Taszkent
 Taszkent (2019) | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Wilajet | Miasto stołeczne Taszkent | ||||
| Zarządzający | Jahongir Obidovich Ortiqxoʻjayev↗ | ||||
| Powierzchnia | 334,8 km² | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Kod pocztowy | 100000 | ||||
| Tablice rejestracyjne | 01—09 | ||||
Położenie na mapie Uzbekistanu  | |||||
 41°16′N 69°13′E/41,266667 69,216667 | |||||
| Strona internetowa | |||||
Mauzoleum jednego z patronów miasta, Abu Bakra Muhammada
Centrum miasta
Ulica w Taszkencie
Park Narodowy w Taszkencie
Tashkent City
.jpeg)
Wieża telewizyjna
Taszkent (uzb. Toshkent; uzb. cyr. Тошкент; ros. Ташкент, Taszkient) – stolica i największe miasto Uzbekistanu. Położone jest nad rzeką Chirchiq na przedgórzu Tienszanu. Stanowi główny ośrodek przemysłowy i kulturalno-naukowy kraju oraz jedno z największych miast Azji Środkowej.
Nazwa
W języku polskim w powszechnym użyciu funkcjonują dwie formy nazwy miasta: Taszkent (zbliżona do oryginalnej wymowy uzbeckiej /tɒʃˈkent/) oraz Taszkient (zbliżona do oryginalnej wymowy rosyjskiej /tɐʂˈkʲent/). Według ustaleń Rady Języka Polskiego za poprawniejszą uznawana jest forma Taszkent[2], umieszczana we współczesnych słownikach na pierwszym miejscu jako nazwa hasłowa[3][4]. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej podaje ją jako obowiązujący polski egzonim[5].
Historia
- Pierwsze wzmianki o Taszkencie pojawiły się w II–I wieku p.n.e.
- W IV–V wieku miasto słynęło już jako ważny ośrodek handlowy pod nazwą Czacz (Szasz)[6].
- W VIII w. zostało opanowane przez Arabów i zislamizowane.
- W IX–X w. znalazło się pod panowaniem Samanidów, natomiast w X–XIII w. Karachanidów.
- W XIV wieku Taszkent opanowali Timurydzi.
- W drugiej połowie XVI wieku został włączony do Chanatu Bucharskiego.
- W 1865 został zdobyty przez wojsko carskie i stał się częścią Imperium Rosyjskiego, zniesiono niewolnictwo.
- 1 listopada 1917 powstanie zbrojne koalicji bolszewików oraz socjalistów-rewolucjonistów ustanowiło władzę radziecką.
- W 1918–1924 miasto stolicą Turkiestańskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w składzie Rosji Radzieckiej
- W 1929 miasto uzyskało połączenie kolejowe do Duszanbe.
- W 1930 do Taszkentu z Samarkandy przeniesiono stolicę Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (Wyodrębnionej w 1924 z Rosji Radzieckiej i będącej w składzie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich)
- 26 kwietnia 1966 miasto zostało poważnie zniszczone w wyniku trzęsienia ziemi, po którym gruntownie je przebudowano.
- Wraz z ogłoszeniem niepodległości przez Uzbekistan, od 1 września 1991 stolica państwa
- W 2007 miasto zostało ogłoszone „Kulturalną Stolicą Świata Islamskiego” przez Organizację Współpracy Islamskiej, której Uzbekistan jest członkiem od 1995 roku[7]
Ludność
- W 1897 populacja miasta wynosiła 155,7 tys. osób, w tym ludność europejska 21,8 tys., reszta w większości Uzbecy. Polacy stanowili trzecią po Rosjanach (15,0 tys.) oraz Ukraińcach (2,6 tys.) gminę europejską (2,2 tys. w tym tylko 132 kobiety)[8].
- W 1926 populacja wynosiła 322 tys. w tym 105 tys. Rosjanie oraz 170 tys. Uzbecy. Polaków było 1625 (w tym 824 kobiety)[9].
- W 1939 populacja miasta 585 tys. w tym 249 tys. to Rosjanie, 221 tys. – Uzbecy. Polaków 1682 (w tym 902 kobiety)[10].
Ważniejsze zabytki
- Mauzoleum szejka Hawendi Tachura z XV w.
- Mauzoleum Junusa Chodży z XV w., pradziada założyciela dynastii Wielkich Mogołów – Babura
- Mauzoleum Kaffal Szaszi z XVI w. – uczonego islamskiego z okresu Szejbanidów.
- Meczet piątkowy (Juma) z XV w.
- Mmedresa Kukeltasz (Kukeldesz) z XVI w.
- Medresa Barak Chana z XVI w. – jej mufti to jeden z najważniejszych autorytetów islamu dla całego Uzbekistanu, Tadżykistanu i Turkmenistanu.
- Pałac Księcia Romanowa (obecnie siedziba Ministerstwa Spraw Zagranicznych)
- Opera i Teatr Baletowy im. Aliszer Nawoi
- Muzeum Historii – największe muzeum w mieście; mieści się w budynku, w którym kiedyś znajdowało się Muzeum Lenina
- Muzeum Emira Timura (obok muzeum znajduje się pomnik Timura na koniu, mieszczące się nieopodal ogrody należą do najpiękniejszych w Taszkencie)
- Muzeum Literatury im. Aliszer Nawoi – liczne repliki manuskryptów, przykłady kaligrafii perskiej, XV w. malarstwo miniaturowe
- Muzeum Sztuk Pięknych Uzbekistanu – posiada bardzo dużą kolekcję eksponatów z czasów antycznych, wieków średnich, jak również bogate zbiory z XIX i XX w. (wiele eksponatów uzbeckiej sztuki użytkowej); do najciekawszych zbiorów należy wielka kolekcja obrazów „wypożyczona” z Ermitażu przez Wielkiego Księcia Romanowa celem dekoracji jego pałacu (siedziba na wygnaniu w Taszkencie) i nigdy nie zwrócona
- Mały park (nieopodal Muzeum Sztuk Pięknych Uzbekistanu) z zadbanymi grobami bolszewików poległych podczas rewolucji październikowej oraz tzw. zdrady Osipowa w 1919 roku
- Bazar Chorsu
- Plac Amira Timura
Ważniejsze budowle
- Wieża telewizyjna w Taszkencie (najwyższa budowla w Azji Środkowej)
- Metro w Taszkencie (największa tego typu sieć w Azji Środkowej)
- Międzynarodowy Port Lotniczy Taszkent im. Isloma Karimova
- Plac Niepodległości w Taszkencie (na którym znajdował się niegdyś najwyższy pomnik Włodzimierza Lenina mierzący 30 metrów wysokości; pomnik został w 1992 zastąpiony wielkim globusem pokazującym mapę Uzbekistanu)
Nauka i szkolnictwo wyższe
- Narodowy Uniwersytet Uzbekistanu im. Mirzy Uług Bega (założony w 1918 jako Narodowy Uniwersytet Turkiestański)
- Konserwatorium Taszkenckie
- Taszkiencki Instytut Sztuki Teatralnej[11]
- Uzbecki Państwowy Uniwersytet Języków Świata
Kultura i sztuka
Teatry
- Taszkencki Teatr Opery i Baletu im. Aliszera Nawoi
- Teatr "Ilkhom"
Muzea
- Państwowe Muzeum Historii Uzbekistanu
- Państwowe Muzeum Sztuki Uzbekistanu
- Państwowe Muzeum Literatury im. Aliszera Nawoi
- Państwowe Muzeum Historii Dynastii Timuridów
- Muzeum Sztuk Użytkowych
- Muzeum Przyrodnicze
- Taszkenckie Muzeum Kolei
- Centrum sztuki "Tashkent Plaza"[12]
Państwowe Muzeum Historii Uzbekistanu
Transport
W mieście znajduje się stacja kolejowa i metro. Taszkent posiada międzynarodowy port lotniczy. Linia tramwajowa funkcjonująca w mieście od 1912 roku została zlikwidowana w 2016 roku dezycją władz[13].
Sport
Od 1999 roku rozgrywany jest kobiecy turniej tenisowy, Tashkent Open, zaliczany do rozgrywek cyklu WTA Tour.
W mieście działa też kilka klubów piłkarskich:
- Bunyodkor Taszkent
- Lokomotiv Taszkent
- Paxtakor Taszkent
- SKA-Sibal Taszkent
- Soʻgʻdiyona Dżyzak
- Spartak Taszkent
Miasta partnerskie
Przypisy
- ↑ Город Ташкент [dostęp 2021-06-01] (ros.).
- ↑ Taszkent. Rada Języka Polskiego. [dostęp 2013-02-27].
- ↑ Stanisław Podobiński, Poradnik ortograficzny ze słowniczkiem wyrazów najtrudniejszych i tekstami edytorsko-poprawnościowymi, Częstochowa 2001, s. 780.
- ↑ Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod redakcją Andrzeja Markowskiego, Warszawa 1999, s. 1463.
- ↑ Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 5. Azja Środkowa i Zakaukazie. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Polski przy Głównym Geodecie Kraju, 2005. s. 130. [dostęp 2013-02-27].
- ↑ Taszkent, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-07-04].
- ↑ Tashkent Touts Islamic University. mnweekly.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-15)]., mnweekly.ru, 2007-05-24, dostęp 2017-03-04.
- ↑ Spis 1897.
- ↑ Spis 1926.
- ↑ Spis 1939.
- ↑ Abrosimow 2009 ↓.
- ↑ Art Center "Tashkent Plaza", Frunzenskiy Rayon, Uzbekistan - tourist attractions, most popular and visited places - KeepTravel, www.keeptravel.com [dostęp 2021-12-14].
- ↑ Ташкент пересаживают с трамваев на автобусы, Настоящее Время [dostęp 2021-12-14] (ros.).
Bibliografia
- Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917-1991 – государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.
Podział administracyjny Uzbekistanu
| Wilajety | |
|---|---|
| Republika autonomiczna | |
| Miasto stołeczne |
Media użyte na tej stronie
Uzbekistan location map.svg
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
Location map of Uzbekistan
Autor: NordNordWest, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
Location map of Uzbekistan
Flag of Tashkent.svg
The flag of Tashkent
The flag of Tashkent
Tashkent street near Darhan.jpg
The view of the street in Tashkent near Darhan
The view of the street in Tashkent near Darhan
Tashkent metro drushbanarod.jpg
Autor: Elya, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Metro Taschkent, Station „Völkerfreundschaft“ innen mit Wagen.
Autor: Elya, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Metro Taschkent, Station „Völkerfreundschaft“ innen mit Wagen.
Национальный парк, Ташкент.jpg
Autor: Alexandronikos, Licencja: CC BY-SA 3.0
Национальный парк, Ташкент
Autor: Alexandronikos, Licencja: CC BY-SA 3.0
Национальный парк, Ташкент
Tashkent City Park at night 2.jpg
Autor: Mysportedit, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tashkent City Park ночью
Autor: Mysportedit, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tashkent City Park ночью
Duck Hidden In Plain Sight (220600051).jpeg
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
500px provided description: Duck Hidden In Plain Sight [#sunset ,#sundown ,#backwaters ,#pagoda ,#riverside ,#quay ,#waterfront ,#gazebo ,#lakeside ,#schwerin ,#alster ,#west lake ,#water reflection ,#marina bay sand ,#riverfront ,#sukhothai ,#garonne ,#hoan kiem lake ,#chao phraya river ,#seyhan]
.jpg)
History Museum (8145371419).jpg
Autor: David Stanley from Nanaimo, Canada, Licencja: CC BY 2.0
The History Museum of the People of Uzbekistan in Tashkent is the country's premier museum.
Autor: David Stanley from Nanaimo, Canada, Licencja: CC BY 2.0
The History Museum of the People of Uzbekistan in Tashkent is the country's premier museum.
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.