Tadeusz Korniłowicz

Tadeusz Korniłowicz

„Bisygoń”

pułkownik
Data i miejsce urodzenia	13 lub 18 lutego 1880 Warszawa
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Kijów
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	1 Pułk Ułanów Legionów Polskich
Stanowiska	wykładowca, naczelnik wydziału
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa (bitwa pod Łowczówkiem) wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Tadeusz Edward Korniłowicz ps. „Bisygoń” (ur. 13 lub 18 lutego^[1] 1880^[a] w Warszawie, zm. 1940 w Kijowie) – psycholog, pisarz, działacz ochrony przyrody, taternik, grotołaz, ratownik górski; pułkownik Wojska Polskiego, wykładowca wojskowy, urzędnik, członek Głównego Sądu Koleżeńskiego Związku Legionistów Polskich od 1936 roku (ustąpił)^[2], kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Kapliczka Korniłowiczów w Zakopanem

Urodził się jako syn Edwarda Korniłowicza (zm. 1909) i Wiktorii, z domu Poll (zm. 1911). Jego braćmi byli Rafał Marian (1876–1916), Kazimierz (1892–1939) i Władysław Emil (1884–1946)^[1][3]. Uczęszczał do warszawskiego gimnazjum, z którego został relegowany za udział w tajnych kółkach samokształcenia (1900)^[4]. Po zdaniu egzaminu dojrzałości w Petersburgu rozpoczął około roku 1902 studia medyczne w Moskwie, które przerwał po dwóch latach, angażując się w tworzenie „Biblioteki Polskiej” przy „Towarzystwie Dobroczynności”. Od 1906 do 1909 studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim, lecz nie ukończył studiów^[4]. Został działaczem społecznym i kulturalnym, w tym skautingu^[4] oraz na rzecz ochrony przyrody. Od 1903 często gościł w Zakopanem. Przemierzał Tatry, uprawiał turystykę, taternictwo, narciarstwo. W latach 1908–1914 działał w zakopiańskiej Bratniej Pomocy. Od 1906 członek sekcji turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego, od 1911 członek sekcji przyrodniczej, jeden z inicjatorów stworzenia sekcji ochrony Tatr TT^[1]. W 1911 wraz z Mariuszem Zaruskim dokonał drugiego wejścia zimowego na Opalony Wierch. W 1912 został członkiem TOPR. Brał udział w pięciu wyprawach ratunkowych, m.in. w 1914 do Żlebu Drège’a. W 1913 wraz z Mariuszem Zaruskim i Józefem Oppenheimem odkrył górne piętro Jaskini Kasprowej Niżniej w Dolinie Kasprowej w Tatrach Zachodnich, a odkryty tam zamulony syfon nazwali „Gniazdem Złotej Kaczki”^[5].

Podczas I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Polskich w ramach I Brygady. Służył w 1 pułku ułanów Władysława Beliny-Prażmowskiego, nosił pseudonim „Bisygoń”, został ranny w bitwie pod Łowczówkiem w grudniu 1914 i pod Sandomierzem w 1915^[4]. Po odniesionych ranach dwukrotnie przebywał na rekonwalescencji w Zakopanem. W 1916 roku ponownie służył w 1 pułku ułanów. Od 6 lutego do 4 kwietnia 1917 roku był słuchaczem kawaleryjskiego kursu podoficerskiego przy 1 pułku ułanów w Ostrołęce. Kurs ukończył z wynikiem bardzo dobrym. Posiadał wówczas stopień ułana^[6]. W tym samym roku został zwolniony z Legionów^[4].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego. Był oficerem kawalerii (podporucznik). Pełnił funkcję dyrektora Uniwersytetu Żołnierskiego (1919)^[7]. W stopniu majora brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919–1920^[4]. Został zweryfikowany w stopniu majora w korpusie oficerów administracji naukowo-oświatowych ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[8][9]. W 1923, 1924 był w kadrze naukowej Szkoły Podchorążych w Warszawie^[10][11]. Został awansowany do stopnia podpułkownika w korpusie oficerów administracji dział naukowo-oświatowy ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928^[12]. W 1928 był wykładowcą psychologii w Szkole Podchorążych Sanitarnych w Warszawie^[12][4]. Przed 1932 rokiem zwolniony z czynnej służby. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III^[13]. W 1938 został naczelnikiem wydziału w Departamencie Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie^[4][14].

Publikował w dziedzinie historii i psychologii wojskowej, ochrony przyrody w Tatrach, jego artykuły ukazywały się od 1937 do 1939 w piśmie „Żołnierz Polski”^[4]. Promował oświatę i psychologię w wojsku^[3][15]. Był członkiem Towarzystwa Wiedzy Wojskowej^[4]. Tworzył hasła do Encyklopedii Wojskowej^[4]. Założył pismo „Beliniak” i został wiceprzewodniczącym „Koła Beliniaków”^[4].

Po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej w stopniu pułkownika został powołany do służby 3 września 1939^[4]. Następnie wraz ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego został ewakuowany na Podole^[4]. 14 września 1939 po raz ostatni widział się z rodziną w majątku rodziny Paygert nad Zbruczem, po czym udał się w kierunku Czortkowa, gdzie oczekiwał eszelon ewakuacyjny Ministerstwa Spraw Wojskowych^[4]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 na terenach wschodnich II Rzeczypospolitej został aresztowany przez Sowietów. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku^[16]. Następnie został przewieziony do więzienia przy ulicy Karolenkiwskiej 17 w Kijowie. Tam został zamordowany przez NKWD prawdopodobnie na wiosnę 1940. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 (został wymieniony na liście wywózkowej 42-29 oznaczony numerem 1233)^[17]. Ofiary z tej części zbrodni katyńskiej zostały pochowane na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

Jego żoną od 1923 była Jadwiga Korniłowiczowa (1883–1969), córka Henryka Sienkiewicza, z którą miał córkę Marię^[18] (1925–1996, pisarka i tłumaczka). Mieszkali w Zakopanem na Bystrem (tzw. „Korniłowiczówka”). Tadeusz Korniłowicz przyjaźnił się ze Stanisławem Witkiewiczem, pisał o nim prace^[19] (np. pt. O Stanisławie Witkiewiczu wydaną w 1916^[20]) i wygłaszał odczyty na jego temat^[4][21], a sam zainteresowany był projektantem kapliczki z 1907 przy domu rodziny (ulica Karłowicza)^[22][23].

Upamiętnienie

W powieści autorstwa Andrzeja Struga pt. Zakopanoptikon, publikowanej w latach 1913–1914 Tadeusz Korniłowicz został przedstawiony w wykreowanej postaci nazwanej Tołumbas^[24].

Został upamiętniony symboliczną inskrypcją na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 26-3-14/15)^[25].

Grób Sienkiewiczów i Korniłowiczów na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

W maju 2010, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, przy Zespole Szkół Samorządowych w Rucianem-Nidzie został zasadzony Dąb Pamięci honorujący Tadeusza Korniłowicza^[26][27].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari^[28][12][4]
• Krzyż Niepodległości (12 maja 1931)^[29]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[30]
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)^[28][12][4]
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1937)^[31][32]
• Order Palm Akademickich (III Republika Francuska)^[12]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Komenda Legionów (Dowództwo Polskiego Korpusu Posiłkowego). Centralne Archiwum Wojskowe. [dostęp 2017-11-09].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
• Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Tadeusz Korniłowicz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2017-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-10)].
• Tadeusz Korniłowicz – biogram na stronie Sejm Wielki. sejm-wielki.pl. [dostęp 2017-11-09].
• Tadeusz Korniłowicz – biogram na stronie Zakopiańskiego Portalu Internetowego. z-ne.pl. [dostęp 2017-11-09].
• Tadeusz Korniłowicz. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2017-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-10)].

Linki zewnętrzne

• Publikacje Tadeusza Korniłowicza w bibliotece Polona