Taksim

Taksim (z tur. podział) – wysuwana przez Turcję i Turków cypryjskich koncepcja rozwiązania konfliktu grecko-tureckiego o Cypr, polegająca na dokonaniu podziału terytorialnego wyspy na część grecką i turecką.

Historia

Idea taksim, jako przeciwwaga dla greckiej koncepcji unii grecko-cypryjskiej (enosis) została wysunięta w II poł. lat 50. XX wieku, w czasie walk EOKA z kolonialną administracją brytyjską, a następnie rozmów grecko-turecko-brytyjskich w sprawie przyszłości wyspy[1]. Źródłem jej powstania była obawa, że w unitarnym państwie cypryjskim będący w znacznej mniejszości Turcy staną się obiektem dyskryminacji ze strony dominujących liczebnie Greków[2]. Jedno z haseł politycznych Turków cypryjskich tego okresu brzmiało Podział albo śmierć[1]. Turcy zrezygnowali jednak z niego w momencie ogłoszenia traktatów z Zurychu i Londynu, nadających wyspie niepodległość[1]. Postanowienia traktatów, zwłaszcza Traktatu gwarancyjnego[3], zakładały powstanie państwa unitarnego i wykluczały zarówno realizację idei enosis, jak i taksim[4].

Narastający konflikt między społecznościami grecką i turecką na wyspie doprowadził do ponownego wysunięcia tej koncepcji przez dyplomację turecką. O ile prezydent Cypru Makarios III zdecydowanie się jej sprzeciwiał, twierdząc, że Turkom cypryjskim wystarczy nadać prawa mniejszości narodowej[5], na podział wyspy był skłonny zgodzić się grecki rząd czarnych pułkowników, który od 1969 prowadził własne rozmowy z Turcją, chcąc uregulować kwestię cypryjską bez konsultacji z prezydentem Cypru. Autorytarny rząd Grecji dążył do przyłączenia do tego kraju części wyspy przy równoczesnych ustępstwach terytorialnych na rzecz Turcji, co stanowiło w istocie realizację idei taksim[6]. Zdecydowany sprzeciw Makariosa III wobec takiego rozwiązania doprowadził do organizacji przez juntę zamachu stanu na Cyprze[7].

Zamach stanu z 15 lipca 1974 początkowo przyniósł sukces spiskowcom z prawicowej, terrorystycznej organizacji EOKA B – Makarios III uciekł z oblężonego pałacu prezydenckiego w Nikozji, a jego następcą ogłosił się przywódca EOKA B Nikos Sampson. Ogłosił on chęć kontynuowania rozmów z Turcją w sprawie przyszłości Cypru, jednak jego poparcie dla idei enosis i radykalnie nacjonalistyczne i antytureckie poglądy były powszechnie znane[8]. Oficjalnie występując w obronie zagrożonej przez politykę rządu Sampsona społeczności tureckiej na wyspie, Turcja dokonała 20 lipca 1974 inwazji na Cypr, doprowadzając de facto do urzeczywistnienia idei taksim[9]. Mimo potępienia tego faktu przez społeczność międzynarodową, stan rzeczy powstały wskutek inwazji utrzymuje się do dnia dzisiejszego[10].

Przypisy

  1. ↑ a b c Osiewicz P.: Pokojowa regulacja kwestii cypryjskiej. Aspekty prawne i polityczne. Toruń: MADO, 2008, s. 95. ISBN 978-83-89886-92-7.
  2. ↑ Adamczyk A.: Cypr. Dzieje polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2002, s. 165. ISBN 83-88938-19-3.
  3. ↑ Adamczyk A.: Cypr. Dzieje polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2002, s. 181. ISBN 83-88938-19-3.
  4. ↑ Adamczyk A.: Cypr. Dzieje polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2002, s. 169. ISBN 83-88938-19-3.
  5. ↑ Adamczyk A.: Cypr. Dzieje polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2002, s. 228. ISBN 83-88938-19-3.
  6. ↑ Adamczyk A.: Cypr. Dzieje polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2002, s. 250–251. ISBN 83-88938-19-3.
  7. ↑ Adamczyk A.: Cypr. Dzieje polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2002, s. 251 i 259. ISBN 83-88938-19-3.
  8. ↑ Adamczyk A.: Cypr. Dzieje polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2002, s. 260–261. ISBN 83-88938-19-3.
  9. ↑ Adamczyk A.: Cypr. Dzieje polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2002, s. 268 i 272. ISBN 83-88938-19-3.
  10. ↑ Adamczyk A.: Cypr. Dzieje polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog, 2002, s. 19. ISBN 83-88938-19-3.