Język tamilski
.svg) | Ten artykuł od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
| Obszar | głównie Indie i Sri Lanka | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących | ok. 68 mln | ||||||
| Pismo/alfabet | tamilskie | ||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| język urzędowy | Indie (Tamil Nadu), Sri Lanka, Singapur | ||||||
| Ethnologue | 2 prowincjonalny↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| Kod ISO 639-1↗ | ta | ||||||
| Kod ISO 639-2↗ | tam | ||||||
| Kod ISO 639-3↗ | tam | ||||||
| IETF | ta | ||||||
| Glottolog | tami1289 | ||||||
| Ethnologue | tam | ||||||
| GOST 7.75–97 | там 655 | ||||||
| WALS | tsp, tml | ||||||
| Występowanie | |||||||
 Zasięg języka tamilskiego | |||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Język tamilski (tamil), tamilski: தமிழ் (tamizh) – język z rodziny drawidyjskiej, jej grupy południowej. Drugi, obok języka telugu, pod względem liczby użytkowników język tej rodziny – posługuje się nim około 65 mln Tamilów. Zamieszkują oni głównie południowoindyjski stan Tamil Nadu (60 mln) oraz wyspę Cejlon (4 mln). Językiem tym posługuje się także ponad milion emigrantów tamilskich w Malezji i Singapurze. Język urzędowy Singapuru, Sri Lanki i stanu Tamil Nadu.
Tamilski język literacki wykształcił się już w I w. n.e. Do zapisu używa się odrębnego pisma południowoindyjskiego (pisma tamilskiego).
System fonologiczny
Samogłoski
| Krótkie | Długie | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Przednie | Centralne | Tylne | Przednie | Centralne | Tylne | |
| Wysokie | i | u | iː | uː | ||
| இ | உ | ஈ | ஊ | |||
| Średnie | e | o | eː | oː | ||
| எ | ஒ | ஏ | ஓ | |||
| Niskie | a | (ai) | aː | (aw) | ||
| அ | ஐ | ஆ | ஒள | |||
Spółgłoski
W przeciwieństwie do większości języków indyjskich, w tamilskim nie ma rozróżnienia spółgłosek przydechowych i nieprzydechowych. W poniższej tabelce podano fonemy języka tamilskiego wraz z odpowiadającymi im znakami graficznymi w alfabecie tamilskim. W nawiasach obok podstawowej formy fonemu podano tzw. alofony, czyli najważniejsze warianty danego dźwięku.
| Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Retrofleksywne | Podniebienne | Tylnojęzykowe | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Zwarte | p (b) | t̪ (d̪) | ʈ (ɖ) | ʨ (ʥ) | k (g) (x) | |
| ப | த | ட | ச | க | ||
| Nosowe | m | n̪ | ṉ | ɳ | ɲ | ŋ |
| ம | ந | ன | ண | ஞ | ங | |
| Uderzeniowe | ɾ̪ | |||||
| ர | ||||||
| Drżące | r | |||||
| ற | ||||||
| Półotwarte centralne | ʋ | ɻ | j | |||
| வ | ழ | ய | ||||
| Półotwarte Boczne | l̪ | ɭ | ||||
| ல | ள |
W zależności od pozycji w wyrazie, poszczególne grafemy mogą oznaczać różne dźwięki. Podobnie jak w wielu innych językach, sąsiadujące ze sobą spółgłoski wykazują skłonność do upodobnienia pod względem miejsca i sposobu artykulacji. Wyrazy zapożyczone (zwykle z sanskrytu lub angielskiego) zazwyczaj zachowują wymowę języka pierwotnego, np. bas z ang. bus. Poniższa tabelka przedstawia wykaz grafemów spółgłoskowych i odpowiadające im dźwięki:
| Grafem | Wymowa | Przykłady | ||
|---|---|---|---|---|
| க் | k | k | w nagłosie i przy podwojeniu bezdźwięcznie, jak polskie k | கால் kāl [kɑːl] „stopa“, பக்கம் pakkam [ˈpakːʌm] „strona“ |
| g | po spółgłoskach nosowych dźwięcznie, jak polskie g | நாங்கள் nāṅkaḷ [ˈn̪ɑːŋɡəɭ] „my“ | ||
| x | między samogłoskami tylnymi i centralnymi jak polskie ch | போகும் pōkum [ˈpoːxum] „pójdzie“ | ||
| ɣ | między samogłoskami przednimi dźwięcznie jak h w "Bohdan" | செய்கிறேன் ceykiṟēṉ [ˈsejɣireːn] „robię“ | ||
| ங் | ṅ | ŋ | jak ng w ang. sing | இங்கே iṅkē [ˈiŋɡeː] „tutaj“ |
| ச் | c | s | w nagłosie i między samogłoskami bezdźwięcznie jak polskie s | சோறு cōṟu [ˈsoːrɯ] „gotowany ryż“, பசி paci [ˈpasi] „głód“ |
| ʨ | przy podwojeniu jak polskie ć | பேச்சு pēccu [ˈpeːʨɯ] „mowa“ | ||
| ʥ | po spółgłosce nosowej jak polskie dź | கொஞ்சம் koñcam [ˈkɔɲʥʌm] „trochę“ | ||
| ஞ் | ñ | ɲ | jak polskie ń | பஞ்சு pañcu [ˈpaɲʒɯ] „bawełna“, ஞாபகம் ñāpakam [ˈɲɑːbəxʌm] „wspomnienie“ |
| ட் | ṭ | ʈ | w nagłosie (jedynie wyrazów zapożyczonych) oraz przy podwojeniu jako bezdźwięczna spółgłoska retrofleksywna (t z wygiętym do tyłu językiem) | டீ ṭī [ʈiː] ang. „tea“, கட்டு kaṭṭu [ˈkaʈːɯ] „wiązać“ |
| ɖ | po spółgłoskach nosowych oraz między samogłoskami wymawiana jako d z wygiętym do tyłu językiem | ஆண்டு āṇṭu [ˈɑːɳɖɯ] „rok“, படம் paṭam [ˈpaɖʌm] „obraz“ | ||
| ண் | ṇ | ɳ | retrofleksywne (wymawiane z wygiętym do tyłu językiem) n | பணம் paṇam [ˈpaɳʌm] „pieniądze“ |
| த் | t | t̪ | w nagłosie i przy podwojeniu jak polskie t | தாய் tāy [t̪ɑːj] „matka“, சத்தம் cattam [ˈsat̪ːʌm] „upadek“ |
| d̪ | po spółgłoskach nosowych wymawiane dźwięcznie, jak polskie d | அந்த anta [ˈan̪d̪ə] „tamten“ | ||
| ð] | między samogłoskami jak th w ang. the | மாதம் mātam [ˈmɑːðʌm] „miesiąc“ | ||
| ந் | n | n̪ | jak polskie n | நான் nāṉ [n̪ɑːn] „ja“ |
| ப் | p | p | w nagłosie i przy podwojeniu jak polskie p | பல் pal [pal] „ząb“, உப்பு uppu [ˈupːɯ] „sól“ |
| b | po spółgłoskach nosowych wymawiane dźwięcznie, jak polskie b | பாம்பு pāmpu [pɑːmbɯ] „wąż“ | ||
| β | między samogłoskami wymawiane dźwięcznie | தீபம் tīpam [ˈt̪iːβʌm] „lampa“ | ||
| ம் | m | m | jak polskie m | மீன் mīṉ [miːn] „ryba“ |
| ய் | y | j | jak polskie j | யார் yār [jɑːɾ] „kto“ |
| ர் | r | ɾ | jak polskie r z jednym uderzeniem czubka języka | அரை arai [ˈaɾai̯] „połowa“ |
| ல் | l | l | jak polskie l | காலம் kālam [ˈkɑːlʌm] „czas“ |
| வ் | v | ʋ | podobne do polskiego w | வானம் vānam [ˈʋɑːnʌm] „niebo“ |
| ழ் | ḻ | ɻ | spółgłoska retrofleksyjna dźwięczna, brzmiąca pośrednio między polskim ż, l i „angielskim” r | வழி vaḻi [ˈʋaɻi] „droga“ |
| ள் | ḷ | ɭ | retrofleksyjne l | நீளம் nīḷam [ˈn̪ɨːɭʌm] „długość“ |
| ற் | ṟ | r | między samogłoskami jako "wibrujące" r z kilkoma uderzeniami czubkiem języka | அறை aṟai [ˈarai̯] „pokój“ |
| tːr | przy podwojeniach wymawiane jako połączenie dziąsłowego t i r | காற்று kāṟṟu [ˈkɑːtːrɯ] „wiatr“ | ||
| dr | po nosowych wymawiane jako połączenie dziąsłowego d i r | பன்றி paṉṟi [ˈpandri] „świnia“ | ||
| ன் | ṉ | n | dziąsłowe n | பூனை pūṉai [ˈpuːnai̯] „kot“ |
| ஜ் | j | ʥ | jak polskie dź | ஜாதி jāti [ˈʤɑːði] „kasta“ |
| ஷ் | ṣ | ʂ | retrofleksywne (wymawiane z odgiętym do tyłu językiem) sz | கஷ்டம் kaṣṭam [ˈkaʂʈʌm] „trudność“ |
| ஸ் | s | s | jak polskie s | புஸ்தகம் pustakam [ˈpustʌxʌm] „książka“ |
| ஹ் | h | ɦ | dźwięczne h | ஹஜி haji [ˈɦaʤi] „hadżdżi“ |
| ஃ | ḵ | h | przydech krtaniowy, jak angielskie h w have | அஃறிணை aḵriṇai [ˈahrɨɳɛi̯] „rodzaj nijaki“ |
Morfologia
Z punktu widzenia typologicznego tamilski jest językiem aglutynacyjnym, relacje gramatyczne odzwierciedlane są za pomocą systemu sufiksów i postpozycji.
Składnia
Tamilski jest językiem typu SOV, czyli czasownik występuje zwykle na końcu zdania. Jednak składnia języka jest dość elastyczna i może on pojawiać się także w innych miejscach, powodując subtelne różnice w znaczeniu.
Tamilski preferuje postpozycję w stosunku do prepozycji. Podmiot zdania nie musi być wyrażony bezpośrednio (podmiot gramatyczny), może pozostać domyślny. Nie jest też obowiązkowe występowanie zarówno orzeczenia, jak i dopełnień. Zdanie może składać się jedynie z czasownika (np. muṭintuviṭṭatu – ukończony) lub tylko z podmiotu i dopełnienia (atu eṉ vīṭu – to [jest] mój dom). Język tamilski nie posiada łącznika, a więc formy osobowej czasownika być, służącej do łączenia cech obiektu z samym obiektem w ramach zdania.
Słownictwo
Zasób leksykalny w większej części drawidyjski, istnieje pewna ilość zapożyczeń z sanskrytu, języków munda i innych. W odróżnieniu od innych języków drawidyjskich stopień sanskrytyzacji słownictwa jest stosunkowo niewielki.
System pisma
Pismo tamilskie to alfabet sylabiczny, a więc jeden znak oznacza jedną sylabę. Większość znaków składa się z elementu spółgłoskowego i samogłoskowego, choć istnieją też grafemy oznaczające samodzielne samogłoski. Alfabet tamilski zawiera 12 elementów samogłoskowych, 18 spółgłoskowych, co daje razem 276 znaków kombinowanych. Oprócz tego jest też 5 znaków grantha, służących do zapisu słów zapożyczonych z sanskrytu.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: Symphoney Symphoney from New York, US, Licencja: CC BY 2.0
This script was found on the temple walls of the Thanjavur Thanjavur Brihadeeshwarar temple. This is very different from the present Tamil script.
This Tamil bible is translatet by Bartholomäus Ziegenbalg and Benjamin Schultze and published in Tranquebar in 1723.
Autor: BishkekRocks, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Area within South Asia where Tamil language is spoken