Tadeusz Szczepański

Tadeusz Stanisław Szczepański (ur. 1947 w Pleszewie) – polski historyk filmu, krytyk, tłumacz, kulturoznawca, profesor PWSFTviT w Łodzi, znany szczególnie ze swoich prac na temat kina europejskiego, w tym Ingmara Bergmana, kina skandynawskiego i kina rosyjskiego.

Kariera akademicka

W latach 1965-1969 studiował polonistykę na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, w latach 1969-1971 filmoznawstwo (jako specjalność polonistyki) na Uniwersytecie Łódzkim, gdzie w latach 1971-1981 był zatrudniony w Katedrze Teorii Literatury, Teatru i Filmu. Od 1977 do 1984 wykładał w PWSFTViT w Łodzi, a w 1981 otrzymał zatrudnienie na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Gdańskiego, gdzie w 1982 uzyskał tytuł doktora. W roku 1998 został adiunktem w Instytucie Filologii Polskiej UMK, w tym samym roku habilitował się na Wydziale Filologiczno-Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego (tytuł rozprawy: Zwierciadło Ingmara Bergmana). W 2002 został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Gdańskim i profesorem nadzwyczajnym w PWSFTViT w Łodzi. Obecnie jest zatrudniony na stanowisku profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie wykłada historię filmu i prowadzi seminaria magisterskie; jest także profesorem na Wydziale Produkcji Filmowej i Telewizyjnej PWSFTiT i w Instytucie Kulturoznawstwa UWr. Wypromował ok. 50 prac magisterskich i 1 doktorską (dr Sylwii Kołos, adiunkta w Zakładzie Dramatu, Teatru i Filmu Instytutu Literatury Polskiej UMK, temat rozprawy: Nowe kino szekspirowskie. Adaptacje sztuk Williama Szekspira w kinie lat dziewięćdziesiątych). Ich tematyka to: współczesna kinematografia polska, związki literatury i filmu, historia polskiej krytyki filmowej. Szczepański jest członkiem Komitetem Nauk o Sztuce PAN.

W latach 1972/73 Tadeusz Szczepański odbywał staż naukowy w Katedrze Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego, 1976/77 przebywał na dziewięciomiesięcznym stypendium we Wszechzwiązkowym Państwowym Instytucie Kinetografii w Moskwie, w 1984 odbył trzymiesięczny kurs języka szwedzkiego w Uniwersytecie w Uppsali, 1986 uzyskał dwumiesięczne stypendium Muzeum Augusta Strindberga w Sztokholmie, na przełomie lat 1987 i 88 odbywał 9-miesięczne Studium Języka i Literatury Francuskiej w Centre des Etudes Françaises na Université Stendhal w Grenoble. 1994–2003 współpracował ze Studium Sztuk Plastycznych i Realizacji TV w Ostromecku (później Camerimage Film School w Toruniu).

Działalność naukowa i publicystyczna

Zainteresowania badawcze prof. Szczepańskiego sięgają m.in. historii filmowej awangardy, twórczości Siergieja Eisensteina, związków teatru i filmu, filmu europejskiego, kinematografii rosyjskiej i skandynawskiej, kina autorskiego (w tym twórczości Ingmara Bergmana).

W 1980 r. Szczepański został redaktorem naczelnym Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi, w latach 1988–1994 redagował dwumiesięcznik „Film na świecie”, a od 1991 był red. naczelnym pisma. Publikuje m.in. w „Dialogu”, „Odrze”, „Kwartalniku filmowym” oraz w „Kinie”, którego jest stałym współpracownikiem. Tłumaczył na język polski Obrazy Ingmara Bergmana, a także jego utwory literackie.

Nagrody i wyróżnienia

Laureat Nagrody im. Bolesława Michałka za najlepszą książkę filmową roku 1999: Zwierciadło Bergmana.

W 1999 otrzymał nagrodę Wydziału I PAN za najlepszą książkę z dziedziny historii sztuki wydaną w latach 1998-99 i Nagrodę Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury za rok 1999.

Bibliografia (wybór)

Pozycje książkowe

• Eisenstein. U źródeł twórczości, Warszawa 1986
• Zwierciadło Ingmara Bergmana, Gdańsk 1997, 2002)
• W kręgu zagadnień awangardy, Łódź 1982 (współredakcja z G. Gazdą)
• Eisenstein – artysta i myśliciel, Warszawa 1982 (współredakcja z W. Wierzewskim)
• Zbigniew Cybulski – aktor XX wieku, Gdańsk 1997 (współredakcja z J. Ciechowiczem)
• Cudowny Kinemo. Antologia rosyjskiej myśli filmowej, wybór, przekłady, redakcja i opracowanie, Gdańsk 2002 (z B. Żyłko)

Artykuły

• Kino autotematyczne (na przykładzie filmu Wszystko na sprzedaż Andrzeja Wajdy), „Teksty” 1972 nr 2
• Film a wizja senna, „Teksty” 1973, nr 2
• Utopia semiotyczna Sergiusza Eisensteina. Zarys problemu, „Acta Universitatis Lodziensis”. Nauki Humanistyczno-Społeczne, Folia Polonica. Seria I nr 2, 1975
• Eisenstein i psychoanaliza, „Kino” 1979, nr 11
• OPOJAZ – Film – Eisenstein, [w:] Pogranicza i korespondencje sztuk, pod red. T. Cieślikowskiej i J. Sławińskiego, Wrocław 1980
• Meyerhold, Eisenstein: mistrz i uczeń, „Dialog” 1980, nr 10
• „The Wise Man” Reconsidered, [in:] Eisenstein Revisited. A Collection of Essays, ed. L. Kleberg and H. Lövgren, Stockholm 1987
• Pasja według Carla Theodora, „Film na Świecie”, 1989, nr 6
• Stalin i filmowcy, [w:] Autor w filmie, pod red. M. Hendrykowskiego, Poznań 1991
• Droga Svena Nykvista, „Kwartalnik Filmowy” 1994, nr 7-8
• Kieślowski wobec Bergmana, czyli tam, gdzie spotykają się równoległe, [w:] Kino Krzysztofa Kieślowskiego, pod red. T. Lubelskiego, Kraków 1997
• Selma w krainie żywych obrazów, „Dialog” 1998, nr 10
• Bergman and Film, [in:] Music and Film, ed. by Don Fredricksen, Małgorzata Hendrykowska, Marek Hendrykowski, Poznań 2002
• Eisenstein: sacrum i rewolucja, [w:] Poszukiwanie i degradowanie sacrum w kinie, pod red. M. Przylipiaka i K. Kornackiego, Gdańsk 2002

Przekłady

• Ingmar Bergman, Obrazy. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1993. ISBN 83-221-0645-9
• Ingmar Bergman, Ryba: farsa filmowa. „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 14
• Per Olov Enquist, Ciemny prąd w głębinie. „Dialog” 1998, nr 10
• Lars von Trier, Spowiedź DOGMA-tyka. Kraków: Znak, 2001. ISBN 83-240-0017-8
• Ingmar Bergman, Wiarołomni: partytura dla medium wizualnego. „Dialog” 2001, nr 1
• Ingmar Bergman, Miłość bez kochanków. „Kwartalnik Filmowy” 2002, nr 39/40
• Maaret Koskinen, Epilog – miejsce gry pamięci. „Kwartalnik Filmowy” 2002, nr 39/40
• Andreas Wadensjö, Wyspa w czasie. „Kwartalnik Filmowy” 2002, nr 39/40
• Henrik Orrje, Film jako sztuka - ruch modernistyczny. „Kwartalnik Filmowy” 2002, nr 39/40
• Ingmar Bergman, Sarabanda. „Dialog” 2004, nr 1
• Kjell Westö, Lang. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2004. ISBN 83-89405-99-7
• Ingmar Bergman, Przedstawienia (Wiarołomni, Duchowa przypadłość, Miłość bez kochanków). Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2005. ISBN 83-7453-735-3
• Ingmar Bergman, Marie von Rosen, Trzy dzienniki. Gdański: Słowo/Obraz Terytoria, 2007. ISBN 978-83-7453-728-5
• Ingmar Bergman: Kuba u aktorów: sztuka w dwóch aktach. „Dialog” 2009, nr 1
• Maaret Koskinen, Wczesne alter ego: Kacper, Kuba i inni kuglarze. „Dialog” 2009, nr 1

Przypisy