Tadeusz Kruk-Strzelecki

Tadeusz Kruk-Strzelecki
major rezerwy piechoty major rezerwy piechoty
Data i miejsce urodzenia

20 października 1895
Kamieńsk

Data i miejsce śmierci

1 września 1951
Londyn

Przebieg służby
Lata służby

1914–1945

Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Kotwica symbol.svg Armia Krajowa

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie

Jednostki

I Brygada Legionów Polskich
27 Pułk Piechoty
83 Pułk Strzelców Poleskich
Biuro Informacji i Propagandy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920-1941, trzykrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi

Tadeusz Kruk-Strzelecki[1] do roku 1920 Tadeusz Strzelecki[2] ps. „Dyrektor”, „Szczepan”, „Andrzej Kruk”, „Tadeusz Płoński”, „Józef Kowalski”, „Kruk”[2] (ur. 20 października 1895 w Kamieńsku, zm. 1 września 1951 w Londynie[3]) – major rezerwy piechoty Wojska Polskiego, działacz obozu sanacji.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Aleksandra (rolnika) i Aleksandry z d. Żurawska[2]. Absolwent gimnazjum w Częstochowie (1916)[2]. Należał do organizacji niepodległościowych od 1912, m.in. PMN i Drużyny Skautowej im. W. Łukasińskiego[2]. Od 15 października 1914[2] żołnierz I Brygady Legionów Polskich[a][4]. Był ranny w bitwie pod Konarami[b]. Odkomenderowany w 1917[c] do Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 1 lipca został mianowany komendantem 2 obwodu POW w Wieluniu. Od 5 stycznia 1915 do 25 lipca 1917 był komendantem Obwodu nr V w Piotrkowie[2]. Ukończył kurs podchorążych POW (28 lutego 1917). Od marca 1918 ponownie komendant w Okręgu Va Częstochowa. Brał udział w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w powiecie wieluńskim i organizował tam batalion piechoty podległy 27 pułkowi piechoty. Od 1 listopada 1918 do 1 stycznia 1919 dowodził półbatalionem granicznym 27 pp, a następnie do 17 marca 1919, 11 kompanią 27 pp[2]. W maju 1919 przekazano go do dyspozycji Oddziału II NDWP[2]. 6 czerwca 1919 mianowany zastępcą komendanta i szefem wywiadu Komendy Naczelnej nr III w Kijowie[4][2]. Od 22 lipca 1919 był dowódcą oddziałów powstańczych na tyłach Armii Czerwonej. Został ranny 5 sierpnia 1919 pod Żytomierzem[2]. W Wojsku Polskim służył od 1918. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był ranny. Oficer Oddziału VI, a później Oddziału II Naczelnego Dowództwa. W 1920 brał udział w tzw. buncie gen. Lucjana Żeligowskiego[4]. W lipcu 1920 organizował oddział lotny w sile batalionu, z którym walczył pod Grodnem i Wilnem[5]. Od 4 listopada 1921 mianowany zastępcą dowódcy grupy ochotniczej ppłka Walerego Sławka[5]. W 1922 zweryfikowany został w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919. W 1924 był oficerem rezerwy 27 pułku piechoty w Częstochowie i w tym samym roku przeniesiony do rezerwy. 14 lutego 1924 został przeniesiony do rezerwy na własną prośbę w powodu zatargu z Szefem Sztabu Generalnego WP (chodziło o inwigilację byłych żołnierzy legionistów)[5]. 13 listopada 1928 skazany sądownie na karę jednego miesiąca za „rozpowszechnianie utworów wyrażających zuchwałe nieposzanowanie władzy zwierzchniej”[5]. Dziesięć lat później, w tym samym stopniu i starszeństwie, był oficerem rezerwy 83 pułku piechoty w Kobryniu. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 26. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[6]. Od roku 1927 do 1928 był dyrektorem kopalni nafty w Słobodzie Rangurskiej[5]. Od 1929 do 1930 był dyrektorem miejskiej komunikacji autobusowej w Częstochowie, później założył własne przedsiębiorstwo[5]. W 1937 zastępca delegata MSWojsk. przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[7].

Podczas kampanii wrześniowej był zastępcą szefa Oddziału Operacyjnego w sztabie dowództwa Obrony Warszawy[8]. W początkach okupacji niemieckiej był szefem Oddziału Politycznego Dowództwa Głównego Służby Zwycięstwu Polski[9], które współtworzył[10]. Od października 1939 pełnił funkcję szefa Oddziału VI – Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej. Odsunięty od pełnienia tej funkcji po interwencjach Władysława Sikorskiego i od października 1940, zastąpiony przez płk. dypl. Jana Rzepeckiego. Był również redaktorem naczelnym pisma „Przedwiośnie” należącego do Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy, członkiem loży masońskiej[11]. Należał do Tymczasowej Zbiorowej Delegatury utworzonej przez płka Jana Skorobohatego-Jakubowskiego w dniu 3 lipca 1940 r.[12] 13 września 1940 Tymczasowa Delegatura została rozwiązana[13]. W nocy z 10 na 11 listopada 1942 był omyłkowo[10] aresztowany i osadzony na Pawiaku, a zwolniony został w grudniu tego samego roku[4][10]. 11 marca 1943[d]. ponownie aresztowany i więziony przez okupanta na Pawiaku, następnie 28 kwietnia 1943 został przewieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz (nr obozowe: 119127 – 119526)[14]. Przewieziony w końcu 1944 do Sachsenhausen, a następnie pod Kilonię[4]. W kwietniu 1945 uwolniony z obozu przez oddziały amerykańskie. Służył do 1947 w brytyjskiej strefie okupacyjnej Niemiec w Oddziałach Wartowniczych[4].

W drugiej połowie 1948 przybył do Wielkiej Brytanii[10]. Po zakończeniu wojny działał na emigracji w ruchu sanacyjnym. Brał udział w pracach Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Koła AK i Instytutu im. Józefa Piłsudskiego[4].

Zmarł w Londynie w wieku 56 lat, 1 września 1951, pochowany na cmentarzu Gunndersbury[10].

Życie prywatne

Żonaty od 1920 z Janiną z d. Żychnowska. Mieli troje dzieci: Jerzy (ur. 1922), Anna Danuta (ur. 1925), Andrzej (ur. 1929)[10].

Ordery i odznaczenia

Uwagi

  1. Według L. Mastalskiego, początkowo otrzymał przydział do batalionu uzupełniającego 1 pułku piechoty Legionów Polskich, a następnie do 5 pułku piechoty Legionów Polskich, gdzie ukończył kurs podoficerski[2].
  2. Według L. Mastalskiego, było to 19 maja 1915 podczas ataku na Swojków[2].
  3. Według L. Mastalskiego, oddelegowano go po rekonwalescencji w październiku 1915, jako instruktora do POW w Częstochowie. Dowodził tam plutonem, a następnie kompanią[2].
  4. Według L. Mastalskiego, aresztowany 24 lutego, a 11 marca przeniesiony do Pawiaka[10].

Przypisy

  1. W ewidencji wojskowej figurował jako Tadeusz II Strzelecki, w celu odróżnienia od innych oficerów WP noszących to samo imię i nazwisko.
  2. a b c d e f g h i j k l m n Mastalski 2020 ↓, s. 507.
  3. Kalendarz historyczny: ludzie i wydarzenia.
  4. a b c d e f g h Grzegorz Mazur: Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK. Warszawa: 1987, s. 382.
  5. a b c d e f Mastalski 2020 ↓, s. 508.
  6. Rybka i Stepan 2004 ↓, s. XXXI, 601.
  7. Mastalski 2020 ↓, s. 508-509.
  8. Mastalski 2020 ↓, s. 5089.
  9. Kruk-Strzelecki Tadeusz, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2007-10-08].
  10. a b c d e f g h i j k l Mastalski 2020 ↓, s. 509.
  11. Notatka Karaszewicza-Tokarzewskiego z nazwiskami szesnastki. rzeczpospolita.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-10)]..
  12. Polska Podziemna. III. Tymczasowy Delegat na Kraj, Delegatura Zbiorowa.. [dostęp 2007-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-08)].
  13. IPN: Delegatura Rządu RP na Kraj – nowe aspekty badawcze.
  14. Więźniowie Pawiaka. Lata 1939-1944. stankiewicz.e.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-20)]..
  15. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1923 roku, s. 2 „za czyny w byłej POW na Wschodzie (KN III)”.
  16. M.P. z 1937 r. nr 93, poz. 128 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  17. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2035 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 40, poz. 1854, s. 1563)
  18. Rozporządzenie Kierownika MSWojsk. L. 6285/22 G.M.I. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 11, s. 348)

Bibliografia

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-09-07].
  • Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 190, 420.
  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 10, 564.
  • Grzegorz Mazur: Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 382. ISBN 83-211-0892-X.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
  • Lech Mastalski: Polska Organizacja Wojskowa. Okręg Częstochowsko-Wieluński Va/IX 1915–1918. Częstochowa: 2020. ISBN 978-83-945661-1-1.

Media użyte na tej stronie

PL Epolet mjr.svg
Naramiennik majora Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Kotwica symbol.svg
Autor: Liftarn, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kotwica symbol
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy