Tadeusz Skowroński

Tadeusz Antoni Skowroński

Data i miejsce urodzenia	26 czerwca 1896 Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	21 lutego 1986 Fryburg, Szwajcaria
Konsul Generalny RP w Amsterdamie
Okres	od 1935 do 1938
Poprzednik	Jan Paweł Kaczkowski
Następca	Witold Kolankowski
Poseł RP w Brazylii
Okres	od 1938 do 1945
Poprzednik	Tadeusz Grabowski
Następca	Wojciech Wrzosek (reprezentujący Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej)
Odznaczenia

Tadeusz Antoni Skowroński (Thaddée Antoine de Skowronski, Tadeu Skowronski, pseud. Ludwik Karski, Tadeu Prus, ur. 26 czerwca 1896 w Warszawie, zm. 21 lutego 1986 we Fryburgu Szwajcarskim) – polski dyplomata, publicysta, doktor nauk politycznych i ekonomicznych Uniwersytetu we Fryburgu, doktor honoris causa brazylijskiego Instytutu Adwokatów, Poseł Nadzwyczajny i Minister Pełnomocny w Brazylii w latach 1938–1945.

Młodość i edukacja

Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Tępa Podkowa. Jego dziadek, Antoni Skowroński brał udział w Powstaniu Styczniowym i po bitwie pod Miechowem został zesłany na Syberię^[1]. Ojciec Tadeusza, Roman Skowroński, był lekarzem i znanym w Królestwie działaczem społecznym, zwanym „opiekunem Powiśla”, który po ukończeniu studiów medycznych w Warszawie i studiów uzupełniających w szwedzkiej Uppsali, założył w 1893 roku w Warszawie, Instytut Gimnastyki Leczniczej i Fizjoterapii, a 10 lat później Towarzystwo Opieki nad Chorymi Pozaszpitalnymi^[2]. Żoną Romana i matką Tadeusza była Zofia z Budnych (1870–1967).

21 czerwca 1914 roku Tadeusz Skowroński ukończył polską szkołę średnią Wojciecha Górskiego w Warszawie^[3]. Kilkanaście dni później, 9 lipca wraz z rodzicami i siostrą Zofią wyjechał na wakacje do Szwajcarii. Wybuch I wojny światowej wpłynął na podjęcie przez rodziców Tadeusza decyzji o rozpoczęciu przez niego studiów we Fryburgu Szwajcarskim.

26 października 1914 roku został zaliczony w poczet studentów Uniwersytetu Fryburskiego^[4]. W 1917 roku uzyskał licencjat nauk ekonomicznych i prawnych, a w rok później doktorat nauk politycznych. Ten kilkuletni pobyt we Fryburgu dał Skowrońskiemu możliwość zapoznania się z wieloma przedstawicielami tamtejszej Polonii: Józefem Wierusz-Kowalskim, Janem Modzelewskim, Józefem Puzyną czy Tadeuszem Romerem. Uczestniczył w pracach Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce^[5]. Za namową Jana Modzelewskiego brał udział w pracach nad wydawnictwem encyklopedycznym o Polsce, którego inicjatorem był Erazm Piltz^[6].

Początki służby dyplomatycznej

W listopadzie 1918 roku został mianowany sekretarzem Sekcji Ekonomicznej Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu, a dwa miesiące później szefem Biura Ekonomicznego tegoż Komitetu, organizowanego w związku ze zbliżającą się Konferencją pokojową organizowaną w Paryżu. W styczniu 1919 roku jako sekretarz Konstantego Skirmunta wyjechał z nim do Warszawy celem przeprowadzenia rozmów z Józefem Piłsudskim^[7]. Po powrocie do Paryża przyjął stanowisko osobistego sekretarza Romana Dmowskiego, ale już na początku kwietnia 1919 roku został wysłany na stanowisko drugiego sekretarza Poselstwa Polskiego w Rzymie^[8]. Sytuacja militarna podczas wojny polsko-bolszewickiej spowodowała, że Skowroński w maju 1920 roku przyjechał do Warszawy i jako ochotnik wstąpił do 203 pułku ułanów. Brał udział w walkach pod Ciechanowem, Pułtuskiem, Modlinem, przy forsowaniu Bugu pod Wołczkiem, a następnie pod Hrubieszowem, Dubnem, Równem, Kostopolem i Zwiahlem, gdzie zastało go zawieszenie broni^[9]. Skowroński wrócił więc w listopadzie 1920 roku do Rzymu, a po przyjęciu przez Skirmunta teki Ministra Spraw Zagranicznych w czerwcu 1921 roku, udał z nim do Warszawy w charakterze pierwszego sekretarza Gabinetu Ministra. W towarzystwie Skirmunta, najpierw posła w Rzymie a później ministra, brał udział w licznych misjach dyplomatycznych: na konferencję w San Remo, w sprawie Wileńszczyzny w Brukseli, w Pradze w sprawie układu granicznego, w Belgradzie na posiedzeniu ekspertów ekonomicznych Małej Ententy, oraz w Londynie i Paryżu. Uczestniczył także w Pierwszej Międzynarodowej Konferencji Ekonomicznej, odbywającej się w Genui w kwietniu i maju 1922 roku.

Praca w centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych

Po dymisji rządu Wincentego Witosa a także Skirmunta ze stanowiska Ministra Spraw Zagranicznych w czerwcu 1922 roku^[10], Skowroński pozostał na stanowisku w Wydziale Środkowoeuropejskim Ministerstwa. W 1924 roku objął stanowisko kierownika referatu Bliskiego Wschodu. W 1925 roku mianowano go radcą Ministerstwa w VI stopniu służbowym. Był w tym okresie delegatem na międzynarodową Konferencję w Lozannie w 1923 roku, oraz inicjatorem pierwszej polskiej Wystawy Przemysłowej w Konstantynopolu. W kwietniu 1926 roku, jako delegat Rządu Polskiego udał się do Persji na uroczystości koronacyjne szacha Rezy Szaha Pahlawiego^[11]. Jednocześnie uczestniczył w rozmowach dotyczących polsko-perskiego traktatu handlowego i traktatu przyjaźni. Ten ostatni podpisany zostanie w Teheranie 19 marca 1927 roku.

Praca na placówkach

16 października 1927 roku rozpoczął pracę w Poselstwie Polskim w Brukseli jako sekretarz Poselstwa I klasy^[12]. Po ponad rocznej działalności, początkiem marca 1929 roku powrócił na krótko do Warszawy, by już w maju tego samego roku rozpocząć pracę na stanowisku Pierwszego Sekretarza Poselstwa Polskiego w Bernie. Tam uwidoczniły się wieloletnie doświadczenie i talent dyplomatyczny Skowrońskiego. Podczas blisko sześcioletniej działalności, wspierał aktywnie rozwój polsko-szwajcarskich stosunków handlowych. Jednym z jej przejawów było zorganizowanie wyjazdu bankierów i przemysłowców szwajcarskich do Polski w 1929 roku. Zwiedzono wystawę w Poznaniu, port w Gdyni – jedyny wówczas polski port na Bałtyku, Warszawę, Kraków, zakłady przemysłu ciężkiego w Katowicach i przemysłu włókienniczego w Łodzi. Uczestniczył także w negocjacjach traktatu handlowego, podpisanego w 1933 roku^[13].

Częste wyjazdy posła Jana Modzelewskiego na posiedzenia Ligi Narodów w Genewie powodowały, że Skowroński przejmował i ogólne kierowanie placówką berneńską jako chargé d’affaires^[14]. Jako Radca Poselstwa II klasy, nominowany w lipcu 1930 roku, funkcję tę pełnił do lutego 1935 roku. Objął wówczas kierownictwo Konsulatu Generalnego w Amsterdamie. Na placówkę Skowroński udał się jednak dopiero w kwietniu, po odbyciu dwumiesięcznej praktyki w lutym i marcu w Warszawie. Jego działalność zaowocowała trzema wystawami: drewna, rolniczą i filatelistyczną. Z jego inicjatywy zorganizowano także dwa zjazdy konsularne: pierwszy, konsulów Morza Północnego w Amsterdamie w 1936 roku i drugi, poświęcony zagadnieniom zaopatrzenia Polski w surowce na wypadek wojny w Warszawie w 1937 roku^[15].

Ostatnim stanowiskiem w karierze dyplomatycznej Skowrońskiego stała się nominacja na stanowisko Posła Nadzwyczajnego i Ministra Pełnomocnego Rzeczypospolitej Polskiej w Rio de Janeiro począwszy od 1 marca 1938 roku^[16]. Jego działalność, która w głównej mierze przypadła na lata drugiej wojny światowej, była prowadzona w skrajnie trudnych warunkach. W sytuacji oficjalnej, a z czasem coraz silniej podkreślanej neutralności Brazylii, oraz braku jakiejkolwiek pomocy ze strony państw sprzymierzonych, Francji i Wielkiej Brytanii, Skowroński musiał przeciwstawiać się aktywnej i dysponującej dużymi środkami finansowymi propagandzie niemieckiej, której celem było doprowadzenie do izolacji dyplomatycznej przedstawicielstwa Polski w Brazylii. Palącym problemem stała się również organizacja codziennej pracy Poselstwa, przy braku jakichkolwiek instrukcji ze strony Rządu Polskiego, o finansach nie wspominając. Pomimo tych wszystkich niesprzyjających okoliczności, a także niejasnej sytuacji samego Rządu i Prezydenta internowanych w Rumunii, dzięki negocjacjom Skowrońskiego z szefem brazylijskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Oswaldo Aranhą, udało się utrzymać uznanie Rządu Polskiego i jego przedstawiciela w Brazylii^[17].

Oprócz działań czysto dyplomatycznych, już od pierwszego dnia wojny, Skowroński rozpoczął szeroko zakrojoną akcję propagandową, ogłaszając odezwę do licznej, bo blisko 200-tysięcznej Polonii brazylijskiej. W miarę jego skromnych możliwości starał się wpływać na treść i formę artykułów publikowanych w prasie brazylijskiej na temat sytuacji na ziemiach polskich. Jego szerokie kontakty w kołach politycznych, a także wśród brazylijskiej finansjery, przyczyniły się do utworzenia Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, w którym aktywną rolę odgrywała jego żona – Chrystyna.

Działalność na emigracji

Po cofnięciu uznania Rządowi RP na uchodźstwie przez Brazylię we wrześniu 1945 roku, Skowroński zdecydował o pozostaniu na emigracji^[18]. Uzyskał wówczas Katedrę Migracji Współczesnych na papieskim Uniwersytecie Katolickim w Rio de Janeiro. Rozpoczął także działalność handlową. Pierwsze przedsiębiorstwa, cukiernia i spółka eksportowo-importowa nie przyniosły sukcesów. Dopiero współpraca z Alfredem Jurzykowskim zaowocowała organizacją w 1949 roku, pierwszej w Brazylii montowni ciężarówek Mercedes-Benz.^[19] Skowroński został również przedstawicielem na Brazylię Fundacji Jurzykowskiego, wspierającej naukowców i twórców polskiego pochodzenia. Zaangażował się także w działalność niepodległościową. Brał udział w programach brazylijskiego Centrum Wolnej Europy, emitowanych trzy razy w tygodniu za pośrednictwem radia Tamaio z siedzibą w Rio de Janeiro^[20].

Działalność publicystyczna

Już jako młodzieniec, wkrótce po przyjeździe do Berna w 1914 roku, Tadeusz Skowroński rozpoczął prowadzenie dziennika, czego efektem stały się opublikowane w 1966 roku wspomnienia z pierwszych lat drugiej wojny pt. „Wojna polsko-niemiecka widziana z Brazylii 1939–1940”. Wspomnienia z wcześniejszego okresu życia ukazały się w 1999 roku jako „Pamiętniki 1914–1939”. W przedmowie do nich, prof. Stefan K. Kuczyński napisał: „Był on uczestnikiem wielu ważnych wydarzeń i wiarygodnym świadkiem swoich czasów, o których pisze interesująco i z dużym zmysłem obserwacji, jednocześnie refleksyjnie i bardzo osobiście, ujawniając bogate życie wewnętrzne i wielką wrażliwość.”^[21] Zwrócił on także uwagę, na przebijający z kart książki żarliwy polski patriotyzm i silne poczucie więzi rodzinnej^[22].

Rozpoczęta po zakończeniu pierwszej wojny światowej kariera dyplomatyczna nie przeszkodziła Skowrońskiemu w prowadzeniu działalności publicystycznej. W tygodniku „Świat” relacjonował odbywające się negocjacje polsko-tureckie przed podpisaniem traktatu przyjaźni w lipcu 1923 roku. W latach 30. był korespondentem „Przeglądu Współczesnego” i autorem licznych studiów na temat ustroju i polityki Szwajcarii.

Wraz z wybuchem drugiej wojny światowej, rozpoczął zakrojoną na szeroką skalę działalność publicystyczną na rzecz obrony polskiej racji stanu. Jego liczne artykuły pojawiały się w prasie brazylijskiej m.in. w São Paulo, Rio de Janeiro, Kurytybie, ale także w argentyńskim Buenos Aires. Był autorem antologii głosów brazylijskich o Polsce publikowanych począwszy od 1830 roku – „Paginas Brasileiras sobre a Polonia”, wydanych w Rio de Janeiro w 1942 roku. Opublikował również liczne artykuły na temat polityki, ekonomii, demografii, drukowanych w „Mercure de France”, wydawanych w Montrealu „Wiadomościach Polskich”, oraz w czasopismach polskiej emigracji londyńskiej m.in. w „Wiadomościach” i „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza”.

Ta wieloletnia działalność pisarska zaowocowała listą prawie 90 prac i artykułów. Wart podkreślenia jest także fakt, że międzynarodowa pozycja Skowrońskiego spowodowała niewiele mniejszą liczbę artykułów – aż 70 – na jego temat^[23].

Rodzina i życie prywatne

Tadeusz Skowroński był dwukrotnie żonaty. 17 sierpnia 1927 roku ożenił się z Chrystyną Marią Melanią Turno (ur. 31 grudnia 1902 w Słomowie), córką Jana i Ludwiki z Mycielskich^[24]. Otrzymała ona w posagu dobra Torzeniec, który stał się miejscem wielkiej uwagi ze strony Tadeusza Skowrońskiego. Pomimo nieobecności spowodowanej obowiązkami dyplomatycznymi, Skowrońscy przebudowali dwór i założyli park. Rozwinęli uprawę zbóż, ziemniaków, cebuli, oraz hodowlę ryb, trzody chlewnej, krów i owiec. Szczególne przywiązanie Skowrońskiego do dóbr torzenieckich zaowocowała opowieścią z ilustracjami, pisaną do wnuka w trzech językach: „Szczęśliwe dni spędzone w Torzeńcu”^[25].

Po śmierci Chrystyny (13.01.1956) w 1964 roku powrócił do Europy. W Watykanie, 16 lutego 1965 roku ożenił się ponownie z Mercedes de Fischer (1898–1991), siostrą ambasadora Henry’ego Beat von Fischer i wdową po Heinrichu Pfyffer von Altishofen (1898–1957), 27. komendancie Gwardii Szwajcarskiej. Po ślubie Skowroński zamieszkał w Rzymie. W 1971 roku Tadeusz z żoną przeniósł się do Fryburga Szwajcarskiego, tak dobrze mu znanego z okresu studiów^[26]. Zmarł tamże, 21 lutego 1986 roku i został pochowany na cmentarzu św. Leonarda. Z pierwszego małżeństwa z Chrystyną pozostawił czterech synów: Romana (ur. 15.07.1928, zm. 19.10.1994), Krzysztofa (ur. 22.11.1929, zm. 26.12.2006), Dominika (ur. 4.12.1933) i Marka (ur. 25.05.1936).

Ordery i odznaczenia

Polskie

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1926)^[27]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928)^[27]
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę (1938)

Zagraniczne

• Kawaler Orderu Gwiazdy (Rumunia, 1922)^[27]
• Krzyż Kawalerski Orderu Korony (Belgia, 1922)
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1922)^[27]
• Medal Koronacyjny Rezy Pahlawiego (Iran, 1926)^[27]
• Krzyż Złoty Orderu Zbawiciela (Grecja, 1928)^[27]
• Oficer Orderu Korony (Belgia, 1929)^[27]
• Komandor Orderu Korony Dębowej (Luksemburg, 1930)^[27]
• Komandor Orderu Gwiazdy (Rumunia, 1931)^[27][28]
• Medal Pamiątkowy 50-lecia Republiki Brazylii 1889–1939 (1939)
• Medal Orderu Rio Branco (Brazylia, 1945)
• Wielki Oficer Orderu Krzyża Południa (Brazylia, 1945)^[29]
• Krzyż Zasługi Zakonu Maltańskiego (Zakon Maltański, 1952)
• Złoty Medal Krzyża Laterańskiego od papieża Pawła VI (Stolica Apostolska, 1971)

Przypisy

Bibliografia

• Tadeusz Skowroński, Wojna polsko-niemiecka widziana z Brazylii 1939–1940, Londyn, Polska Fundacja Kulturalna, 1980.
• Tadeusz Skowroński, Pamiętniki 1914–1939. Student w Szwajcarii dyplomata wolnej Polski, Pruszków, Rachocki i S-ka, 1999, ISBN 83-86379-48-0
• Thaddée de Skowronski, Szczęśliwe dni spędzone w Torzeńcu, Londyn, Caldra House, 1985, ISBN 0-9502857-3-0
• Zdzisław Malczewski TCh., Obecność Polaków i Polonii w Rio de Janeiro, Lublin, Oddział Lubelski Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, 1995, ISBN 83-86441-12-7
• MariaM. Nowak-Kiełbikowa MariaM., Konstanty Skirmunt. Polityk i dyplomata, Warszawa: Neriton, 1998, ISBN 83-86301-59-7, OCLC 69285317 .
• Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 czerwca 1939, Warszawa, Stowarzyszenie „Samopomoc urzędników Polskiej Służby Zagranicznej”, 1939.

Linki zewnętrzne

• Marek Jerzy Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego: http://www.sejm-wielki.pl/b/psb.30208.5
• 90 ans de relations diplomatiques Pologne-Suisse: http://www.ch1919-2009.pl/biografie.php?lng=1
• Sławomir Leitgeber, Wspomnienie. Tadeusz Skowroński (1896–1986): http://archiwum.wyborcza.pl/Archiwum/1,0,987073,19991227PO-DLO,Tadeusz_Skowronski_18961986,.html