Tadeusz Puszczyński

Tadeusz Puszczyński
Zapała, Konrad, Konrad Wawelberg
Ilustracja
w mundurze Legionów
podpułkownik dyplomowany piechoty podpułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

2 lutego 1895
Piotrków Trybunalski, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

24 lutego 1939
Warszawa, Polska

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie
Za sluzbe graniczna.jpg Korpus Ochrony Pogranicza

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
Powstania śląskie

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I stopnia Srebrny Wawrzyn Akademicki
Odznaka „Za wierną służbę” Odznaka dyplomowanych oficerów Sztabu Generalnego II Rzeczypospolitej
Tadeusz Puszczyński jako „Konrad Wawelberg” w 1921

Tadeusz Puszczyński, ps.Zapała”, „Konrad”, „Konrad Wawelberg” (ur. 2 lutego 1895 w Piotrkowie Trybunalskim[1], zm. 24 lutego 1939 w Warszawie) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, uczestnik III powstania śląskiego, dowódca „Grupy Wawelberga” prowadzącej działania specjalne.

Życiorys

Syn dzierżawcy majątków ziemskich[2] Władysława i Pelagii z Ochlewskich[3]. Początkowo uczył się w gimnazjum rządowym, a po strajku szkolnym w prywatnym gimnazjum polskim w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie był przyjacielem Zygmunta Zaremby, Tadeusza Żarskiego i Stefana Roweckiego. Od 1910 był członkiem Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej „Filarecja”. Był jednym z kierowników organizacji pod pseudonimem „Zapała”. W 1912 w związku z nielegalną działalnością był aresztowany i osadzony w więzieniu na dziewięć miesięcy[3]. Po uwolnieniu za kaucją przeniósł się do Białej Cerkwi, gdzie złożył egzamin maturalny[4], a stamtąd zagrożony ponownym aresztowaniem wyjechał w 1914 do Krakowa na dalsze studia[5]. Od 1913 był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej. Równocześnie wstąpił do „Strzelca”, gdzie ukończył kurs podoficerski[5].

Od sierpnia 1914 był żołnierzem IV batalionu I Brygady Legionów Polskich pod dowództwem Tadeusza Furgalskiego „Wyrwa”. Dowodził plutonem w bitwach pod Brzegami, Ksanami, Czarnkową i Winiarami[5]. w Jakubowicach został mianowany sierżantem. Od maja 1915 z powodu stanu zdrowia został przydzielony do Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego[5], działając w powiecie radomszczańskim jako zastępca oficera werbunkowego[4].

W tym samym czasie, od listopada 1915 został komendantem obwodu Polskiej Organizacji Wojskowej w Okręgu Kieleckim. Po przejściu do działalności nielegalnej w grudniu 1915 jako „Konrad” był do marca 1916 zastępcą komendanta Okręgu Piotrkowskiego, i od maja 1916 do marca 1917 zastępcą komendanta Okręgu Kieleckiego POW[4]. Kierował m.in. wyszkoleniem bojowym prowadząc kursy i szkoły wojskowe w Kielcach, Busku Zdroju i Miechowie. Jednocześnie wspomagał tworzenie struktur lewicy niepodległościowej[4].

Od marca 1917 został dowódcą Okręgu Radomskiego. W maju 1918 został komendantem lotnych oddziałów bojowych na okupacje austriacką, zaś od 8 października 1918 szefem sztabu Komendy Naczelnej IV POW w Lublinie, zaś 4 listopada 1918 objął po ppłk. Stanisławie Burhardt-Bukackim Komendę Naczelną POW na okupację austriacką[5].

Od 7 listopada 1918 w Wojsku Polskim, podlegając bezpośrednio ministrowi spraw wojskowych Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej gen. por. Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi[5]. W listopadzie otrzymał awans na porucznika.

Od stycznia 1919 dowodził Okręgiem Radomskim Milicji Ludowej, a następnie od kwietnia 1919 był dowódcą kompanii[6] i VIII batalionu strzelców Milicji Ludowej, wcielony w lipcu 1919 do Białostockiego Pułku Piechoty (późniejszy 79 pułk piechoty). Był ranny w bitwie pod Rzuchowicami[5].

W czasie I powstania śląskiego był obserwatorem z ramienia Ministerstwa Spraw Wojskowych. Od kwietnia 1920 kierował Wydziałem Plebiscytowym dla Górnego Śląska. Od sierpnia 1920 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Jednocześnie od 1921 kierował referatem I (Techniki wywiadu) Oddziału II Sztabu Generalnego WP. 19 stycznia 1921 został zatwierdzony w stopniu kapitana z dniem 1 kwietnia 1920, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[7].

Dowodził grupą dywersyjną (Grupa Destrukcyjna Wawelberga) zorganizowanej przez II Oddział Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, działającej na rzecz III powstania śląskiego. 1 kwietnia 1921 Puszczyński zameldował się hotelu „Deutsche Haus” w Strzelcach Opolskich jako kupiec drzewny Konrad Wawelberg. W jego apartamencie często przebywali ludzie podający się za pośredników handlowych. W rzeczywistości byli to łącznicy oddziałów komandosów, które po wcześniejszym przeszkoleniu zostały rozlokowane w zakonspirowanych placówkach od Praszki i Kluczborka, po Opawę, Prudnik i Rybnik. 1 maja do hotelu przybył łącznik z rozkazem wykonania akcji „Mosty”. Następnego dnia Puszczyński wyjechał do Opola, by osobiście nadzorować akcję wysadzania mostów kolejowych w Szczepanowicach i Czarnowąsach. Wysadzenie mostów było sygnałem do rozpoczęcia powstania[8].

W czasach II Rzeczypospolitej w okresie 1922–1927 był oficerem Sztabu Generalnego WP. W 1929 ukończył Wyższą Szkołę Wojenną, następnie był wykładowcą w szkole i dowódcą batalionu w 65 pułku piechoty. 20 września 1930 roku ogłoszono jego przeniesienie do Dowództwa 12 Dywizji Piechoty w Tarnopolu na stanowisko szefa sztabu[9].

23 marca 1932 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko szefa sztabu[10]. 17 września 1936 został mianowany dowódcą Pułku KOP „Sarny”. 4 października 1936 objął obowiązki dowódcy pułku. Od 1 listopada 1936 do 15 marca 1937 dowodził w zastępstwie Brygadą KOP „Polesie”. 16 marca 1937 został dowódcą Pułku KOP „Snów”. 14 listopada 1938 powrócił do Dowództwa KOP w Warszawie na stanowisko szefa sztabu[6]. Ciężko chory ostatni rok spędził w szpitalu. Zmarł 24 lutego 1939 w Warszawie na nowotwór mózgu. Pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika. Pochowany 27 lutego 1939 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B5-1-4)[11].

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

Od 2019 roku Tadeusz Puszczyński jest patronem 13 Śląskiej Brygady Obrony Terytorialnej[19][20].

Przypisy

  1. Według Encyklopedii Powstań Śląskich: w Józinkach pow. Łęczycki.
  2. Pająk 2003 ↓, s. 268.
  3. a b Żołnierz Legionów i POW 1939 ↓, s. 68.
  4. a b c d Pająk 2003 ↓, s. 269.
  5. a b c d e f g Żołnierz Legionów i POW 1939 ↓, s. 69.
  6. a b Pająk 2003 ↓, s. 270.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 26 marca 1921 roku, s. 524.
  8. Bolesław Bezeg, Kupiec drzewny Wawelberg, Radio Opole, 1 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-02] (pol.).
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 286.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 253.
  11. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  12. M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  13. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 36.
  14. Żołnierz Legionów i POW 1939 ↓, s. 70.
  15. M.P. z 1934 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi na polu wyszkolenia i organizacji wojska”.
  16. M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387 „za zasługi na polu bezpieczeństwa Państwa”.
  17. M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 607 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej i krzewienia czytelnictwa w wojsku”.
  18. Na podstawie fotografii [1].
  19. Tadeusz Puszczyński patronem 13. Śląskiej Brygady Obrony Terytorialnej, 26 lutego 2019 [dostęp 2019-03-23].
  20. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Obrony Narodowej, www.dz.urz.mon.gov.pl [dostęp 2019-03-23].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy
POL Wawrzyn Akademicki BAR.svg
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
Płk Tadeusz Puszczyński.jpg
Autor: Jurgis1, Licencja: CC BY-SA 3.0
Płk Tadeusz Puszczyński
Za wierną służbe 4.jpg
Autor: Saper65, Licencja: CC BY-SA 3.0
Odznaka Za Wierną Służbę.
Odznaka Sztabu Generalnego.jpg
Autor: Gruzin, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka Sztabu Generalnego WP
PL Epolet pplk.svg
Naramiennik podpułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
POL Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi 1kl BAR.svg
Baretka: Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I Klasy
Za sluzbe graniczna.jpg
(c) I, Poznaniak1975, CC BY 2.5

Odznaka "Za Służbę Graniczną", wzorowana na przedwojennej odznace KOP ... Translation: Polish » English

For službe graniczna.jpg

Medal "For Service Boundary", modeled on the prewar odznace KOP
Puszczynski.jpg
kpt. Tadeusz Puszczyński jako "Konrad Wawelberg" dowódca oddziału dywersyjnego w III Powstaniu śląskim