Tatarczuch

„Tatarczuch z Radomska” wpisany na Listę produktów tradycyjnych MRiRW (woj. łódzkie)
„Chleb tatarczuch” wpisany na Listę produktów tradycyjnych MRiRW (woj. śląskie)

Tatarczuch[1][2], chleb tatarczuch[3], tatarczak, chleb z tatarki, chleb hreczany, łazanek z mąki tatarczanej[2] – odmiana tradycyjnego, ciemnego, słodkiego[3][4] chleba wypiekanego z mąki gryczanej (zwanej też „mąką tatarczaną”[1]), wytwarzanego w regionie Częstochowy[4]. Tatarczuch bywa także określany jako placek[5][6].

Historia wypieku tatarczucha

Legenda wiąże tradycję wypieku tatarczucha z historycznymi jeńcami tatarskimi, którzy mieli zamieszkiwać rejon Stobiecka Miejskiego, obecnej dzielnicy Radomska, i mieli zapoczątkować w regionie uprawę gryki, zwanej z tego powodu „tatarką”[5][6]. W rejonie Częstochowy funkcjonowało wielu kaszarzy, lecz w znacznym zakresie przetwarzanie gryki odbywało się w obrębie indywidualnych gospodarstw[3]. Wypiekiem tatarczucha z mąki gryczanej pochodzącej z pełnego przemiału miały się zajmować między innymi żony kaszarzy, a gotowe wypieki miały być sprzedawane na targach, jarmarkach i odpustach[5][6]. Chleb ten był wypiekany na blachach w opalanych drewnem, tradycyjnych piecach[6]. Tradycja wypieku chleba z mąki gryczanej utrzymuje się w Żarkach i jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Pieczywo to było sprzedawane na targach, odpustach i różnych imprezach im towarzyszących[3]. Żarki uzyskały przywilej organizowania targów i jarmarków już w 1556 roku. W mieście tym ulokowane zostało targowisko, na którym w każdy wtorek odbywał się targ, zaś trzy razy w roku organizowano jarmark[7]. Podczas nich handlowano między innymi tatarczuchem[4], który z czasem stał się elementem kultury tego regionu.

Tatarczuchy wpisane na Listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi:

  • „Chleb tatarczuch” wpisany 8 grudnia 2008 w kategorii „Wyroby piekarnicze i cukiernicze” w województwie śląskim[3],
  • „Tatarczuch z Radomska” wpisany 4 listopada 2009 w kategorii „Wyroby piekarnicze i cukiernicze” w województwie łódzkim[6].

Wypiek

Tatarczuch powstaje z mąki gryczanej z dodatkiem wody, mleka i drożdży. Bochenek ma kształt prostokątny i masę około 7 kg. Wypiek trwa 2 godziny[4]. Pieczywo wypiekane z mąki gryczanej, z uwagi na niewystępowanie w kaszy glutenu, zalecane jest dla osób chorych na celiakię[8].

Przypisy

  1. ↑ a b Łukasz Gołębiowski: Domy i dwory. Lwów: Adam Kaczurba, 1884, s. 34.
  2. ↑ a b Michał Arct: Słownik ilustrowany języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, 1916.
  3. ↑ a b c d e MRiRW, Chleb tatarczuch, [w:] Produkty regionalne i tradycyjne. Lista produktów tradycyjnych: woj. śląskie, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 8 grudnia 2008 [zarchiwizowane 2017-10-27] (pol.). Zobacz też: nowsza wersja strony, z przyciętym opisem.
  4. ↑ a b c d Andżelika Bilska, Joanna Półka: Tradycje kulinarne Częstochowy i okolic. W: Zbiór przepisów potraw regionalnych województwa śląskiego. Hanna Szymanderska (red.). Katowice: Śląska Organizacja Turystyczna, 2011, s. 15, seria: Śląskie smaki. ISBN 978-83-62001-72-9.
  5. ↑ a b c Jan Piotr Dekowski. Kaszarze stobieccy, brzeźniccy i działoszyńscy. „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”. seria etnograficzna nr 7, s. 129–148, 1965. Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi. ISSN 0208-5062. (pol.). 
  6. ↑ a b c d e MRiRW, Tatarczuch z Radomska, [w:] Produkty regionalne i tradycyjne. Lista produktów tradycyjnych: woj. łódzkie [online], Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 4 listopada 2009 [dostęp 2020-12-18] (pol.).
  7. ↑ M. Antoniewicz: Niektóre problemy genezy miasta Żarki na tle politycznych dziejów regionu w XIV w. [w: Szkice z dziejów Żarek: w 600-lecie miasta : praca zbiorowa / pod red. Henryka Roli]. Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1984, s. 185. ISBN 83-7008-040-5.
  8. ↑ Krystyna Zarzecka, Marek Gugała, Iwona Mystkowska. Wartość odżywcza i możliwości wykorzystania gryki. „Postępy Fitoterapii”. 1, s. 28-31, 2014. Wydawnictwo Medyczne Borgis. ISSN 1509-8699. (pol.). 

Media użyte na tej stronie

Chleb tatarczuch.jpg
Autor: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Licencja: CC BY 3.0 pl
„Chleb tatarczuch” wpisany 8 grudnia 2008 na Listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w kategorii „Wyroby piekarnicze i cukiernicze” w województwie śląskim.
Tatarczuch z Radomska.jpg
Autor: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Licencja: CC BY 3.0 pl
„Tatarczuch z Radomska” wpisany 4 listopada 2009 na Listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w kategorii „Wyroby piekarnicze i cukiernicze” w województwie łódzkim.