Tanatos (mitologia)

Tanatos
Θάνατος
—bóg śmierci—
Ilustracja
Tanatos, replika płaskorzeźby autorstwa Johanna Gottfrieda Schadowa pochodzącej z nagrobka hrabiego Aleksandra von der Marka
Inne imiona

Śmierć

Występowanie

mitologia grecka

Atrybuty

czarne skrzydła u ramion, zgaszona i odwrócona pochodnia, łańcuch

Teren kultu

starożytna Grecja

Odpowiednik

Mors (rzymski)

Rodzina
Ojciec

Tartar lub Ereb

Matka

Nyks

Rodzeństwo

Hypnos

Hypnos i Tanatos niosący ciało Sarpedona, malowidło na lekycie biało gruntowanym, V wiek p.n.e., Muzeum Brytyjskie
Tanatos, płaskorzeźba nagrobna, Stary Cmentarz, Siedlce (według grobowca Włodzimierza Potockiego, B. Thorvaldsen, Katedra na Wawelu, 1830), w 2014 r. zniszczony i usunięty z cmentarza

Tanatos (także Śmierć; stgr. Θάνατος Thánatos ‘śmierć’, łac. Mors ‘śmierć’, ‘bóg śmierci’) – w mitologii greckiej bóg i uosobienie śmierci.

Był bóstwem chtonicznym. Uchodził za syna Nyks i Tartara (lub Ereba) oraz za brata bliźniaczego boga Hypnosa[1][2][3]. Według niektórych źródeł para boskich braci (Tanatos i Hypnos) nie miała ojca[2][4].

Jego rzymską odpowiedniczką była bogini (lub uosobiona abstrakcja) Mors[5][6].

Występuje w micie o Alkestis[7].

W sztuce przedstawiany jest zwykle jako młodzieniec z czarnymi skrzydłami u ramion (symbolizują śmierć, psychopompa), ze zgaszoną i odwróconą pochodnią w ręce (symbolizuje śmierć), w towarzystwie Hypnosa[2][8][9].

[...] zlatuje na czarnych skrzydłach, wchodzi niepostrzeżony do pokoju i złotym nożem odcina konającemu pukiel włosów. W ten sposób, niby kapłan umarłych, poświęca człowieka na ofiarę bóstwom podziemnym i na zawsze odrywa od ziemi[10].

Wyobrażenie o bogu przejawia się w sztukach plastycznych, między innymi w greckim malarstwie wazowym, w rzeźbie (sarkofagi, nagrobki, płaskorzeźba na kolumnie świątyni Artemidy w Efezie), w malarstwie olejnym (cykl obrazów Thanatos Jacka Malczewskiego)[2].

Od Tanatosa pochodzi nazwa nauki badającej problematykę związaną ze śmiercią – tanatologia[11][12].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Wyżyna olimpijska. W: Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 176. ISBN 83-7391-077-8.
  2. ↑ a b c d Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 421–422. ISBN 80-8046-098-1. (słow.); polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
  3. ↑ Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 333. ISBN 83-04-04673-3.
  4. ↑ Homer: Iliada. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968, s. 246.Sprawdź autora:1.
  5. ↑ Vojtech Zamarovský, op.cit., s. 293. ISBN 80-8046-098-1.
  6. ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Jerzy Łanowski (red.), Maria Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 240, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612.
  7. ↑ Michał Pietrzykowski: Mitologia starożytnej Grecji. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, s. 252. ISBN 83-221-0111-2.
  8. ↑ Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 524: Fax (ang.). ancientlibrary.com. [dostęp 2010-11-26].
  9. ↑ Władysław Kopaliński: Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990. ISBN 83-214-0746-3.
  10. ↑ Bóstwa doli i spraw ludzkich. W: Jan Parandowski: Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1989, s. 119–120. ISBN 83-210-0677-9.
  11. ↑ Tanatologia. sjp.pwn.pl. [dostęp 2012-04-30].
  12. ↑ tanatologia. swo.pwn.pl. [dostęp 2012-04-30].

Bibliografia

  • Aaron J. Atsma: Thanatos (ang.). theoi.com. [dostęp 2010-11-08].
  • Thanatos (ang.). mythindex.com. [dostęp 2010-11-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-26)].
  • Hezjod: Narodziny bogów (Theogonia); Prace i dni; Tarcza. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. ISBN 83-7255-040-9.
  • Henry George Liddell, Robert Scott: A Greek-English Lexicon: θάνα^τος (ang.). perseus.tufts.edu. [dostęp 2011-08-06].
  • Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2003, s. 1297. ISBN 83-7399-022-4.
  • Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 724. ISBN 83-01-03529-3.
  • Carlos Parada: Thanatos (Death) (ang.). maicar.com. [dostęp 2010-11-08].
  • Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 622: Thanatos (ang.). ancientlibrary.com, 2005. [dostęp 2010-12-03].
  • William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Thanatos (ang.). perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-04-28].
  • Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Thanatos (ang.). perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-04-28].

Media użyte na tej stronie

Tanatos.jpg
Autor: Polinka198, Licencja: CC BY-SA 3.0
Płyta nagrobna przedstawiająca Tanatosa - grackiego boga śmierci (Stary Cmentarz - Siedlce, Polska)
Hypnos Thanatos BM Vase D56.jpg
Autor: Thanatos Painter (eponymous vase), Licencja: CC BY 2.5
Hypnos and Thanatos carrying the body of Sarpedon from the battlefield of Troy. Detail from an Attic white-ground lekythos, ca. 440 BC.
Schadow Grabmal Alexander 6.jpg
Autor: James Steakley, Licencja: CC BY-SA 3.0
Thanatos - relief by Johann Gottfried Schadow for a side panel on the tomb of Count Alexander von der Mark.