Tadeusz Morski

Tadeusz Morski
Herb
Topór
Data urodzenia1754[1]
Data i miejsce śmierci1 września 1825
Kraków
OjciecAntoni Morski
MatkaAnna Siemińska
Żona

Łucja Vallabrigue

Odznaczenia
Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów)

Tadeusz Morski herbu Topór, pseud. i krypt.: Un Polonais; T. M. (ur. 1754, zm. 1 września 1825 w Krakowie) – publicysta, poeta, tłumacz, dyplomata, polityk, pełnomocnik Rady Najwyższej Narodowej w ziemi stężyckiej i powiecie garwolińskim w czasie insurekcji kościuszkowskiej[2], wolnomularz[3], poseł Rzeczypospolitej w Królestwie Hiszpanii w 1790 roku[4], poseł ekstraordynaryjny Rzeczypospolitej w Madrycie w 1792 roku[5].

Życiorys

Urodził się w Małopolsce (prawdopodobnie na ziemi przemyskiej), jako syn Antoniego, późniejszego kasztelana lwowskiego, i Anny z Siemianowskich. W latach 1761-1762 uczęszczał do Collegium Nobilium jezuitów we Lwowie[6]. Kształcił się u warszawskich teatynów, a latach 1766-1768 w Szkole Rycerskiej. Nieco później prawdopodobnie podjął służbę w wojsku saskim. W 1776 roku został szambelanem królewskim Stanisława Augusta, wkrótce otrzymał ksztelanię przemyską. W okresie Sejmu Czteroletniego współpracował (jako publicysta) ze stronnictwem patriotycznym. W 1790 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[7]. W 1791 uzyskał, przy poparciu Ignacego Potockiego, nominację królewską na stanowisko poselskie w misji dyplomatycznej w Madrycie (starał się o nią również Józef Ankwicz) zatwierdzoną następnie przez Deputację Spraw Zagranicznych.

W wyniku problemów finansowych misja w Madrycie została zlikwidowana w lipcu 1791 roku (pozostał tam tylko Chargé d’affaires Kajetan Zbyszewski). Tadeusz Morski po opuszczeniu we wrześniu hiszpańskiej placówki przez krótki czas przebywał w Anglii. W tym czasie w listach do Potockiego rozgoryczony pisał iż jego odwołanie ma swoją przyczynę we wrogości Chreptowicza. Po powrocie do kraju otrzymał wypłatę 6 tysięcy złotych polskich (ekspens korespondencyjny, wcześniej dostał z góry 2600 florenów zapłaty za pół roku pracy na placówce) a w październiku otrzymał z rąk króla Order Orła Białego[8].

W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego[9].

Twórczość

Tadeusz Morski był autorem Uwagi nad pismem Seweryna Rzewuskiego... będącej odpowiedzią na O sukcesji tronu w Polszcze. Rzecz krótka. (1790). Wkrótce po powrocie (1792) opublikował książkę Myśli o potrzebie i sposobach przysposobienia młodzieży do służby dyplomatycznej w Polszcze, w której postulował likwidację wszystkich misji dyplomatycznych z wyjątkiem państw ościennych. Był również autorem poematów heroikomicznych według Jeana-Baptiste Louisa Gresseta Pulpit żyjący (1781).

Ważniejsze utwory

  1. Uwagi o chłopach[10], Warszawa (1788); przedr.: "Materiały do dziejów Sejmu Czteroletniego" t. 1, Wrocław 1955, (według H. Mościckiego autorem był brat Tadeusza – Onufry)
  2. Uwagi nad pismem Seweryna Rzewuskiego, hetmana polnego kor., O sukcesji tronu w Polszcze[11], (Warszawa 1790); przedr.: "Materiały do dziejów Sejmu Czteroletniego" t. 1, Wrocław 1955
  3. Myśli o potrzebie i sposobach przysposobienia młodzieży do służby dyplomatycznej w Polszcze[12], Warszawa 1792; wyd. następne: wyd. H. Mościcki, Warszawa 1919
  4. Do Kościuszki w dniu imienin w Sieniawie, powst. 1792, z rękopisu Biblioteki Polskiej w Paryżu wyd. W. Dzwonkowski: Kościuszko w Galicji jesienią 1792 r., "Tygodnik Ilustrowany" 1917, nr 43[13]
  5. Lettre... à M. l'Abbé de Pradt, ex-archevêque de Melines, ci-devant chevalier de l'ordre de la Réunion de Hollande et ambassadeur de France à la cour de Varsovie, Warszawa 1815; wyd. następne: Paryż 1815; Lipsk 1816; autograf: Biblioteka Polska w Paryżu
  6. Lettre d'un Polonais à la grandeur Mr. de Pradt, sur la politique de sastreusse pour l'Europe en général et en particuliers très funeste pour la Pologne, Getynga 1816, (zapis i autorstwo według H. Mościckiego).

Przekłady

  1. J. B. L. Gresset: Vert-vert, czyli szpak klasztornego chowania[14], Warszawa 1779; wyd. następne: wyd. 2 uzupełnione Warszawa 1781 (dod. wiersz: Manifest szpaka przeciw dudkowi); wyd. 3 Złoczów 1894
  2. J. B. L. Gresset: Pulpit żyjący. Poema polskie na model Gresseta...[15], Gdańsk (Warszawa) 1781.

Listy i materiały

  1. Do E. Wodzickiego z roku 1780, rękopis: Ossolineum, sygn. 11668/II
  2. Do Stanisława Augusta 21 listów z lat 1780-1792, oraz 1 list od Stanisława Augusta z roku 1792, rękopisy: Biblioteka Czartoryskich, sygn. 672-673, 697, 699, 721, 723, 734, 927
  3. Do I. Potockiego 20 listów z lat 1788-1794 i bez daty, rękopisy: Archiwum Główne Akt Dawnych (Archiwum Wilanowskie, sygn. 280, 372); listy z 18 czerwca i 11 lipca 1790 cyt. B. Dembiński w: Polska na przełomie, Warszawa (1913)
  4. Korespondencja z lat 1791-1793 z K. Zbyszewskim (8 listów), J. d'Andŭaga, A. Qŭeneaŭ, min. de Florida Blanca (13 listów), S. de Velasco y Coello; rękopis: Ossolineum, sygn. 923/I
  5. Trzydzieści osiem raportów do min. H. Mareta z roku 1812; zeszyty Opisu statystycznego guberni wołyńskiej, podolskiej i ukraińskiej oraz list od Mareta z 22 lipca 1812; rękopisy: Arch. Nationales w Paryżu, sygn. AF 1648, AF IV 1650
  6. Do D. de Pradta i H. Mareta z roku 1812, rękopis: Arch. du Ministère des Affaires Étrangères w Paryżu (Pologne 331)
  7. Do A. Kosińskiego z roku 1812, rękopis znajdował się w Bibliotece Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznań, sygn. 515
  8. Korespondencja z M. Wielhorskim z roku 1812 (5 listów), rękopisy znajdowały się w Bibliotece Krasińskich, sygn. 4694, 4696
  9. Do K. Koźmiana (brak daty) w zbiorze z lat 1813-1839, rękopis: Biblioteka PAN Kraków, sygn. 2031, t. 2.

Materiały dotyczące Morskiego znajdują się ponadto w rękopisach Ossolineum, sygn. 487/III, 720/I.

Przypisy

  1. ↑ według innych źródeł urodził się 2 lata wcześniej (1752) – T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 346.
  2. ↑ Jerzy Kowecki, Pospolite ruszenie w insurekcji 1794, Warszawa 1963, s. 123.
  3. ↑ Ludwik Hass, Sekta farmazonii warszawskiej, Warszawa 1980, s. 197.
  4. ↑ Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 81.
  5. ↑ Jerzy Łojek, Materiały cło historii polskiej służby zagranicznej w latach 1788— 1795, w: Przegląd Historyczny 53/2, 1962, s. 522.
  6. ↑ Kazimierz Puchowski, Jezuickie kolega szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Gdańsk 2007, s. 567.
  7. ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 201.
  8. ↑ Krzysztof Tracki: Ostatni kanclerz litewski Joachim Litawor Chreptowicz w okresie sejmu czteroletniego 1788-1792 (pol. • lit.). [dostęp 16 sierpnia 2007]. [zarchiwizowane z tego adresu (14 lipca 2007)].zły zapis daty dostępu
  9. ↑ Akcesy do konfederacji warszawskiej rządu i obywatelki Wielkiego Księstwa Litewskiego, podał Euzebiusz Łopaciński, w: Ateneum Wileńskie, r. XI, Wilno 1936, s. 355.
  10. ↑ Tadeusz Morski, Uwagi o chłopach, wyd. 1788, polona.pl [dostęp 2018-04-19].
  11. ↑ Tadeusz Morski, Tadeusza Morskiego Uwagi nad pismem Seweryna Rzewuskiego, hetmana polnego kor.: O sukcessyi tronu w Polszcze r. 1790, polona.pl [dostęp 2018-04-19].
  12. ↑ Tadeusz Morski, Tadeusza Morskiego [...] Myśli o potrzebie i sposobach przysposobienia młodzieży do służby dyplomatyczney w Polszcze, wyd. 1792, polona.pl [dostęp 2018-04-19].
  13. ↑ Tygodnik Ilustrowany, nr 43 (27 października 1917) s. 526-527, polona.pl [dostęp 2018-04-19].
  14. ↑ Vert-vert, czyli szpak klasztornego chowania, wyd. 1779, polona.pl [dostęp 2018-04-19].
  15. ↑ Pulpit żyjący. Poema polskie na model Gresseta..., wyd. 1781, polona.pl [dostęp 2018-04-19].

Bibliografia

  • T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 346-348.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Order Świętego Stanisława BAR.svg
Baretka: Order Świętego Stanisława (Polska)
POL COA Topór.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Topór