Tadeusz Romer

Tadeusz Romer

Data i miejsce urodzenia	6 grudnia 1894 Antonosz, gubernia kowieńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	23 marca 1978 Montreal, Quebec, Kanada
Minister spraw zagranicznych RP
Okres	od 14 lipca 1943 do 24 listopada 1944
Poprzednik	Edward Raczyński
Następca	Adam Tarnowski
Ambasador RP w ZSRR
Okres	od 15 września 1942 do 26 kwietnia 1943
Poprzednik	Stanisław Kot
Następca	zerwanie stosunków dyplomatycznych przez ZSRR
Poseł/Ambasador RP w Japonii
Okres	od 1 października 1937 (uprzednio od 1 lutego 1937 w randze posła) do 4 października 1941
Poprzednik	Michał Mościcki
Następca	likwidacja placówki (XII 1941)
Poseł RP w Portugalii
Okres	od 1 kwietnia 1935 do 31 stycznia 1937
Poprzednik	Marian Szumlakowski
Następca	Karol Dubicz-Penther
Odznaczenia

Tadeusz Romer, Władysław Sikorski, Władysław Anders i Tadeusz Klimecki podczas podróży inspekcyjnej Naczelnego Wodza na Bliskim Wschodzie 1943

Tadeusz Ludwik Romer herbu Laski (ur. 6 grudnia 1894 w Antonoszu, zm. 23 marca 1978 w Montrealu) – polski dyplomata i polityk, ambasador RP w Japonii (1937–1941), w ZSRR (1942–1943), minister spraw zagranicznych w rządzie Stanisława Mikołajczyka (1943–1944), organizator pomocy dla polskich uchodźców żydowskiego pochodzenia w Japonii i w Szanghaju.

Życiorys

Pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej i był synem Bronisława Antoniego (1856–1899) i Marii z hr. Jundziłłów (prawnuczki generała Michała Cichockiego, nieślubnego syna Stanisława Augusta)^[1]. Wychowywany (po przedwczesnej śmierci rodziców) w rodzinie Konstantego Przewłockiego, ukończył Gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie w 1913 zdał maturę. W 1917 ukończył studia prawnicze i politologiczne w Lozannie i Fryburgu. W Szwajcarii był sekretarzem Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce z siedzibą w Vevey. W tym dziele był bliskim współpracownikiem jego prezesa Henryka Sienkiewicza.

Kariera dyplomatyczna

Jesienią 1919 został osobistym sekretarzem Romana Dmowskiego, wziął udział w konferencji wersalskiej, następnie został sekretarzem I klasy polskiego poselstwa w Paryżu^[2]. Od 1921 radca MSZ w Warszawie, później awansowany na kierownika i naczelnika Wydziału Zachodniego w departamencie polityczno-ekonomicznym. W 1928 wysłany na placówkę do Rzymu jako radca poselstwa (później ambasady) we Włoszech. Z tego stanowiska w lutym 1935 został mianowany posłem w Portugalii^[3]. Od 1937^[4] ambasador rządu II Rzeczypospolitej w Japonii, a od 1939 roku ambasador rządu RP na uchodźstwie. We wrześniu 1941 roku, po zerwaniu przez Japonię stosunków z polskim rządem, Romer zlikwidował placówkę w Tokio i 1 listopada 1941 roku przeniósł się na polecenie japońskiego rządu z rodziną i personelem do okupowanego przez Japończyków Szanghaju, gdzie kierował dyplomatyczną misją specjalną.

Pomoc dla polskich uchodźców żydowskiego pochodzenia w Japonii i w Chinach

W Japonii pomagał polskim uciekinierom docierającym tam przez Władywostok, głównie Żydom, którzy przyjechali z Litwy na podstawie wiz wystawionych przez Chiune Sugiharę i polski wywiad. Po przeniesieniu do Szanghaju, kontynuował te działania roztaczając opiekę nad 946 polskimi obywatelami wydalonymi z Japonii do Szanghaju. W większości byli to polscy Żydzi, których umieszczono na terenie miejscowego getta w północnej części miasta^[5] (tzw. mały Wiedeń). Z powodu zawieszenia połączeń okrętowych pomiędzy Szanghajem a innymi portami na świecie, wielu z tych ludzi nie mogło opuścić miasta, pomimo posiadania wiz do Palestyny i krajów Ameryki. Aby wesprzeć polskich obywateli, Romer założył w Szanghaju polską organizację, tzw. Radę Opiniodawczą, a także kasę samopomocową i sąd. Pomógł również zorganizować kształcenie oraz zajęcie zarobkowe dla polsko-żydowskiej ludności w szanghajskim getcie, liczącej łącznie ok. 2100 osób^[6]. Przed opuszczeniem miasta, Romer zorganizował za zgodą japońskich władz okupacyjnych organizację Zarząd Główny Związku Polaków w Chinach, która miała kontynuować te działania^[7][8].

Na placówce w ZSRR

Romer odpłynął z Szanghaju w sierpniu 1942 roku w ramach wymiany dyplomatów państw zachodnich na dyplomatów japońskich^[7]. Także w czasie drogi do Anglii, a następnie w drodze na placówkę do ZSRR, kontynuował starania o przyznanie wiz polskim Żydom w Szanghaju^[7]. Polską placówkę w Kujbyszewie (gdzie znajdowała się siedziba władz ZSRR w czasie wojny) obejmował po dymisji Stanisława Kota) od jesieni 1942 do wiosny 1943. W ZSRR był rzecznikiem praw deportowanych przez NKWD na Syberię, do Arktyki i Azji Środkowej obywateli polskich, sprzeciwiając się decyzji sowieckiej o pozbawieniu ich polskiego obywatelstwa. W Kujbyszewie odpowiedział w imieniu Rządu Rzeczypospolitej na notę Mołotowa zrywającą jednostronnie stosunki dyplomatyczne pomiędzy ZSRR a Polską w związku z wykryciem grobów katyńskich.

Dalsze losy

Po zakończeniu misji w ZSRR (kwiecień 1943) był pełnomocnikiem rządu RP na Bliskim Wschodzie. Od 14 lipca 1943 do 24 listopada 1944 był ministrem spraw zagranicznych w rządzie Stanisława Mikołajczyka.

Od 1945 na emigracji, najpierw w Londynie, później w Kanadzie, gdzie pracował na McGill University. Prezes Polskiego Instytutu Naukowego w latach 1963–1978.

Poślubił Zofię Wańkowicz (rozwiedzioną z ks. Konstantym Druckim-Lubeckim) i miał z nią trzy córki^[9].

Pochowany na Cimetière Saint-Sauveur w Quebec (grób nr 21 [działka  C1 019 ])^[10].

Ordery i odznaczenia

• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1974)^[11][12]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1939)^[13][12]
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1943)^[12]
• Złoty Krzyż Zasługi – dwukrotnie (1938^[14] i 1944^[15])
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928)^[12]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę (1938)^[12]
• Odznaka pamiątkowa „Miecze Hallerowskie” (1921)^[12]
• „Złota Odznaka” Honorowa Kongresu Polonii Kanadyjskiej^[12]
• Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej – Francja (1921)^[12]
• Krzyż Oficerski Orderu Korony – Belgia (1922)^[12]
• Krzyż Komandorski Orderu Korony – Rumunia (1923)^[12]
• Krzyż Komandorski Orderu św. Sawy – Jugosławia (1923)^[12]
• Krzyż Komandorski Orderu Korony – Belgia (1924)^[12]
• Krzyż Komandorski Orderu Sokoła – Islandia (1925)^[12][16]
• Krzyż Komandorski Orderu św. Maurycego i Łazarza – Włochy (1928)
• Wielka Wstęga Orderu św. Sawy – Jugosławia (1931)^[17]
• Krzyż Komandorski Orderu Korony – Włochy (1935)^[18]
• Wielki Oficer Orderu Korony – Włochy (1935)^[12]
• Medal pamiątkowy z okazji 2600. rocznicy panowania dynastii cesarskiej – Japonia (1940)^[12]
• Gwiazda za Wojnę 1939–1945 – Wielka Brytania (1949)^[12]
• Gwiazda za Francję i Niemcy – Wielka Brytania (1949)^[12]
• Medal za Wojnę 1939–1945 – Wielka Brytania (1949)^[12]
• Krzyż Komandorski Orderu Zasługi – Zakon Maltański^[12]
• Medal Stulecia Kanady – Kanada (1967)^[12]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Tadeusz Ludwik Römer h. Laski. sejm-wielki.pl. [dostęp 2017-05-28].
• Andrzej Guryn: Tadeusza Romera Pomoc Żydom Polskim na Dalekim Wschodzie. polish-jewish-heritage.org, 1993. [dostęp 2017-05-28].
• Zesłańcy polscy w ZSRR Lista stworzona w 1941 roku przez Tadeusza Romera
• Olga Barbasiewicz: „Ambasador RP w Japonii Tadeusz Romer i żydowscy uchodźcy wojenni na Dalekim Wschodzie”. [dostęp 2020-11-06]. 978-609-95108-1-1.