Tarnowiec (województwo małopolskie)

Tarnowiec

wieś
Pieczęć wiejska z początku XX w.
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tarnowski
Gmina	Tarnów
Liczba ludności (2009)	2146[1]
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	33-112[2]
Tablice rejestracyjne	KTA
SIMC	0833102
Położenie na mapie gminy wiejskiej Tarnów Tarnowiec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Tarnowiec
Położenie na mapie województwa małopolskiego Tarnowiec
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Tarnowiec
49°58′52″N 20°59′09″E/49,981111 20,985833

Tarnowiec – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Tarnów.

Toponimia

Pierwotna nazwa Tarnów, następnie Tarnów Mały^[3]. Pieczęć wiejska z lat 1909–1910 przedstawia krzak (drzewko) o rozłożystej koronie, prawdopodobnie tarninę. Napis w otoku: GMINA TARNOWIEC^[4]. Nazwa pochodzi od krzewów tarniny używanych jako kolczaste wykończenie obwałowań wokół miejscowego grodziska, a później fos zamku Leliwitów^[5].

Historia

Najstarszy ze znanych zapisków, prawdopodobnie z 1124 r., wymienia miejscowość Tarnów Mały wśród dóbr klasztoru tynieckiego. Źródła historyczne wyszczególniają, że właśnie Tarnów Mały był na przełomie XIII i XIV w. najważniejszym punktem osadniczym w regionie. Argumentem przemawiającym za tym ma być fakt, że właśnie w Tarnowie Małym najwcześniej funkcjonowała parafia.

W 1536 we wsi znajdował się folwark zamkowy, karczma, obfite łąki i sadzawki. W tym czasie osadę zamieszkiwało 8 zagrodników (z rodzinami)^[6]. W latach 1547–1939 wieś należała do tzw. Hrabstwa Tarnowskiego^[7].

W 1863 Marceli Kuźniarski (administrator Sanguszków na dobrach w Tarnowcu) miał pełnić rolę kwatermistrza, pomagał przerzucać oddziały oraz kwaterował ochotników do walk w powstaniu styczniowym^[8].

4 czerwca 1866, podczas upału i przy silnym wietrze od wschodu pożar zniszczył w Tarnowcu "13 domów włościan, tyleż stodół i kilka małych zabudowań gospodarskich" oraz gumna dworskie. W ogniu zginęła babcia z wnukiem. Tylko jeden dom był ubezpieczony^[9].

Uchwałą Sejmu Krajowego zatwierdzoną przez cesarza dnia 12 lipca 1870 Rada Powiatowa w Tarnowie "ma prawo pobierać myto od drogi powiatowej z Tarnowa na Tuchów do Gromnika i do mostu na Białej pod Tuchowem. Pobór odbywać się będzie w Tarnowcu, Tuchowie i Siedliskach"^[10].

28 sierpnia 1876 po uderzeniu pioruna spłonęła miejscowa karczma dworska a w niej zapasy zboża i 12 sztuk bydła^[11].

Kapliczka domkowa w środku wsi wystawiona przez rodzinę Brońców ok. 1900 roku.

W 1880 wieś liczyła 463 rzymskich katolików oraz 25 izraelitów. Miała gminną kasę pożyczkową, karczmę, tartak "Rudy", cegielnię "Konstancja" i folwark należący do księcia Eustachego Sanguszki^[6]. Księgi parafialne katedry tarnowskiej wymieniają na przełomie XIX w. i XX w. m.in. następujące rodziny tarnowieckie: Broniec, Czosnyka, Jachym, Jasiak, Kasprzyk, Kicia, Kościółek, Kozioł, Lach, Laska, Mazur, Mitera, Najdała, Nowak, Pyzdek, Skorupa, Sowiźrał, Stępek, Trybulec, Wątek, Wojciechowski, Wojtarowicz, Wzorek, Zgłobiś^[12].

W końcu XIX w. do Tarnowca przynależały trzy przysiółki: Budy, Stawy i Wólka Tarnowiecka^[6]. Integralne części wsi w XX w.: Dębczak, Łąki, Młyny, Najdałówka, Przyczki, Rudy, Słupy, Stara Wieś, Wólka, Zimna Woda^[13][14][15].

W 1909 roku nad Tarnowcem przeszło gradobicie co Rada Gminna w Tarnowcu w oficjalnym piśmie do starostwa poczytała jako karę za dzieciobójstwo przez jedną z mieszkanek wsi^[16].

Towarzystwo Szkoły Ludowej otwarło w 1909 roku w Tarnowcu czytelnię wiejską^[17].

W 1910 tarnowiecką karczmę dzierżawił Żyd Leon Gintel^[16].

I wojna światowa

Cmentarz wojenny nr 180

11 listopada 1914 roku do wsi wkroczyły pierwsze patrole kozackie, potem dotarły inne wojska. Według relacji chłopów na wieś podczas walk w 1915 roku spadły 23 pociski artyleryjskie. Spalono karczmę^[3]. W Tarnowcu stacjonowali żołnierze 33 dywizji i Czerwony Krzyż. We dworze księcia Sanguszki znajdowały się dwa szpitale: międzynarodowy i 33 dywizji. Odwrót Rosjan nastąpił 2 maja 1915 roku^[18]. Dziennikarz "Czasu" tak opisywał pozostałe po bitwie groby:

"przy drodze dworskiej gromadka krzyżów. Jest ich 15, stoją na grobach, kryjących zwłoki żołnierzy rosyjskich. W jednym tylko grobie spoczywa więcej ciał, w innych pojedynczo, jak świadczą umieszczone na krzyżach napisy. Wśród Rosjan pochowano też kapitana wojsk austriackich Karola Ercela, który zmarł od ran 16 grudnia z. r."^[18].

Okres międzywojenny

W 1919 roku zorganizowano szkołę w jednej izbie wynajętej początkowo w domu rodziny Kuciembów, a następnie Słowików. W 1930 na terenie podarowanym przez Romana Sanguszkę postawiono budynek szkolny^[3]. W 1934 w wyniku reformy samorządu wieś włączono do Gminy Gumniska.

W latach 1937–1939 wybudowano tzw. Dom Katolicki, który pełnił później funkcję kaplicy^[3]. Sanguszko ofiarował plac i drewno na budowę. Kamień węgielny wmurował w 1938 biskup Franciszek Lisowski. W uroczystościach brali udział m.in. starostwa tarnowski Syska oraz Zarząd Dóbr Księcia Sanguszki^[19].

Podczas przepędzania bydła przez bród na rzece Biała 18 lipca 1938 utonął porwany przez nurt Andrzej Brożek, parobek Józefa Jasiaka^[20].

II wojna światowa

W grudniu 1939 Niemcy wybrali i wywieźli w nieznanym kierunku piętnastu Żydów z Tuchowa. Kilka miesięcy później, w rejonie wsi Tarnowiec przypadkowy rolnik odkrył w lesie zwłoki. Były to ciała zaginionych. Po zapłaceniu okupantowi łapówki, Żydzi mogli zidentyfikować i przewieźć ofiary na cmentarz w Tuchowie^[21][22].

W czasie drugiej wojny światowej dowódcą miejscowego plutonu ZWZ-AK był p.Pyrek^[3]. W Domu Katolickim stacjonowało niemieckie wojsko. Pod koniec wojny okoliczna ludność pracowała przy budowie umocnień tzw. panzergrabów^[3].

Współcześnie

W styczniu 1953 przeniesiono z Rzędzina do Tarnowca Państwowy Ośrodek Maszynowy w skrócie POM^[3]. Świadczył on m.in. usługi remontowe ciągników dla terenu całego powiatu tarnowskiego. 9 grudnia 1980 erygowano w Tarnowcu parafię. W latach 1983–1990 wybudowano kościół parafialny^[3]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnowskim. Przez wieś przepływa potok Dębina^[6]. We wsi znajduje się zabytkowy cmentarz wojenny nr 180 z okresu I wojny światowej.

Panorama wsi

Integralne części wsi

Związani z Tarnowcem

• Michał Korczyński (1784–1839) – biskup przemyski, urodzony w Tarnowcu^[25]
• Ludwik Droba (1854–1879) – historyk^[26]
• Józefa Frysztakowa (1921–2008) – poetka
• Ksawery Masiuk – pływak, złoty medalista Mistrzostw Europy Juniorów^[27][28]

Przypisy

Bibliografia

• "Tarnowiec wczoraj, dziś i jutro…", 2013, praca zbiorowa pod red. Ryszarda Lisa^[1]

Linki zewnętrzne

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XII

1. ↑ Administrator, Ukazała się monografia Tarnowca, www.gmina.tarnow.pl [dostęp 2016-09-05] .