Tadeusz Prauss

Tadeusz Feliks Prauss

pułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	21 grudnia 1896 Warszawa
Data i miejsce śmierci	kwiecień 1940 Charków
Przebieg służby
Lata służby	1915–1940
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	K.u.k. Luftfahrtruppen Lotnictwo Wojska Polskiego
Jednostki	3 eskadra wywiadowcza Oficerska Szkoła Lotnictwa 4 pułk lotniczy 6 pułk lotniczy Armia „Modlin” Front Północny
Stanowiska	zastępca komendanta szkoły dowódca dywizjonu lotniczego dowódca pułku lotniczego dowódca lotnictwa armii dowódca lotnictwa frontu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Grobowiec rodzinny Gąsiorowskich
i Praussów na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie, miejsce pochówku m.in. Wilhelma Gąsiorowskiego – prezesa Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP oraz konstruktora lotniczego Stanisława Praussa, a także symbolicznego upamiętnienia ofiar zbrodni katyńskiej: ppłk Tadeusza Praussa, mjr Mieczysława Fiedlera i inż. leśnika Władysława Gąsiorowskiego

Tadeusz Feliks Prauss (ur. 21 grudnia 1896 w Warszawie, zm. w kwietniu 1940 w Charkowie) – pułkownik pilot Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Był synem Tadeusza, architekta, i Janiny z Gąsiorowskich^[1]. Jego bratem był inż. Stanisław Prauss, konstruktor lotniczy i pilot sportowy. Uczył się w Gimnazjum im. Mikołaja Reja w Warszawie, następnie od 1912 w II Wyższej Szkole Realnej w Krakowie, gdzie w 1914 (podczas I wojny światowej) zdał maturę^[2].

15 kwietnia 1915 został powołany do cesarskiej i królewskiej armii i wcielony do 13 pułku piechoty. Po ukończeniu Szkoły Oficerów Rezerwy w Opawie, walczył na froncie na Bukowinie i w Małopolsce Wschodniej^[2][3]. 1 czerwca 1916 został skierowany do szkoły obserwatorów lotniczych w Wiener Neustadt. Po jej ukończeniu, w stopniu chorążego, latał jako obserwator na samolotach rozpoznawczych w eskadrze Flik 13 (Fliegerkompagnie 13) na froncie włoskim. Odbył 57 lotów bojowych^[2]. Od 1 lipca do 5 listopada 1918 był uczniem szkoły pilotów w Krakowie, a następnie – wyższego pilotażu w Neumarkt, gdzie zastał go koniec wojny^[2][3].

Już 11 listopada 1918 Prauss w stopniu podporucznika pilota wstąpił do nowo formującego się lotnictwa polskiego w Krakowie. Po przeniesieniu do Warszawy, w styczniu 1919 został przydzielony do 3 eskadry wywiadowczej^[2]. Od lutego 1919 służył na froncie wojny polsko-bolszewickiej, początkowo operując w rejonie Kowla^[4]. Od kwietnia do czerwca 1920 latał w rejonie Kijowa – Berdyczowa na rozpoznanie oraz bombardowanie pozycji nieprzyjaciela. 19 maja, podczas nalotów eskadry na stację Demirki, jego samolot został zestrzelony (drugim członkiem załogi był obserwator, ppor. Jerzy Tereszczenko)^[4]. 4 czerwca 1920 pod Kijowem został ranny^[2]. Odbył 41 lotów bojowych podczas wojny^[2].

23 października 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu kapitana, w Korpusie Wojsk Lotniczych, w grupie oficerów byłej armii austro-węgierskiej^[5]. Od czerwca 1921 był dowódcą 10 eskadry wywiadowczej w 2 pułku lotniczym, a od września 16 eskadry wywiadowczej. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 28. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych^[6]. W sierpniu 1922 został zastępcą dowódcy Oficerskiej Szkoły Lotnictwa w Grudziądzu. Brał udział w pierwszym grupowym przelocie polskich samolotów Breguet 19 nad Alpami. Latał także nad Tatrami, a w wolnym czasie uprawiał narciarstwo, turystykę i taternictwo, propagując je wśród lotników^[7].

31 marca 1924 roku został awansowany na majora ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku i 11. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych^[8]. W styczniu 1925 został przeniesiony z Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wojskowych do 4 pułku lotniczego w Toruniu na stanowisko dowódcy dywizjonu^[9]. W czerwcu tego roku został dowódcą Niższej Szkoły Pilotów w Bydgoszczy. W maju 1927 został przeniesiony z Centralnej Szkoły Pilotów Podoficerów Lotnictwa w Bydgoszczy do 4 pułku lotniczego w Toruniu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[10]. W 1928 został komendantem Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa w Bydgoszczy. 18 lutego 1930 roku został awansowany na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 roku i 5. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych^[11]. 7 czerwca 1934 roku ogłoszono jego przeniesienie do 6 pułku lotniczego we Lwowie na stanowisko dowódcy pułku^[12]. Na stopień pułkownika został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1937 roku i 3. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa^[13][14]. 24 sierpnia 1939 roku został dowódcą lotnictwa i OPL Armii „Modlin”^[2]. 13 września 1939 roku został dowódcą lotnictwa Frontu Północnego. Po zakończeniu walk wrócił do rodziny we Lwowie. Tam został zatrzymany przez funkcjonariuszy NKWD i osadzony w więzieniu Brygidki^[15].

Skierowany do obozu w Starobielsku, a następnie zamordowany przez NKWD, prawdopodobnie w kwietniu-maju 1940 w Charkowie, tak jak inni jeńcy tego obozu. Bliższe szczegóły nie są znane^[2]. Symboliczny grób Tadeusza Praussa znajduje się w Warszawie na cmentarzu ewangelickim przy ul. Żytniej, w grobie rodzinnym Gąsiorowskich i Praussów (kwatera P-1-1)^[16].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 973
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Polowa Odznaka Pilota nr 13 (11 listopada 1928)^[17]

• Brązowy Medal Zasługi Wojskowej z mieczami na wstążce Krzyża Zasługi Wojskowej (Austro-Węgry)
• Srebrny Medal Waleczności 2 klasy (Austro-Węgry)
• Brązowy Medal Waleczności (Austro-Węgry)
• Krzyż Wojskowy Karola (Austro-Węgry)^[18]
• czechosłowacka Odznaka Pilota (1929)^[19]

Upamiętnienie

Minister Obrony Narodowej decyzją Nr 439/MON z 5 października 2007 awansował go pośmiertnie do stopnia pułkownika (sic!)^[20]. Nominacja została ogłoszona 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, jesienią 2008 został zasadzony Dąb Pamięci honorujący Tadeusza Praussa przy Zespole Szkół Ekonomiczno-Rolniczych w Słubicach^[21].

Zobacz też

• Awanse generalskie oficerów II Rzeczypospolitej Polskiej z 2007
• Jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• Obozy NKWD dla jeńców polskich

Przypisy

Bibliografia

• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Władysław Bartosz, Tadeusz Prauss – uzupełnienie, [w:] „Skrzydlata Polska”, nr 51 (1986), 17.12.1989, s. 7.
• Stanisław P. Prauss, Z Zakopanego na Stag Lane, Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1996.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
• Płk pil. Tadeusz Prauss. W: Żołnierze Września. Polegli i pomordowani na Wschodzie. Andrzej Wesołowski (red.). Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe, 2010, seria: Pamiętamy. Rok 1939 w wojskowych materiałach archiwalnych. ISBN 978-83-927234-9-3.

Linki zewnętrzne

• Tadeusz Prauss – publikacje w bibliotece Polona