Tadeusz Kulisiewicz

Tadeusz Kulisiewicz

Tadeusz Kulisiewicz, fotografia (przed 1959)
Data i miejsce urodzenia	13 listopada 1899 Kalisz
Data i miejsce śmierci	18 sierpnia 1988 Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	rysunek grafika
Epoka	modernizm
Muzeum artysty	Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza w Kaliszu (1994)
Odznaczenia

Tadeusz Kulisiewicz (ur. 13 listopada 1899 w Kaliszu, zm. 18 sierpnia 1988 w Warszawie) – polski grafik i rysownik.

Życiorys

Tadeusz Kulisiewicz

Tadeusz Kulisiewicz na swojej wystawie jubileuszowej w Muzeum Narodowym w Warszawie (1964)

Upamiętniająca artystę tablica zaprojektowana przez Jerzego Sikorskiego, umieszczona na przy ul. Mazowieckiej 7 w Warszawie

Urodził się w Kaliszu, jako syn Walentego Kowala i Marii z Popielińskich. Ukończył Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Kaliszu, w zbiorach którego znajdują się najwcześniejsze prace artysty. Studia artystyczne odbył w Państwowej Szkole Sztuk Dekoracyjnych w Poznaniu (1922–1923) i w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie (1923–1929), w pracowniach profesorów Miłosza i Mieczysława Kotarbińskich oraz Władysława Skoczylasa. Od 1926 należał do Stowarzyszenia Polskich Artystów Grafików „Ryt”. W latach 1933–1939 prowadził kursy rysunku w warszawskiej ASP w pracowni Mieczysława Kotarbińskiego. Od 29 sierpnia 1946 był profesorem nadzwyczajnym rysunku Akademii Sztuk Plastycznych w Warszawie^[1], a 12 sierpnia 1950 został mianowany profesorem zwyczajnym grafiki^[2]. W 1955 został członkiem korespondentem Akademii Sztuki w Berlinie, a w 1965 otrzymał honorowe członkostwo Akademii Sztuk Pięknych we Florencji. Indywidualne wystawy prac artysty prezentowane były w licznych krajach Europy, Azji i obu Ameryk.

Był członkiem Rady Krajowej PRON w 1983^[3]. W 1983 wybrany został w skład Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

Pochowany został na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C39-2-6)^[4].

Imieniem Tadeusza Kulisiewicza nazwano ulice w Warszawie, Kaliszu i Szlembarku^[5].

W 2019 z okazji 120. rocznicy urodzin Kulisiewicza w Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza w Kaliszu otwarto wystawę czasową „Mistrz i uczniowie: Tadeusz Kulisiewicz i tradycje warszawskiej grafiki warsztatowej”^[6].

Twórczość

W 1926 Kulisiewicz odwiedził Szlembark, wieś w Gorcach. Od tego czasu powracał tam często przez całe życie. W latach 1928–1930 stworzył cykl drzeworytów poświęcony Szlembarkowi. W przeciwieństwie do modnej w latach 20. radosnej stylizacji góralszczyzny, ukazał świat Szlembarku w nastroju powagi i surowości. Drzeworyty Kulisiewicza wyróżniały się siłą ekspresji, monumentalizacją tematu. W okresie przedwojennym Kulisiewicz tworzył przeważnie drzeworyty. Prace swoje zestawiał w cykle monotematyczne. W ten sposób powstał zbiór szlembarski, złożony z czterech tek: „Szlembark” (1932), „Bacówka” (1932–1933), „Metody” (1934), „Wieś w Gorcach” (1935–1936), uzupełniony potem o zbiór rysunków „Szlembarskie rysunki” (1939)^[7].

Okres wojny Kulisiewicz spędził w Krakowie i Szlembarku. W powstaniu warszawskim spłonęła jego pracownia, w tym 70 desek drzeworytniczych. Po wojnie zaniechał tworzenia drzeworytów i poświęcił się głównie rysunkowi i grafice miedziorytniczej – suchorytowi. W 1945 rysował ruiny Warszawy, tworząc cykl stu rysunków tuszem „Ruiny Warszawy 1945” pokazany w 1947 w Muzeum Narodowym w Warszawie i wydany w postaci wielkoformatowego albumu. Artysta sporządzał w terenie szkice ołówkowe, z których w pracowni powstawały rysunki tuszem.

W okresie powojennym w poszukiwaniu tematów artysta odbył wiele podróży m.in. do Niemiec, Belgii, Brazylii, Chin, Francji, Holandii, Indii, Meksyku, Włoch i ZSRR. Kilkakrotnie wyjeżdżał do Berlina Wschodniego, gdzie w teatrze Berliner Ensemble szkicował inscenizacje sztuk Bertolta Brechta: „Matki Courage i jej dzieci” (1949), „Kaukaskiego Koła Kredowego” (1954) i „Życia Galileusza” (1957). Następne podróże zaowocowały cyklami rysunków: z Czechosłowacji (1951), Chin (1952), Indii (1956), Meksyku (1957, 1958/1959), Wenecji (1958 i 1961), Brazylii (1963). W późniejszych cyklach zaczął pojawiać się kolor.

Oprócz rysunków Kulisiewicz tworzył także cykle suchorytów: „Żołnierze rewolucji i pokoju” (1948), „Bojownicy o wolność i demokrację” (1951), „Stalowe ptaki” (1965), „Kobieta” (1973/1974), „Macierzyństwo i matka” (1974) „Moja historia sztuki” (1975) „Krajobrazy spalone” (1979/1981), „Chiny” (1982) oraz „Ludzie Indii, Meksyku i Brazylii” (1982–1983).

W 1986 roku powołał fundację Stypendia i Nagrody im. Tadeusza Kulisiewicza promującą młodych artystów^[8].

Na mocy testamentu Kulisiewicza wyposażenie jego warszawskiej pracowni przeszło na własność Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Kaliszu; w 1994 w Kaliszu otwarto Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza^[9].

Odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy (11 lipca 1955)^[10]
• Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)^[11]
• Order Budowniczych Polski Ludowej (21 lipca 1971)^[12]
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)^[13]
• Złota Odznaka „Odbudowy Warszawy” (17 stycznia 1953)^[14]
• Złoty Medal Calcutta Art Society (17 listopada 1964)^[15]

Nagrody

• 1928: I nagroda na Salonie Grafiki Polskiej w Warszawie
• 1929: I nagroda na wystawie grafiki w Krakowie
• 1929: II nagroda na Poznańskiej Wystawie Krajowej
• 1933: I nagroda na Międzynarodowej Wystawie Drzeworytu w Warszawie
• 1937: Nagroda Miasta Łodzi za całokształt działalności artystycznej w dziedzinie grafiki i drzeworytnictwa^[16]
• 1952: Nagroda Państwowa I stopnia za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie grafiki^[17][18]
• 1954: Nagroda UNESCO na XXVII Biennale w Wenecji^[19]
• 1954: I nagroda w dziale rysunków na VI Biennale Sztuki w São Paulo^[19]
• 1965: Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za prace eksponowane na wystawie centralnej „20 lat Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Twórczości Plastycznej”^[20].

Przypisy

Bibliografia

• Maciej Masłowski: Tadeusz Kulisiewicz, mies. „Arkady”, Warszawa 1937.
• Maria Twarowska, Tadeusz Kulisiewicz. Charakterystyka stylu, „Nike” 1937, s. 162–179.
• Maria Grońska, Nowoczesny drzeworyt polski, Ossolineum, s. 148–157.
• Warszawa 1945 w rysunkach Tadeusza Kulisiewicza, Czytelnik, Warszawa 1947.
• Zbiorowa wystawa grafiki i rysunków Tadeusza Kulisiewicza (katalog), Zachęta, Warszawa 1952.
• Dziennik kubański, Krajowa Agencja Wydawnicza, Katowice 1984.
• Matka Courage i jaj dzieci (Bertolt Brecht) Wydawnictwo Literackie, Kraków 1965.
• Mutter Courage und ihre Kinder (Bertolt Brecht), Aufbau-Verlag, Weimar 1968.
• Mutter Courage und ihre Kinder (Bertolt Brecht), Suhrkamp-Verlag, Frankfurt am Main, 1980.
• JolantaJ. Chrzanowska-Pieńkos JolantaJ., AndrzejA. Pieńkos AndrzejA., Leksykon sztuki polskiej XX wieku, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 1996, ISBN 83-86600-48-9, OCLC 835483149 .
• Joanna Guze: Kulisiewicz, Wydawnictwo Sztuka, 1956
• Anna Tabaka: Tadeusz Kulisiewicz (1899-1988). Rysownik, grafik, kaliszanin, z serii Kaliszanie, 2019.