Tajny Gabinet

Jakob Heinrich von Flemming

August II Mocny

Ernst Christoph von Manteuffel

August Christoph von Wackerbarth

Tajny Gabinet – saski organ władzy, założony w 1706 roku. Na jego czele od początku do swej śmierci w 1728 roku stał Jakob Heinrich von Flemming z tytułem ministra gabinetu (Cabinetsminister).

1706-1710

Zadania Tajnego Gabinetu regulowało królewskie zarządzenie z 1 czerwca 1706 roku, uzupełnione reskryptem z 5 grudnia 1707 roku. Gabinetowi miały podlegać wszystkie sprawy wewnętrzne i zagraniczne, dlatego podzielono go na departamenty: Departament Domu Królewskiego i Departament Spraw Zagranicznych. Flemming objął sprawy zagraniczne.

Organ stanów Saksonii – Tajna Rada (Geheimes Concillium) zajmowała się odtąd jedynie sprawami Rzeszy i granic saskich. Rada miała obowiązek informować Tajny Gabinet i jego ministrów o stanie rzeczy w Rzeszy.

1710-1722

Od 1710 roku wszyscy sascy ambasadorzy i posłowie mieli dostarczać swe raporty nie tylko władcy, lecz także gabinetowi. Dnia 1 listopada 1710 roku Departament Spraw Zagranicznych został podzielony na 3 działy.

Od 1710 roku polityką zagraniczną Elektoratu Saksonii kierowali: Jakob Heinrich von Flemming i dwaj inni ministrowie gabinetowi – August Christoph von Wackerbarth i Georg von Werthern. Werthern został w 1715 szefem Tajnej Rady, a jego miejsce zajął Ernst Christoph von Manteuffel, który wraz z Flemmingiem czuwali na stosunkami z "Europą Północną" (właściwie północną i wschodnią), August Christoph von Wackerbarth czuwał nad utrzymaniem dobrych relacji z dworem wiedeńskim. Włoch i minister gabinetu od 1712 roku, Pietro Roberto Taparelli, hrabia Lagnasco, zajmował się sprawami włoskimi i francuskimi. Taparellemu pomagał jego protegowany François Joseph Wicardel de Fleury et de Beaufort, który słabo znał język niemiecki.

1723-1728

Ostatecznie August II Mocny stwierdził, że gabinet żyje własnym życiem i zamiast służyć monarsze pośredniczy między nim a organami stanowymi, toteż w 1723 roku nakazał, by zebrania gabinetu miały miejsce jedynie w jego obecności. Planował nawet powołać królewicza Fryderyka (przyszły August III w Polsce) na pierwszego ministra gabinetu. To raczej nigdy nie nastąpiło, choć Fryderyk bywał dość regularnym uczestnikiem obrad. Posiedzenia z udziałem monarchy odbywały się we wtorki, środy, piątki i soboty od godziny 8 do 9 rano. Król zasięgał w przeważającej większości przypadków rady także u polskich ministrów.

1728-1731

Po śmierci Flemminga w 1728 uznano, że każdemu z departamentów Tajnego Gabinetu (Spraw Zagranicznych i Spraw Wewnętrznych) ma przewodzić po dwóch ministrów. Departament spraw zagranicznych przejęli wspólnie Ernst Christoph von Manteuffel i François Joseph Wicardel de Fleury et de Beaufort. Pierwszy minister Karl Heinrich von Hoym, który nastał po Flemmingu, wspierał Fleury'ego w jego mocno profrancuskim kursie politycznym, na złość proaustriackiemu Manteufflowi. W 1730 Manteuffel ustąpił, a jego miejsce zajął Pietro Roberto Taparelli, hrabia Lagnasco. François Joseph Wicardel nie umiał jednak zbyt dobrze kierować pracami gabinetu i jak tylko upadł Karl Heinrich von Hoym (1731), upadł także i on.

Ponieważ François Joseph Wicardel de Fleury et de Beaufort nie nauczył się dobrze niemieckiego, 4 marca 1730 zarządzono, by raporty w sprawach ogólnoeuropejskich sporządzano w języku francuskim i kierowano do Departamentu Spraw Zagranicznych, a te dotyczące Polski i Saksonii do Departamentu Domu Królewskiego spisane po niemiecku. Po upadku Hoyma i Fleury'ego powrócono do dawnego zwyczaju, poseł spisywał depesze po prostu w języku, jakim lepiej władał. Jedynie depesze, które miała znać także mieszczańska Tajna Rada miały być po niemiecku.

1731-1763

W krytycznym momencie, jakim była dla Elektoratu Saksonii wojna o polską sukcesję (od 1733), naczelny organ polityki zagranicznej nie miał spójnego kierownictwa. Jedynie na krótko przejął je proaustriacki August Christoph von Wackerbarth. Gdy na tronie polskim i zasiadł August III Sas, wszystkie sprawy zagraniczne przejął Aleksander Józef Sułkowski, a po jego wygnaniu z Drezna (1738) Henryk Brühl (do swej śmierci w 1763), jako szef departamentu Spraw Zagranicznych i jednocześnie całego Tajnego Gabinetu.

Bibliografia

• Historia Dyplomacji Polskiej, tom II 1572-1795 pod red. Zbigniewa Wójcika, PWN Warszawa 1982, s. 395-404.