Tadeusz Lewicki (profesor)

Tadeusz Lewicki
Data i miejsce urodzenia

29 stycznia 1906
Lwów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

22 listopada 1992
Kraków

Miejsce spoczynku

Cmentarz Rakowicki

Zawód, zajęcie

orientalista, arabista

Miejsce zamieszkania

Imperium Rosyjskie
II Rzeczpospolita

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor

Alma Mater

Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie

Uczelnia

Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie
Uniwersytet Jagielloński

Małżeństwo

Anna Kowalska-Lewicka

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi

Tadeusz Lewicki (ur. 29 stycznia 1906 we Lwowie, zm. 22 listopada 1992 w Krakowie) – polski orientalista, arabista i historyk mediewista o światowym uznaniu, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Członek Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności oraz m.in. Acadèmie des Sciences d’Outre-Mer, Association Internationale d’Études des Civilisations Mediterranéennes, Royal Asiatic Society, Körösi Csoma, Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego i Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego. Zajmował się źródłami orientalnymi (arabskimi i hebrajskimi) do dziejów Afryki Północnej i Słowiańszczyzny oraz piśmiennictwem niektórych sekt muzułmańskich, przede wszystkim sekty ibadytów. Prowadził badania terenowe w Algierii, Mauretanii, Senegalu, Kamerunie i Tanzanii.

Życiorys

Był synem Tadeusza, prawnika i Heleny z Ostrowskich. Jako zaledwie trzynastoletni chłopak przyłączył się do lwowskich Orląt broniących polskiego Lwowa przed Ukraińcami, następnie ukończył VIII Gimnazjum Realne im. Kazimierza Wielkiego, a wkrótce po maturze (1925 r.) podjął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza (1927 r.). Początkowo były to studia prawnicze, ale w 1928 r. udał się do Paryża, celem kształcenia się w naukach politycznych i językach wschodnich (planem miała być kariera dyplomatyczna w którymś z krajów arabskich). W czasie kilkumiesięcznej podróży do Algierii i przebywania w środowisku arabskim, młody Tadeusz podjął decyzję o zmianie kierunku studiów. Po powrocie do Lwowa i wyborze orientalistyki jego kariera naukowa splotła się na wiele lat z arabistą, dawnym dyplomatą carskiej Rosji, profesorem Zygmuntem Smogorzewskim, zaś naukę języków semickich uzupełniał na Wydziale Teologicznym, u znanego biblisty i hebraisty, ks. profesora Aleksego Klawka. Razem z bratem Stanisławem (1908–1941) należał do korporacji akademickiej K! Aquitania[1].

W 1931 r., będąc asystentem Smogorzewskiego, Lewicki obronił pracę doktorską z zakresu historii Afryki Północnej w okresie wczesnego średniowiecza, jednak pod koniec 1931 r. Smogorzewski zmarł i tym samym zlikwidowano Katedrę Orientalistyki na lwowskiej uczelni. Kontynuację kariery Lewickiego uratowała wyciągnięta dłoń profesora Konstantego Chylińskiego, który zaproponował mu pracę w kierowanej przez siebie Katedrze Historii Starożytnej. Współpraca z Chylińskim zaowocowała francuskim stypendium, dzięki któremu Lewicki dwa lata kształcił się na Sorbonie i Collège de France (1932–1934). Po powrocie do kraju do wybuchu II wojny światowej pracował na UJK jako asystent.

W okresie wojny walczył w oddziałach AK, m.in. w oddziałach partyzanckich na Zamojszczyźnie, był też redaktorem partyzanckiej gazetki „Echa Leśne”. W randze podporucznika walczył jako dowódca plutonu przeciwpancernego i dowódca patrolu BIP[2] w powstaniu warszawskim (pseudonim „Rogala” i „Tadeusz”, nazwisko konspiracyjne Zygmunt Woźniak, nr legitymacji AK 120250), a następnie był jeńcem w oflagu Murnau[3], a po wyzwoleniu żołnierzem 2 Korpusu, z którym został ewakuowany do Anglii.

Po powrocie do kraju w 1947 r. osiedlił się w Krakowie, gdzie pracował najpierw w Polskiej Akademii Umiejętności (1946–1948), a następnie aż do przejścia na emeryturę na Uniwersytecie Jagiellońskim (1948–1976). Na UJ najpierw był lektorem języka arabskiego (1948–1949), a po uzyskaniu habilitacji (1949 r.) kierował Katedrą Filologii Orientalnej (1949–1969), którą objął po zmarłym Tadeuszu Kowalskim[4]. W 1954 r. został profesorem nadzwyczajnym, a tytuł profesora zwyczajnego otrzymał w roku 1960 r. W latach 1960–1962 piastował funkcję dziekana Wydziału Filologicznego, a w latach 1969–1976 dyrektora Instytutu Filologii Orientalnej. Był inicjatorem rozbudowy na Uniwersytecie Jagiellońskim studiów orientalistycznych, co doprowadziło do utworzenia specjalności: arabistyki, islamistyki, turkologii, iranistyki i afrykanistyki. Pracując na Uniwersytecie Jagiellońskim jednocześnie pracował w Instytucie Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk (1953-1968). W 1986 Uniwersytet Wrocławski przyznał mu doktorat honoris causa[5].

Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera U, płn.-zach.)[6].

Grób prof. Tadeusza Lewickiego na Cmentarzu Rakowickim

Pisma (wybór)

  • Polska i kraje sąsiednie w świetle „Księgi Rogera”, geografa arabskiego z XII w. al-Idrīsī’ego.
  • La voie Kiev - Vladimir, 1938
  • Pologne et les pays voisins dans le „Livre de Roger”, 1945
  • Państwo Wiślan-Chorwatów w opisie al-Mas'udi'ego: Résumé, 1948
  • Świat słowiański w oczach pisarzy arabskich, 1949
  • Zagadnienie Gotów na Krymie, 1951
  • Ze studiów nad źródłami arabskimi, 1952
  • Skarb dirhemów arabskich z Piwonic koło Kalisza, 1953
  • Études ibādites nord-africaines, 1955
  • Źródła hebrajskie do dziejów Słowian i niektórych innych ludów Środkowej i Wschodniej Europy: wyjątki z pism religijnych i prawniczych XI-XIII w., 1956
  • Drachma króla Elymaidy Orodesa II znaleziona w Osowcu koło Grodziska Mazowieckiego, 1963
  • Małopolska w świetle wczesnośredniowiecznych źródeł arabskich, 1963
  • Dzieje Afryki od czasów najdawniejszych do XIV w: wybrane zagadnienia, 1969
  • Dzieje polskich badań w zakresie numizmatyki orientalnej, 1969
  • Handel Samanidów ze wschodnią i środkową Europą, 1972
  • West African food in the Middle Ages, 1974
  • Arabic external sources for the history of Africa to the south of Sahara, 1974
  • Etudes maghrébines et soudanaises, 1976
  • Księga tysiąca i jednej nocy: Przypisy i objaśnienia, 1976
  • Źródła arabskie do dziejów Słowiańszczyzny, 1977
  • Materiały pomocnicze do nauki języka arabskiego, 1980

Odznaczenia

Życie prywatne

Mąż Anny Kowalskiej-Lewickiej.

Przypisy

  1. Polska Korporacja Akademicka “Aquitania” we Lwowie w portalu "Archiwum korporacyjne"
  2. Por. Tadeusz Kuncewicz ps. "Podkowa" i rajd do amerykańskiej strefy okupacyjnej w lipcu 1945 r.
  3. Powstańcze biogramy: Tadeusz Lewicki
  4. Kinga Maciuszak, Z historii orientalistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, "Alma Mater" nr 120–121, s. 138
  5. Marek Cetwiński: Historia Wrocławia w datach. Romual Gelles (red.) i inni. Wrocław: TMW Wratislawia, 1996, s. 191.
  6. Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 166, ISBN 978-83-233-4527-5.
  7. M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1588

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Grób prof. Tadeusza Lewickiego.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób prof. Tadeusza Lewickiego na Cmentarzu Rakowickim