Tadeusz Olechnowicz

Tadeusz Olechnowicz (ur. 20 sierpnia 1936 w Wilnie, zm. 28 grudnia 2016 w Bremerhaven^[1]) – polski kapitan żeglugi wielkiej i żeglarz, ostatni komendant „Daru Pomorza".

Współtwórca i pierwszy komendant "Daru Młodzieży", w międzynarodowym świecie żeglarskim zwany Big Ted, związany z Akademią Morską w Gdyni przemianowaną w 2018 r. na Uniwersytet Morski.

Skończył w roku 1957 Wydział Nawigacyjny Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni (poprzedniczki Wyższej Szkoły Morskiej, Akademii Morskiej, Uniwersytetu Morskiego)^[2][3]. Jako jeden z dziesięciu najlepszych absolwentów otrzymał pracę w ówczesnej pierwszej lidze - Polskich Liniach Oceanicznych. Wraz z podjęciem studiów w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Sopocie (poprzedniczce Uniwersytetu Gdańskiego) zamustrował na "Dar Pomorza". Awansował od stopnia asystenta do kierownika nauk czyli zastępcy komendanta do spraw wyszkolenia. Po zdobyciu tytułu magistra ekonomii - praca magisterska na temat "Zadania szkoleniowe "Daru Pomorza" a koszty podróży zagranicznych" - powrócił do floty handlowej. W 1967 otrzymał dyplom kapitana żeglugi wielkiej. Honorowym przewodniczącym komisji egzaminacyjnej był kpt. Konstanty Maciejewicz - pierwszy komendant "Daru Pomorza"^[1].

Za swoich nauczycieli żeglarstwa (m.in. żeglarstwa regatowego) uważał kpt.ż.w. Kazimierza Jurkiewicza, komendanta „Daru Pomorza” w latach 1953–1977; kierowania ludźmi i współpracy z załogą uczył się od kpt.ż.w. Karola Olgierda Borchardta^[3].

Dar Pomorza

Po raz pierwszy dowodził „Darem Pomorza” w 1975 r. w nagłym zastępstwie chorego komendanta K. Jurkiewicza. W 1976 r. popłynął razem z nim jako kierownik nauk i kapitan dubler szykujący się do objęcia dowództwa. Celem był największy zlot żaglowców w dotychczasowych dziejach z okazji 200-lecia uchwalenia Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki. W przerwanych z braku wiatru atlantyckich regatach z Hamilton na Bermudach do Newport w stanie Rhode Island „Dar Pomorza” zajmował początkowo pierwsze miejsce. Jednak po korekcie pozycji z gwiazd przesłanej organizatorom przez dowództwo „Daru Pomorza” uplasował się ze stratą 6 mil morskich na drugim miejscu. Został entuzjastycznie przyjęty na paradach 4 lipca w Nowym Jorku i 10 lipca w Bostonie^[4].

Kpt. T. Olechnowicz został komendantem „Daru Pomorza” 1 kwietnia 1977 r. po przejściu na emeryturę komendanta K. Jurkiewicza. W 1979 r. ponownie poprowadził „Dar Pomorza” do Ameryki. W Savannah żaglowiec wziął udział w uroczystościach z okazji 200-lecia śmierci gen. K. Pułaskiego, a w Filadelfii uświetnił odsłonięcie pomnika T. Kościuszki. Przy tej okazji kpt. T. Olechnowicz rozpoczął promocję budowy nowego żaglowca szkolnego i zbiórkę funduszy na ten cel. Podobne akcje przeprowadzał we wszystkich zagranicznych portach odwiedzanych przez „Dar Pomorza”^[5].

Aby objąć wychowaniem morskim jak najwięcej młodzieży zaczął zabierać w krótsze rejsy - oprócz studentów - także harcerzy, uczniów Liceum Morskiego w Gdyni oraz członków Bractwa Żelaznej Szekli kpt. K. Baranowskiego. Zaprosił pierwsze kobiety do pływania na „Darze Pomorza”^[5].

W 1980 r. zwyciężył w obu etapach regat Operation Sail na trasie Kilonia-Karlskrona i Skagen-Amsterdam. W Amsterdamie odebrał z rąk królowej Beatrycze prestiżową Cutty Sark Trophy - nagrodę przyznaną w tajnym głosowaniu wszystkich 110 kapitanów za największy wkład w kształtowanie przyjaźni między narodami. Wydarzenia te opisał kpt. Karol Olgierd Borchardt w opowiadaniu „Krótka koszulka” ze zbioru „Kolebka nawigatorów”^[6]..

Komendant T. Olechnowicz otrzymał Wielką Nagrodę Honorową „Rejs Roku 1980” Głosu Wybrzeża^[5].

We wrześniu 1981 r. poprowadził „Dar Pomorza” w ostatnią podróż nr 105 do fińskiego portu Kotka^[7]. W rejsie wzięli udział studenci Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, którzy w pierwszym terminie zdali egzaminy po pierwszym roku studiów. Kpt. T. Olechnowicz przestał pełnić funkcję komendanta „Daru Pomorza” 1 czerwca 1982 r.^[5].

Dar Młodzieży

Dowodząc „Darem Pomorza” jednocześnie angażował się w budowę nowego żaglowca szkolnego doradzając wraz z kpt. K. Jurkiewiczem, głównemu projektantowi Zygmuntowi Choreniowi. Zaprotestował przeciwko planowi zbiorowych pomieszczeń mieszkalnych z rozwieszanymi na noc hamakami. W tekście „Memoriał w sprawie pomieszczeń mieszkalnych dla studentów na nowym żaglowcu szkolnym „Dar Młodzieży”” z września i października 1978 r. zaproponował kilkuosobowe kubryki ze stałymi kojami uzasadniając swoje stanowisko przykładami z dziejów żeglugi. Po burzliwej ogólnospołecznej debacie zwyciężyły koje^[8].

Kadłub „Daru Młodzieży” zwodowano w Stoczni Gdańskiej 12 listopada 1981 r. a 13 grudnia 1981 r. wprowadzono stan wojenny. Kpt. T. Olechnowicz wraz z prof. Danielem Dudą, rektorem Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni, starał się o dokończenie przerwanej budowy i niedopuszczenie do sprzedaży statku zagranicznym armatorom. W rejsie próbnym od 23 maja do 31 maja 1982 r. znajdował się w armatorskiej komisji odbiorczej. Do jego najważniejszych zaleceń należało zwiększenie stałego balastu dla poprawy stateczności^[9].

10 lipca 1982 r. poprowadził „Dar Młodzieży” w dziewiczy rejs na regaty The Cutty Sark Tall Ships Races 1982, zwane potocznie Operation Sail. Na trasie z brytyjskiego Falmouth, do Lizbony „Dar Młodzieży” uratował poparzonego żeglarza z płonącego niemieckiego jachtu „Peter von Danzig”. Po zabraniu rannego helikopterem do szpitala włączył się ponownie do wyścigu ze stratą ponad 4 godzin. Pierwszy przekroczył linię mety w Lizbonie, wyprzedzając o 14 min. i 18 sek. niemiecki bark „Gorch Fock”. Komendant T. Olechnowicz otrzymał Nagrodę Fair Play Polskiego Komitetu Olimpijskiego za rok 1982^[10].

W lipcu 1983 r. poprowadził „Dar Młodzieży” w pierwszy rejs oceaniczny do Japonii na zlot żaglowców z okazji 400-lecia wzniesienia zamku w mieście Osaka. Do żeglarskiej legendy przeszło wejście „Daru Młodzieży” do portu w Osace pod pełnymi żaglami w czasie parady 23 października 1983 r. Po wypłynięciu z Jokohamy w czasie alarmu do żagli, jeden ze studentów spadł z masztu do morza. Skuteczna akcja ratunkowa trwała 9 minut przy prędkości „Daru Młodzieży” przekraczającej 10 węzłów^[11].

Natychmiast po powrocie z Japonii w lutym 1984 r. kpt. T. Olechnowicz poprowadził „Dar Młodzieży” - z nowym rocznikiem studentów, tym razem z Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie - w marcu 1984 r. do Kanady na zlot żaglowców dla uczczenia 450. rocznicy wyprawy, w której Jacques Cartier odkrył Drogę Wodną Świętego Wawrzyńca. „Dar Młodzieży” wygrał atlantyckie regaty na liczącej 850 mil morskich trasie z Hamilton na Bermudach do portu Halifax w Kanadzie^[12][13].

We wrześniu 1984 r. kpt. T. Olechnowicz przekazał sprawdzoną fregatę swoim następcom.

Po raz ostatni powrócił na „Dar Młodzieży” w latach 1991-1992. W 1992 r. poprowadził żaglowiec do USA na Grand Regatta Columbus 92 zorganizowane dla uczczenia 500-lecia odkrycia Ameryki. W regatach z Wysp Kanaryjskich do San Juan w Puerto Rico „Dar Młodzieży” zajął 3. miejsce wśród największych żaglowców świata. Komendant T. Olechnowicz otrzymał Wielką Nagrodę Honorową „Rejs Roku 1992” Głosu Wybrzeża^[5].

Od lat 80. XX wieku rezydował jako polski obywatel w Bremerhaven.

Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski - Polonia Restituta.

4 lipca 2017 r. podczas uroczystości z okazji 35-lecia podniesienia na „Darze Młodzieży” biało-czerwonej bandery komendant „Daru Młodzieży” Ireneusz Lewandowski i córka kpt. T. Olechnowicza odsłonili tablicę pamiątkową ku jego czci wmurowaną w nabrzeże Skweru Kościuszki - miejsce cumowania „Daru Młodzieży”^[14].

Notatki komendanta

W czasie rejsów na obu fregatach szkolnych kpt. Olechnowicz prowadził notatki, które zostały opublikowane w formie dwóch książek^[12]:

• Tadeusz Olechnowicz, „Dar Pomorza. Z notatnika ostatniego komendanta”, Oficyna Wydawnicza Miniatura 2004^[3],
• Tadeusz Olechnowicz, „Dar Młodzieży. Z notatnika pierwszego komendanta”, Oficyna Wydawnicza Miniatura 2008^[15][16].

Książki zawierają opisy bieżących wydarzeń (np. spotkanie „Daru Młodzieży” z „Pogorią” na Oceanie Indyjskim^[17][18]) oraz na bieżąco formułowane opinie i przemyślenia kapitana, uzupełnione współczesnymi komentarzami^[12].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Dar Młodzieży: Trzydziestka pod żaglami