Tadeusz Sieradzki

Tadeusz Sieradzki
Ilustracja
podporucznik
Data i miejsce urodzenia

19 listopada 1922
Nowotaniec

Data i miejsce śmierci

15 czerwca 1945
Sanok

Przebieg służby
Jednostki

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego

Stanowiska

szef PUBP w Sanoku

Tadeusz Sieradzki (ur. 19 listopada 1922 w Nowotańcu, zm. 15 czerwca 1945 w Sanoku) – polski działacz komunistyczny, żołnierz GL i AL, polityk PPR, funkcjonariusz UBP.

Życiorys

Budynek b. PUBP w Sanoku w latach 40. XX wieku – miejsce zamachu na Tadeusza Sieradzkiego
Grób Tadeusza Sieradzkiego
Nieistniejąca tablica na byłej siedzibie PUBP w Sanoku

Tadeusz Sieradzki urodził się 19 listopada 1922[a] w Nowotańcu jako syn Czesława (1880-1957) i Walerii (1885-1956)[1][b], działacz komunistyczny[2], który w 1918 stanął na czele Rady Robotniczo-Chłopskiej w Sanoku i był organizatorem RRCh w powiecie sanockim[3].

Podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej został sekretarzem utworzonej we wrześniu 1943 komórki Polskiej Partii Robotniczej w rodzinnym Nowotańcu[4] (wraz z nim tworzył ją m.in. Benedykt Krawiec). Celem komórki była walka zbrojna z Niemcami. Późną jesienią 1943 spośród członków PPR z Nowotańca zorganizowana została grupa wypadowa Gwardii Ludowej, a jej dowódcą został Tadeusz Sieradzki[5]. Grupa działała w okolicach, m.in. Nowotańca, Bukowska, Odrzechowej. Do oddziału należeli jego ojciec Czesław oraz brat Kazimierz (ur. 1926). 5 sierpnia 1944 został aresztowany wraz z Tadeuszem Dębickim przez Niemców, jednak w czasie prowadzenia na egzekucję obaj oswobodzili się zabijając dwóch okupantów[6][7]. W sierpniu 1944 oddział dokonał likwidacji kilkuosobowego patrolu niemieckiego koło Zadniego Potoka w rejonie Nowotańca. Podczas napadu na posterunek niemieckiej żandarmerii w Woli Sękowej został ranny w ramię, po czym we wrześniu 1944 pomocy lekarskiej w Bukowsku udzielił mu dr Edward Czech[8]. W 1944 Tadeusz Sieradzki kierował Sztabem Dzielnicowym Armii Ludowej w Nowotańcu, wspierając wówczas grupę partyzantów Leonida Berensteina ps. „Wołodia”[9]. Był współorganizatorem struktur PPR w powiecie sanockim po 1944[10][11].

Po zakończeniu wojny 25 września 1944 z ramienia PPR został wybrany delegatem do Tymczasowej Powiatowej Rady Narodowej w Sanoku[12]. 28 września 1944 został zasiadł w prezydium tego gremium[13]. Podczas pierwszego posiedzenia PRN w Sanoku 2 października 1944 był sekretarzem[14]. Na przełomie sierpnia i września 1944 został utworzony Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Sanoku. Od 27 stycznia 1945 Tadeusz Sieradzki był szefem Sekcji I, II, III, a rozkazem z 24 lutego 1945 w stopniu podporucznika został powołany na kierownika PUBP w Sanoku[1][15].

Tadeusz Sieradzki poniósł śmierć 15 czerwca 1945[16], gdy przy wejściu do budynku siedziby PUBP w Sanoku został zastrzelony w zamachu dokonanym przez Antoniego Żubryda[17][18][19][20][c] (ranny został wówczas pracownik urzędu Zbigniew Grajek[21]). Według relacji Jana Haducza Sieradzki został zaatakowany ok. godz. 23 przed budynkiem położonym naprzeciw gmachu PUBP, do którego zmierzał na nocleg[22]. Żubryd uprzednio pracował w sanockim PUBP, 8 czerwca 1945 bez uprzedzenia porzucił miejsce zatrudnienia, a odchodząc doprowadził do uwolnienia dwóch aresztantów podejrzewanych o przynależność do AK, których wyprowadził z gmachu zajmowanego przez NKWD przy ulicy Tadeusza Kościuszki. Następnego dnia w ramach represji funkcjonariusze UB aresztowali teściową i czteroletniego syna Żubryda, Janusza[23]. W odwecie Antoni Żubryd dokonał zamachu na Tadeusza Sieradzkiego.

Tadeusz Sieradzki został pochowany na cmentarzu przy ul. Jana Matejki w Sanoku[d]. W grobach obok zostali pochowani funkcjonariusze MO, którzy zginęli w 1945, Mieczysław Marzecki i Mieczysław Sołtys.

Brat Tadeusza Sieradzkiego, Kazimierz Sieradzki także został oficerem UBP[24][25].

Upamiętnienie

W 1969 na fasadzie budynku obok wejścia do byłej siedziby PUBP przy ulicy Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku (wówczas siedziba Komendy Milicji Obywatelskiej) została umieszczona tablica poświęcona funkcjonariuszom SB i Milicji Obywatelskiej „poległym w walce o utrwalenie władzy ludowej 1944-1969”[26]. Wśród 34 umieszczonych na niej nazwisk jako pierwszy został wymieniony kpt. Tadeusz Sieradzki. Po 2009 tablica została usunięta.

Nazwisko Tadeusza Sieradzkiego znalazło się także na tablicy w siedzibie Komend Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Rzeszowie upamiętniającej osoby, które poniosły śmierć w czasie utrwalania władzy ludowej[27].

Co najmniej do 1990 istniała w Sanoku ulica Tadeusza Sieradzkiego[28]. Została przemianowana na ulicę Kazimierza Niedzielskiego[29].

Uwagi

  1. ↑ Inskrypcja na grobie Tadeusza Sieradzkiego podała datę urodzenia 19 listopada 1923, natomiast źródło Polegli w walce o władzę ludową rok 1922.
  2. ↑ Czesław i Waleria Sieradzcy zostali pochowani na cmentarzu w Nowotańcu.
  3. ↑ Inskrypcja na grobie Tadeusza Sieradzkiego podała datę śmierci 17 czerwca 1945.
  4. ↑ Inskrypcja na grobie Tadeusza Sieradzkiego brzmi (w tym zawiera błąd ortograficzny): Ś. p. Tadeusz Sieradzki. Urodzony 19/11 1922. Szef. urz. bespieczeństwa publ. Zginął śmiercią tragiczną od band. Żubryda 17/6 1945. Cześć jego pamięci.

Przypisy

  1. ↑ a b Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Tadeusz Sieradzki. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2018-01-07].
  2. ↑ Sanockie rodowody. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 6 (171) z 20-29 lutego 1980. 
  3. ↑ Idea KPP żyje i zwycięża. „Nowiny”, s. 3, Nr 291 z 5 grudnia 1958. 
  4. ↑ Jan Łuczyński, Edward Zając: Z dziejów Sanoka i powiatu sanockiego w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1944). W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 58.
  5. ↑ Jan Łuczyński, Edward Zając: Z dziejów Sanoka i powiatu sanockiego w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1944). W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 59.
  6. ↑ Józef Długosz. Kiedy myślę „partia”. W walce i pracy. „Nowiny”, s. 4, Nr 32 z 11 lutego 1980. 
  7. ↑ Mieczysław Przystasz. Powiat sanocki w latach 1939–1947. „Rocznik Sanocki”. II, s. 249, 1967. Wydawnictwo Literackie. 
  8. ↑ Edward Czech: Relacja o mojej działalności konspiracyjnej – Edward Czech. W: Andrzej Brygidyn, Magdalena Brygidyn-Paszkiewicz: Wspomnienia i relacje żołnierzy Sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: 2012, s. 284. ISBN 978-83-903080-5-0.
  9. ↑ Zdzisława Trawińska: Ruch robotniczy na ziemi rzeszowskiej (1918–1939). W: Bronisław Syzdek (red. nauk.): Ruch robotniczy na ziemi rzeszowskiej 1918–1975. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980, s. 248.
  10. ↑ Jan Wacławski. W 35 rocznicę powstania PPR. Pierwsze lata. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1-2, Nr 1 (708) z 1-15 stycznia 1977. 
  11. ↑ W 35-lecie powstania PPR. Rodowód naszej partii. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 2, Nr 2 (71) z 15-31 stycznia 1977. 
  12. ↑ Janina Zborowska (oprac.): Z dziejów kształtowania się władzy ludowej i życia społeczno-politycznego na Podkarpaciu w latach 1944-1947. Wybór źródeł. Rzeszów – Krosno: 1984, s. 30. ISBN 83-03-00732-7.
  13. ↑ Edward Zając. Pierwsze dni... pierwsze lata. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 1-2, Nr 10 (301) z 1-10 kwietnia 1984. 
  14. ↑ Janina Zborowska (oprac.): Z dziejów kształtowania się władzy ludowej i życia społeczno-politycznego na Podkarpaciu w latach 1944-1947. Wybór źródeł. Rzeszów – Krosno: 1984, s. 31. ISBN 83-03-00732-7.
  15. ↑ Andrzej Brygidyn: W latach powojennych. Życie polityczne. Początek „nowego ładu”. w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, s. 756.
  16. ↑ Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. Indeks do ksiąg zmarłych od roku 1914. Sygn. K/242/99.
  17. ↑ II. PPR na czele mas w walce o utrwalenie władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie. Bandyckie wyczyny. W: Kształtowanie się władzy ludowej na Rzeszowszczyźnie. T. II. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 62.
  18. ↑ Żołnierz nadal Wyklęty – fascynująca historia bieszczadzkiego „Ognia”, Antoniego Żubryda. niezlomni.com, 24 października 2013. [dostęp 2014-10-31].
  19. ↑ Oddział partyzancki NSZ Antoniego Żubryda. panstwo.net. [dostęp 2015-09-12].
  20. ↑ Sebastian Czech: Niezastraszony. powiatbrzozow.pl. [dostęp 2015-09-12].
  21. ↑ 30 lat w służbie narodu. Historia walką zapisywana. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 4, Nr 14 z 1-15 października 1974. [dostęp 2015-09-12]. 
  22. ↑ Artur Bata, Benedykt Gajewski. Na tropach Żubryda (III). „ Podkarpacie”, s. 9, Nr 4 z 22 stycznia 1987. 
  23. ↑ Okres powojenny. debna.pl. [dostęp 2016-10-17].
  24. ↑ Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Kazimierz Sieradzki. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2018-01-07].
  25. ↑ Krzysztof Szwagrzyk (red.), Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza. Tom I 1944–1956, Instytut Pamięci Narodowej / Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005, s. 285 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-22].
  26. ↑ Franciszek Oberc: Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka. Sanok: 1998, s. 24-25. ISBN 83-909787-1-7.
  27. ↑ Józef Pelc: W pościgu za bandą „Żubryda”. W: Ze wspomnień działaczy. Rzeszów: Komitet Wojewódzki PZPR w Rzeszowie, 1966, s. 324.
  28. ↑ Zarządzenie Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego w Krośnie. „Dziennik Urzędowy Województwa Krośnieńskiego”. Nr 11, s. 107, 11 kwietnia 1990. 
  29. ↑ Wykaz ulic. Zmiany nazw ulic. W: Sanok. Plan miasta. Warszawa: PiTR Kartografia, 1991.

Bibliografia

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

5 Sienkiewicza Street in Sanok (w-b).JPG
Budynek przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku w latach 40. XX wieku (autor fotografii Stanisław Potocki)
Tadeusz Sieradzki.JPG
Tadeusz Sieradzki
Grave of Tadeusz Sieradzki at Central Cemetery in Sanok (Matejki part) 2014.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grób Tadeusza Sieradzkiego na Cmentarzu Centralnym w Sanoku
Plaques in Sanok MO UPB.JPG
Autor: Silar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Plaques_in_Sanok