Tamara Łempicka

Tamara Łempicka

Popiersie Tamary Łempickiej w Kieleckiej Alei Sław (aut. Sławomir Micek)
Data i miejsce urodzenia	16 maja 1898 Warszawa
Data i miejsce śmierci	18 marca 1980 Cuernavaca, Meksyk
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	art déco
Ważne dzieła
Tamara w zielonym Bugatti Adam i Ewa Dr Boucard Kobieta z gołębiem
Strona internetowa

Fotografia malarki na tle przedstawienia jej atelier w Muzeum Narodowym w Krakowie

Kizette in Pink, córka (1927), Muzeum Narodowe w Krakowie

Tamara de Lempicka (ur. 16 maja 1898 w Warszawie^[a], zm. 18 marca 1980 w Cuernavaca) – polska malarka epoki art déco.

Życiorys

Urodziła się jako Tamara Rozalia Gurwik-Górska^[b][c]. Była córką mecenasa Borysa Gurwicz-Górskiego (Борис Гурвичъ-Горский), rosyjskiego Żyda^[1][2][3] i jego żony Malwiny z domu Dekler, pochodzącej ze zasymilowanej zamożnej, wpływowej żydowskiej rodziny^[4][2]. Gdy miała zaledwie kilka lat ojciec porzucił rodzinę^[5]. Tamara wychowywana była przez matkę i dziadków, Bernarda i Klementynę Deklerów w Warszawie, którzy należeli do elity towarzyskiej i kulturalnej – zaprzyjaźnieni byli między innymi z Ignacym Janem Paderewskim i Arturem Rubinsteinem^[5]. Ich rodzinny grobowiec znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie^[6].

Od 1907 zaczęła symulować problemy zdrowotne i szantażem wymuszała coroczne wakacje we Włoszech oraz przeniesienie do szkoły w Lozannie^[7]. W trakcie owych wakacji, na które jeździła z babcią, zapoznała się ze sztuką renesansowych mistrzów, których obrazy oglądała we Florencji, Rzymie i Wenecji. Wpływ tych dzieł jest widoczny w dwóch pierwszych okresach twórczości Łempickiej. Przejawia się on w używanych przez nią czystych kolorach, dokładnym rysunku oraz draperiach i cieniach.

W 1916 w kaplicy Zakonu Kawalerów Maltańskich w Petersburgu poślubiła prawnika Tadeusza Łempickiego, który był synem bratanicy Cypriana Kamila Norwida^[2]. 16 września 1916 urodziła córkę, Marie-Christine Łempicką, w późniejszych latach znaną jako Kizette de Lempicka-Foxhall^[8]. Podczas rewolucji październikowej Tadeusz Łempicki został aresztowany przez bolszewików. Aby uwolnić męża, Łempicka uzyskała pomoc szwedzkiego konsula, który następnie pomógł jej uciec z Rosji. Małżonkowie spotkali się ponownie w Kopenhadze.

Małżonkowie zamieszkali w Paryżu, jednak Łempicki nie mógł utrzymać rodziny, ze względu na trwającą po pobycie w więzieniu traumę. Trudna sytuacja materialna spowodowała, że Tamara Łempicka zaczęła malować w celach zarobkowych. Pomimo twierdzeń Tamary Łempickiej, iż w kwestii warsztatu jest samoukiem, przez krótki okres uczęszczała do pracowni kubistycznego malarza, André Lhote′a^[9].

Pierwszy raz jej prace zostały wystawione w 1922 przez Salon d′Automne dzięki siostrze artystki, Adriannie, która zasiadała w komisji dopuszczającej obrazy na wystawę. Malarstwo Łempickiej spotkało się z pozytywnym odbiorem, a ona sama wkrótce stała się sławna jako portrecistka Tamara de Lempicka. Jest to najbardziej kojarzony z Tamarą Łempicką okres jej twórczości – wyidealizowane portrety i akty o lekko kubicznych formach i nasyconych barwach. Z tego okresu też pochodzi jej autoportret Tamara w zielonym Bugatti, przeznaczony na okładkę czasopisma „Die Dame” i uważany za jeden z typowych obrazów art déco.

W tym czasie słynna była ze swoich romansów (była biseksualna^[1]). W związku z jej rozwiązłym życiem, Tadeusz Łempicki w 1927 wystąpił o rozwód, powrócił do Warszawy i ożenił się w kościele ewangelicko-reformowanym w Łodzi z Ireną Spiess, bratanicą Stefana Spiessa. Kilka lat po rozwodzie artystka zaczęła chorować na depresję^[10]. W 1933 roku wyszła ponownie za mąż, za dziedzica austriackiego imperium browarniczego, barona Raoula Kuffnera^[11][12].

Na początku II wojny światowej wyjechała z mężem do Beverly Hills w Kalifornii. W 1943 przeprowadzili się do Nowego Jorku, gdzie malarka kontynuowała twórczość artystyczną w swoim charakterystycznym stylu. Prasa amerykańska nie traktowała jej jednak poważnie, skupiając się głównie na tworzonej przez nią samą wokół siebie historii. W tym czasie podejmowała liczne eksperymenty, m.in. z abstrakcją geometryczną, był to jednak niewiele znaczący epizod w jej twórczości. Wyznacznikiem trzeciego etapu jej malarstwa stała się szpachla, narzędzie niewykorzystywane w sztuce przed impresjonizmem. Łempicka zaczęła tworzyć monochromatyczne obrazy w beżowych lub brązowych odcieniach. Były to obrazy o rozmytych konturach i bezpretensjonalnych tematach jak np. Praczka, Gołębie.

Po śmierci barona Kuffnera w 1962 przeniosła się do Houston w Teksasie. Jej nowe dzieła nie zostały dobrze przyjęte, przez co artystka zrezygnowała z wystawiania swoich prac. W 1978 przeniosła się do Cuernavaca w Meksyku. Zmarła tam podczas snu 19 marca 1980. Zgodnie z życzeniem malarki jej ciało zostało skremowane, a prochy rozrzucone z helikoptera nad wulkanem Popocatepetl.

W Polsce znajduje się kilkanaście jej obrazów, można je oglądać m.in. w kolekcji muzeum Villa la Fleur. Obrazy Łempickiej były eksponowane w Polsce rzadko, m.in. na wystawie w warszawskiej Zachęcie w 1928 roku, a także na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku. W 2008 roku Muzeum Narodowe w Warszawie w ramach wystawy „Wyprawa w dwudziestolecie”, wyeksponowało jeden obraz Tamary Łempickiej, Znużenie (Kobieta siedząca na krześle) z 1927.

Od 2014 obraz Tamary Łempickiej Martwa natura z 1949 jest w zbiorach Muzeum Mazowieckiego w Płocku.

W 2018 r. jej obraz La Musicienne został sprzedany na aukcji w Nowym Jorku za ponad 9 mln $, stając się najwyżej wylicytowanym obrazem polskiego artysty w historii^[13][d]. Rekord ten został pobity w 2019 r. Obraz pt. La tunique rose sprzedano za 13,3 mln $ (52 mln zł)^[14]. Kolejny rekord został pobity w 2020 r. Obraz Portrait de Marjorie Ferry został sprzedany za 16,28 mln £ (82 mln zł)^[15].

W 2022 roku Muzeum Narodowe w Lublinie zorganizowało wystawę jej prac pt. „Kobieta w podróży”^[16]. Od 2022 do 2023 w Muzeum Narodowym w Krakowie zorganizowano wystawę dzieł malarki pt. „Łempicka”^[17].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Laura Claridge, Tamara Łempicka, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2004.

Linki zewnętrzne

• Kielecka Aleja Sław
• Wiesław Piechocki: Po śladach baronowej T. de Łempickiej. przegladdziennikarski.pl, 2022-12-26. [dostęp 2022-12-26].