Tatsuya Nakadai

Tatsuya Nakadai
仲代達矢
Imię i nazwisko

Motohisa Nakadai

Data i miejsce urodzenia

13 grudnia 1930[1]
Tokio, Japonia

Odznaczenia
Order Wschodzącego Słońca (Japonia)

Tatsuya Nakadai (jap. 仲代 達矢 Nakadai Tatsuya) (ur. 13 grudnia 1930 lub 1932 w Tokio) – japoński aktor filmowy.

Zyskał uznanie jako odtwórca postaci samurajów i rōninów. Często występował w takich rolach obok Toshirō Mifune, m.in. w filmach jak: Straż przyboczna, Sanjūrō: samuraj znikąd, Bunt. Spór pomiędzy Akirą Kurosawą a Mifune, powstały podczas kręcenia „Rudobrodego”, doprowadził do zerwania ich współpracy. Od tamtego momentu nasiliła się współpraca Nakadai i Kurosawy.

W swojej ponad 50-letniej karierze aktorskiej Tatsuya Nakadai wystąpił łącznie w ponad 120 filmach fabularnych. Współpracował z niemal wszystkimi reżyserami japońskimi (poniższa lista reżyserów ułożona jest w porządku alfabetycznym, w nawiasach podana jest liczba filmów, jaką z każdym z nich zrealizował):

Początki kariery aktorskiej Nakadai'a

Jak głosi fama, Nakadai został odkryty przypadkowo przez reżysera Masakiego Kobayashi w 1953 r., podczas wizyty reżysera w sklepie, w którym pracował 23-letni wówczas Nakadai. Młody człowiek skorzystał ze złożonej mu propozycji i po wstępnym przeszkoleniu scenicznym w stylu shingeki (Nowy Japoński Ruch Teatralny, który odrzucał tradycje teatrów i kabuki na rzecz zachodniego realizmu), w rok później zadebiutował w filmie The Thick-Walled Room u tegoż właśnie reżysera.

Do 1960 r. Nakadai zagrał ponad 20 ról w różnych filmach wytwórni Shōchiku, szybko zdobywając uznanie i popularność, w czym pomogła mu również osobista aparycja. Był młodym, przystojnym aktorem, o wyrazistych oczach, przenikliwym spojrzeniu i bardzo szczególnym głosie (stentorowy baryton).

Największą jego rolą w początkowym okresie jego kariery filmowej była postać Kajiego, młodego żołnierza, bohatera 9-godzinnego, trzyczęściowego dzieła Masakiego Kobayashi pt. „The Human Condition” („Dola człowiecza”), przedstawiającego piekło wojny w Mandżurii, a na jej tle los młodego człowieka, który w okopach traci wszystkie swoje wcześniejsze przekonania oraz resztki sumienia.

Szczyty sławy (lata 60. XX w.)

Po upływie dziesięciu lat od swego debiutu Tatsuya Nakadai zyskał opinię najbardziej wszechstronnego i prężnego młodego talentu aktorskiego – a wkrótce po tym, jednego z największych aktorów filmu samurajskiego oraz nieśmiertelną sławę supergwiazdora filmowego.

Współpraca z Mikio Naruse

W okresie 1957-1963 Nakadai wystąpił w 5 filmach reżysera Mikio Naruse, seniora wśród twórców pracujących dla wytwórni Shōchiku. Najgłośniejszym z tych filmów był obraz z roku 1960, pt. „When a Woman Ascends the Stairs”, w którym Nakadai zagrał postać menedżera baru.

Dalsza współpraca Nakadai'a z Masakim Kobayashim

Na przestrzeni lat 1954-1985 ta para artystów, aktor i reżyser, zrealizowała wspólnie 11 filmów. Ich bliska współpraca porównywana była często do współpracy innego japońskiego tandemu filmowego, Mifune – Kurosawa.

Niektóre role:

  • 1962 – w filmie Harakiri Nakadai zagrał pamiętną rolę Tsugomo Hanshiro, rōnina, który w sposób szczególny mści okrutną śmierć swego zięcia – poświęca własne życie (zamierza popełnić seppuku), z tym, że przeprowadza to w taki sposób, aby skompromitować klan oraz stosunki feudalne, które stały się tego przyczyną;
  • 1964 – w filmie Kwaidan, składającym się z 4 epizodów (są to opowiadania o duchach, sfilmowane według opowiadań Lafcadio Hearna) Nakadai zagrał postać drwala Monokichi, jedną z głównych ról w tym filmie;
  • 1967 – w filmie Bunt Nakadai partneruje Toshirō Mifune, grając postać Tatewaki Asano, dowódcy straży granicznej. Są oni początkowo przyjaciółmi, jednak pod koniec filmu dochodzi między nimi do śmiertelnego pojedynku;
  • 1971 – w filmie Inn of Evil Nakadai zagrał rolę główną, kreując postać rōnina Sadahichi;
  • 1985 – film Empty Table był ostatnim wspólnym dziełem Nakadai'a i Kobayashiego.

Współpraca z Akirą Kurosawą

W latach 1954-1985 Nakadai zagrał w 6 filmach Kurosawy. Pierwsza jego rola była drobna, ale symboliczna – w filmie Siedmiu samurajów (1954) Nakadai pojawia się na krótko, jako samuraj przechodzący ulicą miasteczka, w którym chłopi werbują rōninów do obrony ich wsi przed rozbójnikami. Ponieważ odrzucił ich propozycję, nie stał się jednym z bohaterów historii opowiedzianej w tym filmie. I chociaż ta pierwsza rola Nakadai'a jako samuraja była jedynie epizodyczna, można ją potraktować jako zwiastun późniejszych jego wielkich ról filmowych w filmach samurajskich.

Następne role Nakadai'a w filmach Kurosawy były już o wiele bardziej znaczące:

  • 1961 – w Straży przybocznej Nakadai występuje jako Unosuke – rewolwerowiec, jest głównym oponentem wobec tytułowego bohatera, Kuwatakabe Sanjuro(w tej roli występuje Toshirō Mifune) [imię rōnina de facto nic nie oznacza, jest to taki przybrany na szybko pseudonim, bohater nie ujawnia nigdy swoich prawdziwych personaliów; postać była prekursorem bezimiennego odtwarzanego przez Clinta Eastwooda;
  • 1962 – w Sanjuro – samuraj znikąd Nakadai zagrał postać dowódcy gwardii klanowej, Hanbei'a Muruto, będącego w opozycji wobec tytułowego bohatera filmu, Kuwatakabe Sanjuro (w roli Sanjuro ponownieToshirō Mifune)
  • 1963 – w jeszcze innym filmie Kurosawy, Niebo i piekło, Nakadai zagrał postać inspektora Tokuro, partnerując Toshirō Mifune.

Po zerwaniu wieloletniej współpracy Kurosawy z Mifune, co nastąpiło w 1965 r. (w wyniku sporu osobistego, jaki pojawił się w trakcie realizacji filmu Rudobrody), Akira Kurosawa przez 18 lat nie zdobył się na reżyserowanie filmów o tematyce samurajskiej. Kiedy jednak ponownie na to się zdecydował uznał, że jedynym aktorem, który może zastąpić Mifune, jest właśnie Nakadai. W wyniku jego decyzji powstały 2 wybitne filmy:

  • 1980 – Sobowtór, w którym Kurosawa obsadził Nakadai'a w podwójnej roli. Zagrał on postać wybitnego dowódcy Shingena Takedy oraz jego sobowtóra;
  • 1985 – Ran, gdzie Nakadai wystąpił w niezwykle udramatyzowanej roli lorda Hidetory Ichimonji.

Współpraca z Hideo Gosha

Z Hideo Gosha, reżyserem wielu głośnych filmów samurajskich, Nakadai współpracował w latach 1966-1991, co zaowocowało 11 filmami. Najważniejsze tytuły ich wspólnych dzieł są to (w nawiasach podane są imiona postaci filmowych granych przez Nakadai'a):

  • 1969 – Honor samuraja (Magobei Wakizaka);
  • 1969 – Tenchu (Hanpeita Takechi);
  • 1978 – Bandit vs Samurai Squad (Kumokiri Nuzaemon);
  • 1979 – Hunter in the Dark (Gomyo no Kiyoemon);
  • 1982 – Tange Sazen: Ken fu! Hyakuman ryo no tsubo (Tange Sazen).

Współpraca z Kihachim Okamoto

Na przestrzeni lat 1958-2002 Nakadai wystąpił w 12 filmach tego reżysera. Kihachi Okamoto był jednym z czołowych reżyserów japońskich, a międzynarodową sławę przyniosły mu filmy o tematyce samurajskiej, zwłaszcza te z Tetsuyą Nakadai w roli głównej (imiona postaci filmowych granych przez Nakadai'a podane są w nawiasach):

  • 1966 – The Sword of Doom (Ryunosuke Tsukue);
  • 1968 – Kill! (Genta);
  • 1995 – East Meets West (Rintaro Katsu);
  • 2001 – Vengeance for Sale (Katakura).

Ostatnie lata pracy twórczej Nakadai'a

Tragiczna postać lorda Hidetory Ichimonji w filmie Ran Kurosawy była ostatnią wielką (przynajmniej jak do tej pory) rolą Nakadai'a. Po zagraniu w tym wybitnym filmie aktor usunął się w cień, grając później raczej role drugoplanowe w filmach przeznaczonych wyłącznie dla widowni japońskiej. Pojawiał się również w japońskiej telewizji, m.in. w filmach biograficznych o odchodzących stopniowo wielkich twórcach powojennego kina japońskiego, z którymi przecież był tak długo i blisko.

Skoncentrował się na rozwijaniu działalności Mumeijuku (Studio dla Nieznanych Aktorów), które założył już w roku 1978, wspólnie z żoną, Yasuko Miyazaki (również aktorką – pseudonim artystyczny: Tomoe Ryo).

W 1995 r. wziął udział w filmie „East Meets West”, w międzynarodowej obsadzie, w reżyserii Kihachi Okamoto. Jednakże w 1996 r., po śmierci żony, z którą pozostawał w harmonijnym związku przez 39 lat, Nakadai ponownie pogrążył się w głębokie odosobnienie. Dopiero ostatnie lata przyniosły częściowy powrót aktora do filmu:

  • 1999 – w filmie Ame Agaru (Po deszczu), pośmiertnym epitafium Akiry Kurosawy, zrealizowanym przez Takashiego Koizumi według scenariusza Kurosawy, Nakadai zagrał krótką, ale symboliczną rolę Tsujiego Gettana, mistrza szkoły szermierczej w Edo;
  • 2001 – Vengeance for Sale to jeszcze jeden film samurajski w reżyserii Kihachi Okamoto. Nakadai zagrał w nim postać Umetaro Katakury.

Po roku 2000 Nakadai zagrał jeszcze kilka ról w filmach i serialach telewizyjnych, raczej nieznanych widowni zachodniej;

  • 2002 – w filmie To Dance with the White Dog – postać Eisuke Nakamoto;
  • 2002 – w filmie Hi wa mata noboru;
  • 2003 – w filmie Like Asura / Ashura no gotoku;
  • 2004 – w filmie Otoko-tachi no Yamato;
  • 2004 – w serialu telewizyjnym Sekai no chushin de, ai wo sakebu;
  • 2006 – w serialu telewizyjnym Shin ningen kosaten;
  • 2006 – w filmie Inugamis / Inugamike no ichizoku – reż. Kon Ichikawa.

Filmografia

(tytuł angielski lub polski / tytuł japoński

  • 1953: The Thick-Walled Room /Kabe atsuki heya – reż. Masaki Kobayashi
  • 1954: Siedmiu samurajów / Shichinin no samurai – reż. Akira Kurosawa
  • 1956: Hi no tori – reż. Umeji Inoue
  • 1956: Fukuaki no seishun – reż. Senkichi Taniguchi
  • 1956: Sazae-san – reż. Nobuo Aoyagi
  • 1956: Oshidori no mon – reż. Keigo Kimura
  • 1957: Black River (1957)|Black River / Kuroi kawa – reż. Masaki Kobayashi
  • 1957: Oban – reż. Yasuki Chiba
  • 1957: Untamed / Arakure – reż. Mikio Naruse
  • 1957: Hikage no musume – reż. Shuei Matsubayashi
  • 1957: Zoku Oban: Fuun hen – reż. Yasuki Chiba
  • 1957: A Dangerous Hero / Kiken na eiyu – reż. Hideo Suzuki
  • 1957: Zokuzoku Oban: Doto uhen – reż. Yasuki Chiba
  • 1957: Sazae's Youth / Sazae-san no seishun – reż. Nobuo Aoyagi
  • 1958: A Boy and Three Mothers / Haha sannin – reż. Seiji Hisamatsu
  • 1958: All About Marriage / Kekkon no subete – reż. Kihachi Okamoto
  • 1958: Go and Get It / Buttuke honban – reż. Kozo Saeki
  • 1958: Enjo – reż. Kon Ichikawa
  • 1958: The Naked Sun / Hadaka no taiyo – reż. Miyoji Ieki
  • 1958: The Human Condition I / Ningen no joken I – reż. Masaki Kobayashi
  • 1959: Yaju shisubeshi – reż. Eizo Sugawa
  • 1959: Odd Obsession / Kagi – reż. Kon Ichikawa
  • 1959: Three Dolls in Ginza / Ginza no onéchan – reż. Toshio Sugie
  • 1959: Anyakoro – reż. Shiro Toyoda
  • 1959: The Human Condition II / Ningen no joken II – reż. Masaki Kobayashi
  • 1960: When a Woman Ascends the Stairs / Onna ga kaidan wo agaru toki – reż. Mikio Naruse
  • 1960: Love Under the Crucifix / Oginsama – reż. Kinuyo Tanaka
  • 1960: Daughters, Wives, and a Mother / Musume tsuma haha – reż. Mikio Naruse
  • 1960: The Blue Beast / Aoi yaju – reż. Hiromichi Horikawa
  • 1960: Get 'em All / „Minagoroshi no uta yori kenju-yo saraba!" – reż. Eizo Sugawa
  • 1961: The Other Woman / Tsuma to shite onna to shite – reż. Mikio Naruse
  • 1961: Immortal Love / Eien no hito – reż. Keisuke Kinoshita
  • 1961: The Human Condition III / Ningen no joken III – reż. Masaki Kobayashi
  • 1961: Straż przyboczna / (用心棒 Yōjinbō) – reż. Akira Kurosawa
  • 1961: Kumo ga chigieru toki – reż. Heinosuke Gosho
  • 1962: Sanjūrō: samuraj znikąd / Tsubaki Sanjūrō – reż. Akira Kurosawa
  • 1962: The Inheritance / Karami-ai – reż. Masaki Kobayashi
  • 1962: Harakiri / Seppuku – reż. Masaki Kobayashi
  • 1962: Madame Aki / Yushu heiya – reż. Shiro Toyoda
  • 1963: High and Low / Tengoku to jigoku – reż. Akira Kurosawa
  • 1963: Pressure of Guilt / Shiro to kuro – reż. Hiromichi Horikawa
  • 1963: The Legacy of the 500,000 / Gojuman-nin no isan – reż. Toshiro Mifune
  • 1963: Miren – reż. Yasuki Chiba
  • 1963: A Woman's Life / Onna no rekishi – reż. Mikio Naruse
  • 1964: Jigoku sakusen – reż. Takashi Tsuboshima
  • 1964: Kwaidan / (Kaidan) – reż. Masaki Kobayashi
  • 1965: Saigo no shinpan – reż. Hiromichi Horikawa
  • 1965: Fort Graveyard / Chi to suna – reż. Kihachi Okamoto
  • 1966: Illusion of Blood / Yotsuya kaidan – reż. Shiro Toyoda
  • 1966: Cash Calls Hell / Gohiki no shinshi – reż. Hideo Gosha
  • 1966: The Sword of Doom / Dai-bosatsu toge – reż. Kihachi Okamoto
  • 1966: The Face of Another / Tanin no kao – reż. Hiroshi Teshigahara
  • 1966: The Daphne / Jinchoge – reż. Yasuki Chiba
  • 1967: The Age of Assassins / Satsujin kyo jidai – reż. Kihachi Okamoto
  • 1967: Kojiro – reż. Hiroshi Inagaki
  • 1967: Bunt / Joi-uchi: Hairyo tsuma shimatsu – reż. Masaki Kobayashi
  • 1967: Tabiji – reż. Shinji Murayama
  • 1968: Today We Kill, Tomorrow We Die! / Oggi a me... domani a te! – reż. Tonino Cervi
  • 1968: Kill! / Kiru – reż. Kihachi Okamoto
  • 1968: Admiral Yamamoto / Rengo kantai shirei chokan: Yamamoto Isoroku – reż. Seiji Maruyama
  • 1968: The Human Bullet / Nikudan – reż. Kihachi Okamoto
  • 1969: Honor samuraja / Goyokin – reż. Hideo Gosha
  • 1969: Eiko’s 5000 Kilograms / Eiko e no 5,000 kiro – reż. Koreyoshi Kurahara
  • 1969: Battle of the Japan Sea / Nihonkai daikaisen – reż. Seiji Maruyama
  • 1969: Tenchu! / Hitokiri– reż. Hideo Gosha
  • 1969: Blood End / Tengu-to – reż. Satsuo Yamamoto
  • 1969: Portrait of Hell / Jigokuhen – reż. Shiro Toyoda
  • 1970: Duel at Ezo / Ezo yakata no ketto – reż. Kengo Furusawa
  • 1970: Bakumatsu – reż. Daisuke Itō
  • 1970: The Scandalous Adventures of Buraikan / Buraikan – reż. Masahiro Shinoda
  • 1970: Zatoichi Goes to the Fire Festival / Zatoichi abare-himatsuri – reż. Kenji Misumi
  • 1970: Will to Conquer / Tenkan no abarembo – reż. Seiji Maruyama
  • 1971: Inn of Evil / Inochi bonifuro– reż. Masaki Kobayashi
  • 1971: The Battle of Okinawa / Gekido no showashi: Okinawa kessen – reż. Kihachi Okamoto
  • 1972: The Wolves / Shussho Iwai – reż. Hideo Gosha
  • 1973: Osho – reż. Hiromichi Horikawa
  • 1973: Belladonna Smutku / Kanashimi no Belladonna – reż. Eiichi Yamamoto
  • 1973: The Human Revolution / Ningen kakumei – reż. Toshio Masuda
  • 1973: Rise, Fair Sun / Asayake no uta- reż. Kei Kumai
  • 1974: Karei-naru ichizoku – reż. Satsuo Yamamoto
  • 1975: The Gate of Youth / Seishun no mon – reż. Kiriro Urayama
  • 1975: Tokkan – reż. Kihachi Okamoto
  • 1975: I Am a Cat / Wagahai wa neko de aru – reż. Kon Ichikawa
  • 1975: Kinkanshoku – reż. Satsuo Yamamoto
  • 1976: Banka – reż. Yoshihiro Kawasaki
  • 1976: Zoku ningen kakumei – reż. Toshio Masuda
  • 1976: Fumo chitai – reż. Satsuo Yamamoto
  • 1977: Sugata Sanshiro – reż. Kihachi Okamoto
  • 1978: Blue Christmas / Buru Kurisumasu – reż. Kihachi Okamoto
  • 1978: Queen Bee / Jo-oh-bachi – reż. Kon Ichikawa
  • 1978: Bandits vs. Samurai Squadron / Kumokiri nizaemon – reż. Hideo Gosha
  • 1978: The Firebird / Hi no tori – reż. Kon Ichikawa
  • 1979: Hunter in the Dark / Yami no karyudo – reż. Hideo Gosha
  • 1980: Sobowtór / Kagemusha – reż. Akira Kurosawa
  • 1980: Port Arthur / 203 kochi – reż. Toshio Masuda
  • 1981: Willful Murder / Nihon no atsui hibi bosatsu: Shimoyama jiken – reż. Kei Kumai
  • 1982: Onimasa / Kiruin Hanako no shogai – reż. Hideo Gosha
  • 1982: Tange Sazen: Ken fu! Hyakuman ryo no tsubo – reż. Hideo Gosha
  • 1983: Final Yamato / Uchū senkan Yamato: Kanketsuhen – reż. Tomoharu Katsumata / Yoshinobu Nishizaki / Takeshi Shirado / Toshio Masuda
  • 1984: Kita no hotaru – reż. Hideo Gosha
  • 1985: Ran / Ran – reż. Akira Kurosawa
  • 1985: The Empty Table / Shokutaku no nai ie – reż. Masaki Kobayashi
  • 1986: Atami satsujin jiken – reż. Kazuo Takahashi
  • 1987: Hachi-ko / Hachiko monogatari – reż. Seijiro Koyama
  • 1988: Return From the River Kwai – reż. Andrew V. McLaglen
  • 1988: Oracion / Yushun – reż. Shigemichi Sugita
  • 1989: Four Days of Snow and Blood / Ni-ni-roku – reż. Hideo Gosha
  • 1991: Heat Wave / Kagero – reż. Hideo Gosha
  • 1992: The Wicked City / Yao shou du shi – reż. Mak Tai-Kit
  • 1992: Basara – The Princess Goh / Goh-hime – reż. Hiroshi Teshigahara
  • 1992: Faraway Sunset / Toki rakujitsu – reż. Seijiro Koyama
  • 1993: Lone Wolf and Cub: Handful of Sand / Kozure Okami: Sono chisaki te ni – reż. Akira Inoue
  • 1993: Summer of the Moonlight Sonata / Gekko no natsu – reż. Seijiro Koyama
  • 1995: East Meets West – reż. Kihachi Okamoto
  • 1996: Miyazawa Kenji sono ai – reż. Seijiro Koyama
  • 1996: A Son of the Good Earth – serial telewizji NHK
  • 1999: Ame agaru / Ame agaru – reż. Takashi Koizumi
  • 1999: Spellbound / Kin'yu fushoku retto: Jubaku – reż. Masato Harada
  • 2001: Vengeance for Sale / Sukedachi-ya Sukeroku – reż. Kihachi Okamoto
  • 2002: To Dance With the White Dog / Shiroi inu to Waltz wo – reż. Takashi Tsukinoki
  • 2002: Hi wa mata noboru – reż. Kiyoshi Sasabe
  • 2003: Like Asura / Ashura no gotoku – reż. Yoshimitsu Morita
  • 2005: Yamato / Otoko-tachi no Yamato – reż. Junya Sato
  • 2006: The Inugamis / Inugamike no ichizoku – reż. Kon Ichikawa

Nagrody i wyróżnienia

Przypisy

  1. Odnośnie do roku urodzenia tego aktora istnieją rozbieżności: niektóre źródła podają, że urodził się nie w 1930, lecz w 1932 roku.
  2. a b c Acclaimed Japanese actor to screen and discuss his films at Yale, Yale News, 20 października 2016 [dostęp 2020-03-26] (ang.).
  3. The Asahi Prize, Asahi Shimbun [dostęp 2020-03-26] (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

JPN Kyokujitsu-sho blank BAR.svg
Baretka "ogólna" Orderu Wschodzącego Słońca (Japonia).
Nakadai.jpg
(c) 文部科学省ホームページ, CC BY 4.0
Tatsuya Nakadai, received the Order of Culture on November, 2015.
JPN Order of Culture BAR.svg
Baretka Orderu Kultury