Tadeusz Schaetzel

Tadeusz Schaetzel vel Schätzel
Tadeusz Schaetzel
Zdzisław Kopystyński
Ilustracja
pułkownik dyplomowany artylerii pułkownik dyplomowany artylerii
Data i miejsce urodzenia

12 marca 1891
Brzeżany, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

26 czerwca 1971
Londyn, Wielka Brytania

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png Armia Austro-Węgier
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Formacja

Orzełek legionowy.svg Legiony Polskie

Jednostki

Oddział II SG

Stanowiska

attaché wojskowy
szef oddziału

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Walecznych (1920-1941, czterokrotnie) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Odznaka Honorowa PCK I stopnia Krzyż Wielki Orderu Korony Rumunii Kawaler Orderu Świętego Sawy Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Portugalia) Komandor 1. klasy Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja) Order Krzyża Orła II Klasy (Estonia) Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Węgierskiego Zasługi (wojskowy) Order Lwa Białego III Klasy (Czechosłowacja) Krzyż Komandorski Orderu Białej Róży Finlandii Komandor Orderu Gwiazdy Rumunii Złote Promienie ze Wstęgą Orderu Świętego Skarbu (Japonia, 1888–2003) Order Trzech Gwiazd III klasy (Łotwa) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Oficerowie 4 Baterii Artylerii Legionowej (II Dywizjon) w 1916. Od lewej Tadeusz Schaetzel, Antoni Durski-Trzaska, Kustler, Kowalski
Poselstwo Polskie w Angorze (1926). Drugi od lewej Tadeusz Schaetzel (na zdjęciu także Karol Bader i Zygmunt Vetulani)

Tadeusz Schaetzel de Merzhausen vel Schätzel, ps. „Zdzisław Kopystyński”, „Tomasz Kryński” (ur. 12 marca 1891 w Brzeżanach, zm. 26 czerwca 1971 w Londynie) – polski żołnierz wywiadu wojskowego, dyplomata i polityk, działacz ruchu prometejskiego, pułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego, poseł na Sejm RP IV kadencji, wicemarszałek Sejmu.

Życiorys

Syn Stanisława (1856–1941) – adwokata, posła na Sejm Krajowy Galicji i burmistrza Brzeżan oraz Pauliny z domu Sochanik (1870–1943)[1]. Jego rodzeństwem byli: Stanisław (1888–1955, specjalista prawa gospodarczego, działacz przemysłu naftowego, wykładowca), Włodzimierz (1889–1948) i Maria (1890–?).

Był czynnym członkiem Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie[2]. W czasie I wojny światowej w Legionach, szef sztabu Komendy Naczelnej 3 (KN-3) Polskiej Organizacji Wojskowej w Kijowie.

Po odzyskaniu niepodległości przydzielony w 1919 do sztabu naczelnego wodza jako szef Wydziału wywiadu na Rosję w Oddziale II Sztabu Generalnego. W 1922 w tajnej misji do Szwajcarii do tureckiego generała Ismeta Paszy (późniejszego prezydenta Turcji po śmierci Kemala Atatürka). W latach 1922–1923 szef Wydziału Ewidencji w Oddziale II Sztabu Generalnego. 2 listopada 1923 został przydzielony do macierzystego 8 Pułku Artylerii Polowej w Płocku z jednoczesnym odkomenderowaniem na jednoroczny Kurs Doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie[3]. 31 marca 1924 został mianowany na stopień podpułkownika ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 16. lokatą w korpusie oficerów artylerii[4]. Z dniem 15 października 1924, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do dyspozycji Ministra Spraw Wojskowych[5]. Z dniem 1 grudnia 1924 został mianowany attaché wojskowym przy Poselstwie Polskim w Angorze[6][7]. Z dniem 1 października 1926 został mianowany szefem Oddziału II Sztabu Generalnego (od 22 grudnia 1928 – Sztabu Głównego)[8]. Redagował czasopismo „Niepodległość”. 1 stycznia 1929 został mianowany na stopień pułkownika ze starszeństwem z 1 stycznia 1929 i 3. lokatą w korpusie oficerów artylerii[9]. Z dniem 1 lutego tegoż roku został przeniesiony w stan nieczynny na okres 12 miesięcy[10]. Z dniem 31 stycznia 1930 został przeniesiony do rezerwy z równoczesnym przeniesieniem w rezerwie do 1 Pułku Artylerii Najcięższej w Warszawie[11]. Do 1928 był zastępcą komendanta naczelnego Związku Legionistów Polskich[12].

Po przeniesieniu w stan nieczynny rozpoczął służbę zagraniczną. Od 1 lutego 1929 był prowizorycznym radcą ministerialnym w V stopniu służbowym. Od 1 marca tego roku pełnił służbę w Ambasadzie RP w Paryżu na stanowisku prowizorycznego radcy ambasady, tytularnego posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego III klasy. 30 stycznia 1930 awansował na posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego II klasy w IV stopniu służbowym. Od 1 maja do 18 grudnia 1930 był szefem gabinetu kolejnych prezydentów Rady Ministrów: Walerego Sławka i Józefa Piłsudskiego. W 1930 z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem uzyskał mandat posła na Sejm RP III kadencji, jednak nie objął go. Od 1 stycznia 1931 był naczelnikiem Wydziału Wschodniego MSZ[13]. Później wicedyrektor departamentu politycznego MSZ (1934–1935). W latach 1935–1938 poseł na Sejm IV kadencji z okręgu Brzeżany (wybrany ponownie z listy BBWR, nie przystąpił do OZN) i jednocześnie wicemarszałek Sejmu.

Po agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 przekroczył granicę rumuńską, w okresie 1939–1944 internowany w Rumunii, towarzyszył Józefowi Beckowi. W sierpniu 1944 wyjechał do Turcji, następnie do Egiptu.

Od 1947 na emigracji w Wielkiej Brytanii, współorganizator Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie i Ligi Niepodległości Polski, od 1957 był prezesem jej Rady Naczelnej. W 1949 wznowił grupę Prometeusz, której przewodniczył.

Zmarł 26 czerwca 1971 w Londynie. Został pochowany na Cmentarzu South Ealing w Londynie.

Publikacje

  • Rosja i Turcja na drogach historii (1946)
  • Pułkownik Walery Sławek (1947)

Ordery i odznaczenia

Zobacz też

Przypisy

  1. Stanisław Schaetzel de Merzhausen. sejm-wielki.pl. [dostęp 2015-03-28].
  2. Sprawozdanie roczne Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie za rok 1910. Lwów: 1911, s. 18.
  3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 69 z 1 listopada 1923, s. 733.
  4. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 32 z 2 kwietnia 1924, s. 167.
  5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 110 z 15 października 1924, s. 612.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 132 z 20 grudnia 1924, s. 747.
  7. Poselstwo Polskie w Angorze. „Ilustrowany Kurier Codzienny”, s. 31, nr 182 z 5 lipca 1926. 
  8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 44 z 14 października 1926, s. 355.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1929, s. 1.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1929, s. 80.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1930, s. 43.
  12. Związek Legionistów Polskich: 1936–1938: sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 34.
  13. Rocznik Służby Zagranicznej 1933 ↓, s. 70.
  14. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1923, s. 3.
  15. M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345 („za zasługi na polu pracy państwowej i dyplomatycznej”).
  16. M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 („za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”).
  17. M.P. z 1928 r. nr 111, poz. 176 („za zasługi na polu zbliżenia polsko-tureckiego oraz za zasługi na polu organizacji wojska”).
  18. Odznaczenia orderem Polonia Restituta. „Kurier Warszawski”. Nr 134, s. 16, 15 maja 1928. 
  19. a b c d e f g h i j k l Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 652.
  20. Rozporządzenie Kierownika MSWojsk. L. 4597/22 (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 9, s. 315).
  21. Rozporządzenie Kierownika MSWojsk. L. 6285/22 G.M.I. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 11, s. 348).
  22. Polski Czerwony Krzyż. Sprawozdanie za 1935. Warszawa: 1936, s. 11.
  23. Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 19, s. 189, 1933. 
  24. Z pobytu ministra Marinkovića w Polsce. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 281 z 4 grudnia 1931. 
  25. Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 3, s. 65, 1932.
  26. Fred Puss (red.), Kotkaristi teenetemärk, Tallinn: Eesti Vabariigi Riigikantselei, 2000, s. 157, ISBN 9985-60-778-3 [dostęp 2015-03-19] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-27] (est.).
  27. Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 361.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Orzełek legionowy.svg
Orzełek legionowy
POR Ordem do Merito Gra-Cruz BAR.svg
Baretka: Krzyż Wielki Orderu Zasługi – Portugalia. (Ordem do Mérito – Grã-Cruz).
Jozef Pilsudski1.jpg
Józef Piłsudski
Tadeusz Schaetzel.PNG
Tadeusz Schaetzel
SWE Royal Order of the Polar Star (1748-1975) - Commander 1st Class BAR.png
Autor: Wiki Romi, Licencja: CC0
Bareteka Komandora 1. klasy Królewskiego Orderu Gwiazdy Polarnej (1748-1975)
SRB-SHS-YUG Orden Svetog Save Kavalir BAR.svg
Baretka: Order Świętego Sawy – Kawaler – Królestwo Serbii / Królestwo SHS / Królestwo Jugosławii.
EST Order of the Cross of the Eagle 2nd Class BAR.png
Baretka Orderu Krzyża Orła 2 klasy
HUN Order of Merit of Hungary pre1945 (mil) CCross Star wreath BAR.svg
Baretka: Order Zasługi Węgier (przed 1945) – odmiana wojskowa – Krzyż Komandorski z Gwiazdą (z wieńcem).
Oficerowie 4 baterii artylerii legionowej. Schaetzel, Durski-Trzaska, Kustler, Kowalski, 1916.jpg
Oficerowie 4 baterii artylerii legionowej (II dywizjon). Tadeusz Schaetzel, Antoni Durski-Trzaska, Kustler, Kowalski.
POL Honorowa Odznaka PCK I klasy BAR.png
Baretka Honorowej Odznaki PCK I klasy
Polish diplomatic mission in Angora (1926).jpg
Poselstwo Polskie w Angorze. Od lewej: sekr. Buczyński, attaché wojskowy płk. Tadeusz Schaetzel, kapelan ambasady francuskiej, poseł dr Karol Bader z żoną, radca handlowy Zygmunt Vetulani i tłumacz Fazli bey.
JPN Zuiho-sho (WW2) 3Class BAR.svg
Baretka "ogólna": Order Świętego Skarbu – typ I, używany m. in. podczas II wojny światowej (Japonia).