Tadeusz Schaetzel
 | |
 pułkownik dyplomowany artylerii | |
| Data i miejsce urodzenia | 12 marca 1891 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 26 czerwca 1971 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska | attaché wojskowy |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
    _4r_BAR.svg){kind=small}       _-_Commander_1st_Class_BAR.png){kind=small}  _CCross_Star_wreath_BAR.svg){kind=small} _BAR.svg){kind=small}   _3Class_BAR.svg){kind=small}    | |
.jpg)
Tadeusz Schaetzel de Merzhausen vel Schätzel, ps. „Zdzisław Kopystyński”, „Tomasz Kryński” (ur. 12 marca 1891 w Brzeżanach, zm. 26 czerwca 1971 w Londynie) – polski żołnierz wywiadu wojskowego, dyplomata i polityk, działacz ruchu prometejskiego, pułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego, poseł na Sejm RP IV kadencji, wicemarszałek Sejmu.
Życiorys
Syn Stanisława (1856–1941) – adwokata, posła na Sejm Krajowy Galicji i burmistrza Brzeżan oraz Pauliny z domu Sochanik (1870–1943)[1]. Jego rodzeństwem byli: Stanisław (1888–1955, specjalista prawa gospodarczego, działacz przemysłu naftowego, wykładowca), Włodzimierz (1889–1948) i Maria (1890–?).
Był czynnym członkiem Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie[2]. W czasie I wojny światowej w Legionach, szef sztabu Komendy Naczelnej 3 (KN-3) Polskiej Organizacji Wojskowej w Kijowie.
Po odzyskaniu niepodległości przydzielony w 1919 do sztabu naczelnego wodza jako szef Wydziału wywiadu na Rosję w Oddziale II Sztabu Generalnego. W 1922 w tajnej misji do Szwajcarii do tureckiego generała Ismeta Paszy (późniejszego prezydenta Turcji po śmierci Kemala Atatürka). W latach 1922–1923 szef Wydziału Ewidencji w Oddziale II Sztabu Generalnego. 2 listopada 1923 został przydzielony do macierzystego 8 Pułku Artylerii Polowej w Płocku z jednoczesnym odkomenderowaniem na jednoroczny Kurs Doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie[3]. 31 marca 1924 został mianowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 16. lokatą w korpusie oficerów artylerii[4]. Z dniem 15 października 1924, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do dyspozycji Ministra Spraw Wojskowych[5]. Z dniem 1 grudnia 1924 został mianowany attaché wojskowym przy Poselstwie Polskim w Angorze[6][7]. Z dniem 1 października 1926 został mianowany szefem Oddziału II Sztabu Generalnego (od 22 grudnia 1928 – Sztabu Głównego)[8]. Redagował czasopismo „Niepodległość”. 1 stycznia 1929 został mianowany na stopień pułkownika ze starszeństwem z 1 stycznia 1929 i 3. lokatą w korpusie oficerów artylerii[9]. Z dniem 1 lutego tegoż roku został przeniesiony w stan nieczynny na okres 12 miesięcy[10]. Z dniem 31 stycznia 1930 został przeniesiony do rezerwy z równoczesnym przeniesieniem w rezerwie do 1 Pułku Artylerii Najcięższej w Warszawie[11]. Do 1928 był zastępcą komendanta naczelnego Związku Legionistów Polskich[12].
Po przeniesieniu w stan nieczynny rozpoczął służbę zagraniczną. Od 1 lutego 1929 był prowizorycznym radcą ministerialnym w V stopniu służbowym. Od 1 marca tego roku pełnił służbę w Ambasadzie RP w Paryżu na stanowisku prowizorycznego radcy ambasady, tytularnego posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego III klasy. 30 stycznia 1930 awansował na posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego II klasy w IV stopniu służbowym. Od 1 maja do 18 grudnia 1930 był szefem gabinetu kolejnych prezydentów Rady Ministrów: Walerego Sławka i Józefa Piłsudskiego. W 1930 z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem uzyskał mandat posła na Sejm RP III kadencji, jednak nie objął go. Od 1 stycznia 1931 był naczelnikiem Wydziału Wschodniego MSZ[13]. Później wicedyrektor departamentu politycznego MSZ (1934–1935). W latach 1935–1938 poseł na Sejm IV kadencji z okręgu Brzeżany (wybrany ponownie z listy BBWR, nie przystąpił do OZN) i jednocześnie wicemarszałek Sejmu.
Po agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 przekroczył granicę rumuńską, w okresie 1939–1944 internowany w Rumunii, towarzyszył Józefowi Beckowi. W sierpniu 1944 wyjechał do Turcji, następnie do Egiptu.
Od 1947 na emigracji w Wielkiej Brytanii, współorganizator Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie i Ligi Niepodległości Polski, od 1957 był prezesem jej Rady Naczelnej. W 1949 wznowił grupę Prometeusz, której przewodniczył.
Zmarł 26 czerwca 1971 w Londynie. Został pochowany na Cmentarzu South Ealing w Londynie.
Publikacje
- Rosja i Turcja na drogach historii (1946)
- Pułkownik Walery Sławek (1947)
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 7618 (17 maja 1922)[14]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1931)[15]
- Krzyż Niepodległości z Mieczami (12 maja 1931)[16]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (3 maja 1928)[17][18]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie, po raz 1 i 2 w 1922)[19][20][21]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (1935)[22]
- Wielka Wstęga Orderu Korony Rumunii (Rumunia, 1933)[19][23]
- Wielka Wstęga Orderu św. Sawy (Jugosławia, 1931)[19][24]
- Wielka Wstęga Orderu Zasługi (Portugalia)[19]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja, 1932)[19][25]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Krzyża Orła (Estonia, 1933)[26]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi (Węgry)[19]
- Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja)[19]
- Krzyż Komandorski Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia)[19]
- Krzyż Komandorski Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia, 1929)[27]
- Krzyż Komandorski Orderu Świętego Skarbu (Japonia)[19]
- Krzyż Komandorski Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)[19]
- Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej (Francja)[19]
- Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja)[19]
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Stanisław Schaetzel de Merzhausen. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-03-28].
- ↑ Sprawozdanie roczne Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie za rok 1910. Lwów: 1911, s. 18.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 69 z 1 listopada 1923, s. 733.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924, s. 167.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 110 z 15 października 1924, s. 612.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 132 z 20 grudnia 1924, s. 747.
- ↑ Poselstwo Polskie w Angorze. „Ilustrowany Kurier Codzienny”, s. 31, nr 182 z 5 lipca 1926.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926, s. 355.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1929, s. 1.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1929, s. 80.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1930, s. 43.
- ↑ Związek Legionistów Polskich: 1936–1938: sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 34.
- ↑ Rocznik Służby Zagranicznej 1933 ↓, s. 70.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1923, s. 3.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345 („za zasługi na polu pracy państwowej i dyplomatycznej”).
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 („za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”).
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 111, poz. 176 („za zasługi na polu zbliżenia polsko-tureckiego oraz za zasługi na polu organizacji wojska”).
- ↑ Odznaczenia orderem Polonia Restituta. „Kurier Warszawski”. Nr 134, s. 16, 15 maja 1928.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 652.
- ↑ Rozporządzenie Kierownika MSWojsk. L. 4597/22 (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 9, s. 315).
- ↑ Rozporządzenie Kierownika MSWojsk. L. 6285/22 G.M.I. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 11, s. 348).
- ↑ Polski Czerwony Krzyż. Sprawozdanie za 1935. Warszawa: 1936, s. 11.
- ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 19, s. 189, 1933.
- ↑ Z pobytu ministra Marinkovića w Polsce. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 281 z 4 grudnia 1931.
- ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 3, s. 65, 1932.
- ↑ Fred Puss (red.), Kotkaristi teenetemärk, Tallinn: Eesti Vabariigi Riigikantselei, 2000, s. 157, ISBN 9985-60-778-3 [dostęp 2015-03-19] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-27] (est.).
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 361.
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1933. Warszawa: Klub Urzędników Polskiej Służby Zagranicznej, 1933.
- Piotr Stawecki: Schaetzel (Schatzel) Tadeusz. [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXV/1994 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2020-11-08].
- Tadeusz Schaetzel de Merzhausen. sejm-wielki.pl. [dostęp 2019-06-23].
- Tadeusz Schaetzel – publikacje w bazie Google Books. google.pl. [dostęp 2019-06-23].
| W dniu zaprzysiężenia | |
|---|---|
| Późniejsi członkowie rządu |
Media użyte na tej stronie
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
.png)
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.
It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.
After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek legionowy
Baretka: Krzyż Wielki Orderu Zasługi – Portugalia. (Ordem do Mérito – Grã-Cruz).
Tadeusz Schaetzel
Józef Piłsudski
Autor: Wiki Romi, Licencja: CC0
Bareteka Komandora 1. klasy Królewskiego Orderu Gwiazdy Polarnej (1748-1975)
Baretka: Order Świętego Sawy – Kawaler – Królestwo Serbii / Królestwo SHS / Królestwo Jugosławii.
Baretka Orderu Krzyża Orła 2 klasy
Baretka: Order Zasługi Węgier (przed 1945) – odmiana wojskowa – Krzyż Komandorski z Gwiazdą (z wieńcem).
Oficerowie 4 baterii artylerii legionowej (II dywizjon). Tadeusz Schaetzel, Antoni Durski-Trzaska, Kustler, Kowalski.
Baretka Honorowej Odznaki PCK I klasy
Poselstwo Polskie w Angorze. Od lewej: sekr. Buczyński, attaché wojskowy płk. Tadeusz Schaetzel, kapelan ambasady francuskiej, poseł dr Karol Bader z żoną, radca handlowy Zygmunt Vetulani i tłumacz Fazli bey.
Baretka "ogólna": Order Świętego Skarbu – typ I, używany m. in. podczas II wojny światowej (Japonia).