Tadeusz Wacław Korzybski

Tadeusz Wacław Korzybski
Ilustracja
Tadeusz Wacław Korzybski, biochemik, twórca polskiej penicyliny
Data i miejsce urodzenia

4 czerwca 1906
Mława

Data i miejsce śmierci

1 marca 2002
Warszawa

Zawód, zajęcie

biochemik

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej

Tadeusz Wacław Korzybski (ur. 4 czerwca 1906 w Mławie[1], zm. 1 marca 2002 w Warszawie[1]) – polski biochemik[1]. W 1946 r. wyodrębnił polski preparat penicyliny[1][2].

Życiorys

Rodzina

Drugi syn lekarza Alojzego Korzybskiego (syna właściciela majątku ziemskiego w Korzybiu Małym[2], lekarza) oraz Zofii (z domu Radzymińskiej, córki ziemianina z Kulan)[2]. Alojzy i Zofia mieli także pierworodnego syna Stanisława i zmarłą po urodzeniu w 1910 r. córkę Jadwigę[2]. Mąż Marianny Bahdaj (siostry Adama Bahdaja znanego w Polsce twórcy literatury młodzieżowej).

Wykształcenie

Ukończył mławskie Gimnazjum im. Stanisława Wyspiańskiego[3].
Po ukończeniu studiów lekarskich na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie w 1937 r. uzyskał tytuł doktora medycyny. Po studiach otrzymał asystenturę w Katedrze Fizjologii, a potem w Katedrze Histologii UJ[2][4].

Karierę naukową rozpoczął jako asystent w Katedrze Chemii Lekarskiej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie pod kierunkiem prof. Jakuba Parnasa (lata 1937-1939)[4].

Miałem to szczęście, że mogłem brać udział w początkach burzliwego i wspaniałego rozwoju biologii chemicznej. Bowiem już w roku 1937/38 we współpracy z wielkim duńskim atomistą Nielsenem Bohrem mogliśmy użyć radioaktywny izotop fosforu 32P do badań nad właściwościami głównego energetycznego związku chemicznego wszystkich żywych komórek, zwanego w skrócie ATP (kwas adenozynotrójfosforowy). .

Tadeusz Wacław Korzybski, Odczyt w mławskiej Stacji Naukowej[5].

W 1938 za pomocą 32P wykazał (wspólnie z J. Parnasem) różnice w szybkości wymiany poszczególnych atomów fosforu w ATP in vivo[1][6].

W okresie okupacji niemieckiej pełnił różne funkcje naukowe w katedrach i instytutach medycznych we Lwowie; np. był pracownikiem Instytutu do Zwalczania Duru Plamistego (lata 1941-1943)[4], którym kierował prof. Rudolf Weigl[4]. Następnie prof. Korzybski był kierownikiem Pracowni Biochemii w Klinice Gruźlicy, a potem jako profesor zatrudniony był w Katedrze Chemii Organicznej Instytutu Medycyny[4]. Przed opuszczeniem Lwowa prof. Korzybski pełnił jeszcze funkcję kierownika Katedry Chemii Organicznej Instytutu Medycyny (1944-1945)[4]. W czasie okupacji habilitował się na podstawie wykonanej w tym instytucie pracy o metabolizmie wszy na podziemnym UJK. Kierował także pracownią biochemii w Klinice Gruźlicy i Katedrą Chemii Organicznej Instytutu Medycyny[2]. Dzięki organizacji UNRRA Korzybski z Włodzimierzem Kuryłowiczem i Kazimierzem Bahatyrewiczem wyjechali na staż do Stanów Zjednoczonych i do Kanady[2]. W 1950 roku profesorowie Korzybski i Kuryłowicz otrzymali za prace nad polską penicyliną Nagrodę Państwową II stopnia[2][4]. Wreszcie w 1953 r. wieloletnie wysiłki badaczy doprowadziły do uruchomienia seryjnej produkcji penicyliny krystalicznej w Tarchomińskich Zakładach Farmaceutycznych "Polfa"[2][4].

W 1946 r. wyodrębnił polski preparat penicyliny[1][2].

Od 1954 roku był profesorem Państwowego Zakładu Higieny[1][2]. Od 1956 r. do 1976 r.[1] profesor w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN[2]. Od 1973 r. członek rzeczywisty PAN[1][2] (według Juszkiewicza od 1971 r.[4]). Wydał także liczne prace nad streptomycyną, tetracyklinami a także nad polską terminologią biochemiczną[1]. Jest współautorem monografii „Antybiotyki” za którą otrzymał zespołową Nagrodę Państwową I st. w 1968 r[1][2]. Od 1984 — Towarzystwo Naukowe Warszawskie[1].

Podczas studiów lekarskich, w Zakładzie Fizjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod kierunkiem ucznia Pawłowa, Ernesta Mydella, stwierdził na psie z wygojonymi przetokami przełykową i żołądkową, że karmienie pozornie różnymi pokarmami nie wpływa na powstawanie leukocytozy trawiennej (1927-1928); praca nie została opublikowana. W tych też latach prowadził ćwiczenia z fizjologii dla studentów drugiego kursu wydziału lekarskiego i przygotowywał demonstracje wykładowe. W latach 1929-1930 w Zakładzie Histologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierowanym przez Stanisława Mazarskiego, prowadził ćwiczenia z histologii dla studentów wydziału lekarskiego. Podczas pracy w Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Jagiellońskiego (kierownik Józef Latkowski) oprócz zajęć lekarskich pracował w laboratorium chemicznym. Wykonał w tym czasie pracę o mechanizmie i znaczeniu reakcji ze złotem koloidowym w zastosowaniu do płynu mózgowo-rdzeniowego i surowicy krwi. Praca ta została przedstawiona na Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie w roku 1937.

Na kilka lat przed swoją śmiercią Tadeusz Korzybski podarował Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej zestaw pamiątek z rodzinnego archiwum. Są to m.in. jego fotografie i kopia dyplomu doktorskiego, zdjęcie Hallerczyków na Starym Rynku w Mławie, fotografie i dowód osobisty jego ojca Alojzego, a także album (66 pozycji) i dokumenty osobiste pisarki Zuzanny Morawskiej. Stacji Naukowej im. S. Herbsta przekazał zaś zbiory własnych pism[7].

W 1997 roku w imieniu własnym – i za zgodą żony brata Stanisława, zamieszkałej w Paryżu Teresy Korzybskiej Baudry sprzedał rodzinny grunt położony w Mławie. Nieruchomość kupiło miasto. Pieniądze – 81 949 zł – stały się kapitałem założycielskim Fundacji Oświatowej im. Korzybskich. Cała kwota została ulokowana w banku i podzielona na dwie równe części. Procenty od jednej z nich przeznaczone są na dofinansowywanie publikacji Stacji Naukowej im. Herbsta. Z odsetek od drugiej części fundowane są stypendia niezamożnym i zdolnym uczniom mławskiego I Liceum Ogólnokształcącego im. St. Wyspiańskiego w Mławie[2][3][4][7].

Nasza ludzka duma powinna być ściśle związana z głęboką skromnością. Ponadto dla nas, których wysiłki badawcze opierały się i nadal opierają się na podstawowych jednostkach – metrze, kilogramie i sekundzie, z których wynikają wszystkie inne, jest rzeczą konieczną zdawanie sobie sprawy, że poza światem naszych zainteresowań jest kilka wielkich i bardzo ważnych światów pozaprzyrodniczych, światy różnych rodzajów sztuki z niesemantyczną muzyką na czele i wielkie światy ludzkiej wiedzy humanistycznej.

Tadeusz Wacław Korzybski, Odczyt w mławskiej Stacji Naukowej[5].

Jeszcze w wieku 70 lat zdał egzamin na prawo jazdy. Z podróży po Polsce i Europie przywoził fotografie i własnoręczne szkice[8].

Działalność edukacyjna

Pracował nad fosfolipidami, lipidami prątka gruźlicy, metabolizmem owadów[1].

Był promotorem kilku prac doktoranckich na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN, oraz dawnej Akademii Medycznej w Warszawie. Był recenzentem prac doktorskich i habilitacyjnych (około 70) w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN, Inst. Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu, Inst. Biologii Doświadczalnej PAN w Warszawie, Gdańsku, Lublinie, Politechnice Gdańskiej, Instytucie Antybiotyków w Warszawie.

W roku 1961 zorganizował Komisję Słownictwa Biochemicznego i kierował jej pracami zakończonymi uchwaleniem w roku 1964 reguł terminologicznych przez Polskie Towarzystwo Biochemiczne.

Przygotował artykuły z dziedziny biochemii dla Wielkiej Encyklopedii PWN. Prowadził wykłady w ramach kursów podstaw biochemii dla lekarzy i pracowników naukowych. Od 1964 roku kierował pracami naukowymi pracowników Zakładu Biochemii Porównawczej Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN.

Był członkiem Rady Naukowej Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN, Instytutu Antybiotyków, obecnie Instytutu Farmaceutycznego w Warszawie,a także Komitetu Badań i Prognoz Polska 2000, jak również Komisji Perspektywicznego rozwoju Podstawowych Nauk Lekarskich PAN.

Bibliografia publikacji prof. Korzybskiego liczy ok. 130 pozycji[2][4]. Obejmuje zarówno rezultaty badań nad penicyliną, jak też streptomycyną, prątkiem gruźlicy, metabolizmem owadów czy polską terminologią biochemiczną[2].

Był także członkiem założycielem oraz przewodniczącym Komisji do Spraw Słownictwa Biochemicznego[4]. Opracował niektóre hasła do Słownika Wyrazów Obcych oraz do Wielkiej Encyklopedii Powszechnej. Przy opracowaniu Encyklopedii był jej konsultantem naukowym[4].

Nagrody i odznaczenia państwowe

W 1950 otrzymał Państwową Nagrodę Naukową II stopnia za prace naukowe nad antybiotykami i za naukowe kierownictwo przy uruchomianiu fabryki penicyliny. W 1951 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Polski Odrodzonej[9], a w 1955 Medalem 10-lecia Polski Ludowej i Odznaką „Za wzorową pracę w służbie zdrowia”.

W roku 1965 otrzymał zespołową nagrodę Państwowej Rady dla Spraw Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej za badania nad biosyntezą fosfolipidów. W roku 1968 otrzymał nagrodę zespołową I stopnia w dziedzinie nauki za udział w opracowaniu dzieła o antybiotykach “Antibiotics, origin, nature, and properties” Tom I i II.

Upamiętnienie

Rada Miasta Mława ustanowiła rok 2016 Rokiem Tadeusza Korzybskiego z okazji 110. rocznicy narodzin naukowca[7][10]. W jego rodzinnym mieście co roku organizowane jest Święto Nauki im. Tadeusza Korzybskiego organizowane przez Towarzystwo Miłośników Twórczości Tekli Bądarzewskiej oraz Powiatowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Mławie[11]. W 2016 roku w mławskim Miejskim Domu Kultury odbyła się wystawa prac Tadeusza Korzybskiego pt. „Szkice architektoniczne i impresje z podróży po Czechosłowacji i Polsce”[12]

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m Korzybski Tadeusz Wacław, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-12-20].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q 4studio, Tygodnik Ciechanowski : Personalia, www.tc.ciechanow.pl [dostęp 2017-12-20] (pol.).
  3. ↑ a b 4studio, Tygodnik Ciechanowski : Tematyka społeczna, www.tc.ciechanow.pl [dostęp 2017-12-20] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Ryszard Juszkiewicz, Prof. dr hab. Tadeusz Korzybski 4 czerwca 1906 – 1 marca 2002, „Rocznik Mazowiecki 18”, 2006, s. 173-181.
  5. ↑ a b Tygodnik Ciechanowski : Personalia Duma i Skromność. (pol.).
  6. ↑ Hevesy G., Korzybski T., Parnas J.K. — Badania nad przemianą kwasu adcnilowego w ustroju zwierzęcym (1938), Spraw. Tow. Nauk., Lw ów , 18, 112-113; Korzybski T., Parnas J.K. — Uber Abbau und Wiederaufbau der Adenylsaure im Warmbliitermuskel (1938), Z. Physiol. Chem. 255, 195-204; Korzybski T., Parnas J.K. — Observation sur les échanges des atomes du phosphore renfermés dans l’­ acide adénosinetriphosphorique, dans l’animal vivant, a l’aide du phosphor marqué par du radiophosphore 32P (1939), Bull. Soc. Chim. Biol., 21, 713-716
  7. ↑ a b c Net P.C., 2016 rok – Rokiem Tadeusza Korzybskiego w Mławie, www.mlawa.pl [dostęp 2017-12-20] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-22] (pol.).
  8. ↑ Zofia Zielińska, Tadeusz Korzybski – wspomnienia, „Postępy biochemii”, 24 kwietnia 2002.
  9. ↑ M.P. z 1951 r. nr 76, poz. 1043.
  10. ↑ Jurek, Rok Tadeusza Korzybskiego, „Codziennik mławski – Mława”, 11 stycznia 2016 [dostęp 2017-12-20] (pol.).
  11. ↑ Admin, Konkurs i warsztaty. II edycja mławskiego Świeta Nauki im..., „Codziennik mławski – Mława”, 19 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-20] (pol.).
  12. ↑ Admin, Tadeusz Korzybski – nie tylko naukowiec ale i artysta, „Codziennik mławski – Mława”, 2 listopada 2016 [dostęp 2017-12-20] (pol.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

KorzybskiTadeusz.png
Autor: Korzybski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tadeusz Wacław Korzybski, biochemik, twórca polskiej penicyliny