Walki Czynnej i w Związku Strzeleckim. Ukończył Oficerską Szkołę Strzelecką w Stróży i Kurs Wyższej Szkoły Oficerskiej, oraz brał czynny udział w pracach Związku Strzeleckiego, komenderując oddziałem Związku w Paryżu.

Od sierpnia 1914 dowódca Pierwszej Kompanii Kadrowej Legionów Polskich, potem w sztabie I Brygady (porucznik i kapitan). Od listopada 1914 organizator i komendant POW w Warszawie i Lublinie. W 1915 przeniesiony do pracy w Polskiej Organizacji Wojskowej, komendant organizacji w Warszawie i Lublinie. W 1917 utworzył Związek Polskich Organizacji Wojskowych. Był pracownikiem Biura Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu[3].

7 listopada 1918 objął dział organizacyjny w Dowództwie Wojsk Polskich w Lublinie. Od 3 grudnia 1918 kierował Adiutanturą Generalną Naczelnego Wodza i Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. W latach 1919–1921 był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej w Paryżu. Równocześnie studiował w Prywatnej Szkole Nauk Politycznych (franc. École libre des sciences politiques). Od 1921 do marca 1927 był kolejno szefem Wydziału Planów – zastępcą szefa Oddziału IIIa Biura Ścisłej Rady Wojennej, szefem Oddziału IIIa BŚRW i szefem Oddziału III Sztabu Generalnego. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 23. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a jego oddziałem macierzystym był 1 pułk piechoty Legionów w Wilnie[4]. 31 marca 1924 został awansowany do stopnia pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 4. lokatą w korpusie oficerów piechoty[5].

17 marca 1927 Prezydent RP mianował go dowódcą 19 Dywizji Piechoty w Wilnie[6]. Obowiązki dowódcy dywizji łączył z funkcją delegata Polski na konferencję rozbrojeniową i Komisję Wojskową Ligi Narodów. 1 stycznia 1929 Prezydent RP awansował go na stopień generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 i 5. lokatą w korpusie generałów[7]. 19 czerwca 1931 zwolniony został ze stanowiska dowódcy 19 DP, a 7 lipca tego roku wyznaczony na stanowisko zastępcy I wiceministra Spraw Wojskowych[8]. 2 lipca 1934 Prezydent RP mianował go I wiceministrem spraw wojskowych[9]. 12 maja 1935, po śmierci Józefa Piłsudskiego, Prezydent RP, na wniosek Prezydenta Rady Ministrów Walerego Sławka powierzył mu kierownictwo Ministerstwa Spraw Wojskowych[10]. Od 13 października 1935 do 30 września 1939 był ministrem spraw wojskowych w rządach Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego i Felicjana Sławoja Składkowskiego. Na stopień generała dywizji został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 3. lokatą w korpusie generałów[11].

Do 1935 był prezesem zarządu Towarzystwa Wiedzy Wojskowej[12]. 24 kwietnia 1936 przyjął, nadany mu dwa dni wcześniej, dyplom honorowego obywatelstwa gminy Zawoja[13][14]. W 1936 został przewodniczącym Komitetu Głównego Zjazdu Górskiego zorganizowanego w sierpniu 1936 w Sanoku[15]. W tym czasie został wyróżniony tytułami obywatelstwa honorowego gminy Komańcza (30 lipca 1936)[16] oraz gminy Jaśliska[17]. W 1938 otrzymał tytuł członka honorowego powiatu leskiego, jego gmin zbiorowych oraz miast Lesko i Ustrzyki Dolne[18]. 20 grudnia 1937 został prezesem powołanego wówczas Polskiego Towarzystwa Wypraw Badawczych[19]. Był też członkiem władz Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich[20]. Na Gubałówce koło Kościeliska generał Kasprzycki wykupił grunty i razem z siostrą Zofią i Tadeuszem Katelbachem zaczął w 1937 budować hotel Salamandra (zwanym nieoficjalnie od nazwiska kochanki generała Kajzerhofem), na poczet czego zaciągnął kredyt w wysokości 90 tys. zł w banku BGK[21][22]. W związku z tym ze środków wojskowych powstała droga wiodąca grzbietem Gubałówki, co budziło znaczne kontrowersje[22].

12 maja 1939 zmarła żona generała Maria Jadwiga z Rybczyńskich, inżynier, która została pochowana w grobie rodzinnym na cmentarzu Wilanowie[23]. Miała popełnić samobójstwo, a syn – uczeń gimnazjum – zerwał kontakty z ojcem[24]. Prawdopodobną przyczyną tych rodzinnych komplikacji był romans z aktorką Zofią Kajzerówną (1911–2002), z którą zaraz po śmierci żony generał się ożenił, mimo sprzeciwu marszałka Śmigłego-Rydza.

Podczas kampanii wrześniowej wraz z rządem i młodą żoną ewakuował się do Rumunii, gdzie został internowany. Z Rumunii w 1944 przez Turcję przybył do Wielkiej Brytanii. Od 1954 przebywał na emigracji w Kanadzie, gdzie zmarł.

Podanie Kasprzyckiego o przyjęcie do służby wojskowej na Zachodzie zostało odrzucone przez rząd Sikorskiego: Pan jest odpowiedzialny za nieprzygotowanie do wojny nowoczesnej, a więc i za poniesioną klęskę, która nie jest wolna od hańby. Niech Pan Generał pozostanie w Băile Herculane. Ojczyzna nie chce Pana usług[25]. Minister opieki społecznej w rządzie Sikorskiego Jan Stańczyk (PPS) chciał postawić m.in. Kasprzyckiego przed Trybunałem Stanu.

Na emigracji stronił od polityki i nie usiłował odgrywać żadnej roli publicznej. Był teozofem. Kasprzycki jest autorem Kartek z dziennika oficera I Brygady. W 1977 uzyskał doktorat honoris causa nauk politycznych na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie (PUNO).

Pochowany na cmentarzu przy kościele św. Andrzeja Boboli w Londynie[26].

Ordery i odznaczenia

Zobacz też

Przypisy

  1. Stawecki 1994 ↓, s. 161.
  2. Późniejsze nazwy szkoły: od 30.06.1915 do 10.11.1918 Gimnazjum Towarzystwa Szkoły Maurycego hr. Zamoyskiego, od 10.11.1918 Gimnazjum Towarzystwa im. Jana Zamoyskiego (za: Smolna 30. Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego Warszawa: PIW, 1989: 21 i 23; tamże w spisie absolwentów na str. 334, pozycja 61 oraz fotografia generała, fot. nr 31 po s. 224)
  3. Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 220.
  4. Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 22.
  5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924 roku, s. 166.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 19 marca 1927 roku, s. 93.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1929 roku, s. 1.
  8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 224.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 245.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 13 maja 1935 roku, s. 50.
  11. Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 337.
  12. Oficerskie kursy języków obcych. Obrady delegatów T-wa wiedzy wojskowej. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 15B, s. 9, 9 czerwca 1935. 
  13. Obywatelstwo honorowe gm. Zawoja dla p. ministra spraw wojskowych. „Polska Zbrojna”. 113, s. 1, 1936-04-25. Warszawa. .
  14. Z kraju. Honorowe obywatelstwo dla min. jen. Kasprzyckiego. „Kurier Warszawski”. Nr 121, s. 16-17, 3 maja 1936. 
  15. Program Zjazdu Górskiego w Sanoku 1936 r. 14–17 sierpnia. Warszawa: 1936, s. 8.
  16. Dokument potwierdzający.
  17. Drugi dzień Święta Gór. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 187 z 18 sierpnia 1936. 
  18. Zjazd gospodarczy powiatu leskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 120 z 29 maja 1928. 
  19. Powstanie Polskiego Towarzystwa Wypraw Badawczych. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 292 z 24 grudnia 1937. 
  20. Michał Kacprzak, Komitet do Spraw Szlachty Zagrodowej na Wschodzie Polski 1938–1939, [w:] Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 78/2005, s. 93.
  21. Rafał Malczewski Pępek świata, Wydawnictwo LTW Dziekanów Leśny, str.193
  22. a b https://www.nid.pl/upload/iblock/e54/e54f9bc9f4cc359587dd4670f2e55b98.pdf
  23. Nekrolog. „Polska Zbrojna”. 134, s. 4, 1939-05-15. Warszawa. .
  24. Tomasz Łubieński 1939. Zaczęło się we wrześniu Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa 2009, s. 97
  25. tamże, s. 98
  26. Polish Graves in London. polishheritage.co.uk (ang.) [dostęp 2022-05-25]
  27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 kwietnia 1922 roku, s. 249-249.
  28. M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  29. M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  30. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 13.
  31. M.P. z 1930 r. nr 98, poz. 143 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  32. a b c d e f Łoza 1938 ↓, s. 328.
  33. Odznaka honorowa P.C.K. została wręczona p. ministrowi spraw wojsk.. „Polska Zbrojna”. 26, s. 2, 1939-01-26. Warszawa. .
  34. Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 283.
  35. 6 sierpień: 1914 - 1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 20.
  36. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 19 marca 1937 roku, s. 5.
  37. Order „Białego Lwa” na piersiach polskich oficerów. „Polska zbrojna. Pismo codzienne”. s. 4. 
  38. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 409.
  39. Eesti Vabariigi teenetemärgid (est.). president.ee. [dostęp 2014-10-23].
  40. Sveriges statskalender / 1940. Bihang, s. 10
  41. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 19 marca 1935 roku, s. 20.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet gen dyw.svg
Naramiennik generała dywizji Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy
Znak oficerski "Parasol".jpg
Znak oficerski "Parasol"
GenInspWP.jpg
Autor: Gruzin, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka Generalnego Inspektoratu WP
Godło II Rzeczypospolitej.png
Godło Rzeczypospolitej Polskiej ustalone Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach (Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980)
Tadeusz Kasprzycki (1891-1978).jpg
Tadeusz Kasprzycki (1891-1978) - Polish general.
FSSkladkowski (HistoriaPolski str.247).jpg
Felicjan Sławoj-Składkowski
Odznaka 1 Kompanii Kadrowej.JPG
Autor: Jurek281, Licencja: CC BY-SA 3.0
Odznaka 1 Kompanii Kadrowej
Zofia Kajzerówna and Tadeusz Kasprzycki (1939).jpg
Zofia Kajzerówna i Tadeusz Kasprzycki podczas karnawału 1939
Zyndram Koscialkowski.jpg
Marian Zyndram-Kościałkowski, Polish politician, deputy of Polish Sejm 1922-1939, Mayor of Warsaw, Minister of Internal Affairs, Prime Minister of Poland (1935-1936)
Kasprzycki,Gamelin , May 1939.jpg
Polish Minister of War Affairs gen.Tadeusz Kasprzycki (in center) inviting in Paris by French CiC gen. Maurice Gamelin (right). The Ambassador of the Republic of Poland to France Juliusz Łukasiewicz is present on the left. An official visit of Polish militaries in France to coordinate military efforts towards Nazi Germany on the eve of World War II.
POL Honorowa Odznaka PCK I klasy BAR.png
Baretka Honorowej Odznaki PCK I klasy
SWE Royal Order of the Sword - Commander Grand Cross BAR.png
Autor: Wiki Romi, Licencja: CC0
areteka Komandora Krzyża Wielkiego Królewskiego Orderu Miecza
Znak pancerny.svg
Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape .
Czaki, Sieroszewski, Piłsudski, Kasprzycki, Sławek. Zakopane 1914.jpg
Officers of Polish Legions in Zakopane December 1914. From the left: Tytus Czaki, Wacław Sieroszewski , Józef Piłsudski, Tadeusz Kasprzycki, Walery Sławek, Trojanowski