Tapas (asceza)

Tapas – w sanskrycie dosłownie „żar”.

  1. w religii wedyjskiej typ bardzo archaicznej praktyki ascetycznej polegającej na wznieceniu „wewnętrznego ognia”[1]. Tapas pojmowano trojako, jako posty, kontrolę oddychania i recytację wedyjskich hymnów[2].
  2. w mitologii indyjskiej żar kosmiczny, praelement, źródło prawdy i prawa, oceanu i nocy[3].

Etymologia

Sam termin pochodzi od rdzenia tap-, etymologicznie tożsamego chociażby z polskim pierwiastkiem „ciep-” w słowie „ciepły”. Jako czasownik √tap posiada znaczenia „dawać ciepło, grzać, palić się, żarzyć się”[2].

Charakterystyka

Wewnętrzny żar dawał moce magiczne (siddhi), był również mocą stwórczą. Nawet bogowie uzyskali nieśmiertelność dzięki tapasowi[4]. Początkowo idea „gorąca”, „rozgrzewania” rozumiana była bardzo dosłownie, jednym z rodzajów ćwiczeń był tzw. pańća-tapas (pięcio-tapas), praktyka polegająca na siedzeniu pod palącym słońcem pomiędzy czterema wielkimi ogniskami[5], lecz w okresie Upaniszad termin ten staje się coraz bardziej rozmyty, oznacza już ogólnie wszelkie praktyki ascetyczne, stąd wszystkich ascetów zaczęto nazywać tapaswinami. Już w Upaniszadach widać powolne zastąpienie tej praktyki przez coraz bardziej popularną jogę.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Tapas. W: Louis Frédéric: Słownik cywilizacji indyjskiej. Przemysław Piekarski (red. nauk.). Wyd. 1. T. 2. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 1998, s. 302, seria: Słowniki Encyklopedyczne „Książnicy”. ISBN 83-7132-370-0.
  2. ↑ a b Ascetyczny żar (tapas) w najstarszych tekstach indyjskich Joanna Jurewicz „Przegląd Orientalistyczny” 3-4 2002 s. 172
  3. ↑ Andrzej M. Kempiński: Słownik mitologii ludów indoeuropejskich. Poznań: KW SAWW, 1993, s. 408. ISBN 83-85066-91-8.
  4. ↑ Mircea Eliade: Historia wierzeń religijnych, Tom I, str 164-166
  5. ↑ Benjamin Walker: „Hindu World”