Tawaret

Tawaret
—opiekunka matek i położnic, niemowląt i dzieci, strażniczka domu i snu—
Ilustracja
Statuetka Tawaret (Muzeum Egipskie w Kairze)
Inne imiona

Toeris, Tauret

Występowanie

mitologia egipska

Przydomek

Pani Horyzontu

Teren kultu

starożytny Egipt

Rodzina
Ojciec

Re

Tawaret (również Tauret, (stgr.) Thoueris, Thoeris lub Toeris) – starożytne egipskie bóstwo opiekuńcze chroniące kobiety podczas ciąży, porodu i połogu[1], uważane za opiekunkę niemowląt i małych dzieci[2], strażniczkę domu i snu, wszechmocną obrończynię przed złymi duchami[3].

Przedstawiano ją w postaci ciężarnej hipopotamicy o obwisłych piersiach, z paszczą, ogonem, grzbietem krokodyla i łapami lwa[2][1], wspartą na amulecie sa – magicznym symbolu ochrony; niekiedy dzierżyła węzeł anch lub pochodnię, której płomień miał odpędzać złe siły[4].

Jej hieroglif ta-uret (tʒ.wrt) oznaczał „wielka”[4][2]. Była córką boga Re, czasem uważano ją za matkę Izydy i Ozyrysa. Według Plutarcha była konkubiną Seta pod postacią samicy hipopotama[5], jednak opuściła go, by stanąć u boku Horusa podczas walki o tron Egiptu.

Kult jej sięga okresu predynastycznego, kiedy była znaczącą boginią, później jednak utracił swą siłę, gdy Tawaret zdegradowano do roli demona opiekuńczego[2]. Choć nigdy nie włączono do oficjalnego panteonu egipskiego, oddawano jej cześć nie tylko w Tebach, ale i w innych rejonach[4]. W Epoce Późnej stanowiła wraz z Besem popularną parę bóstw domowych[1].

Nie poświęcano jej świątyń, lecz w domostwach stawiano kapliczki w formie naosu jako opiekunce ogniska domowego[a], polecając jej pieczy każdego nowonarodzonego. Wizerunkami Toeris zdobiono nogi, wezgłowia i oparcia łóżek (zwłaszcza kobiet rodzących) oraz siedzenia (szczególnie przeznaczone dla kobiet)[6][7]. Cenione funkcje opiekuńcze sprawiały, że powszechnie noszono jej amulety[b] dla ochrony przed złymi urokami[5], w szczególności skuteczne dla kobiet rodzących[8]. Szczególnym elementem magii imitacyjnej były fajansowe figurki bogini, puste wewnątrz i z otworem umieszczonym w lewej piersi, z których po napełnieniu wyciekało kroplami mleko; miały one zapewniać zdrowy okres karmienia wraz z błogosławieństwem dla matki i niemowlęcia[9].

W egipskiej astronomii Tawaret kojarzono z nieboskłonem północnym i powszechnie określano jako Panią Horyzontu. Pod jej postacią przedstawiano konstelację Wielkiej Niedźwiedzicy, np. w znanym wyobrażeniu zodiaku zachowanym w Denderze[10].

Uwagi

  1. ↑ Wykonana z piaskowca, niewielka statua (wys. 67 cm) bogini pochodząca z Edfu z okresu ptolemejskiego znajduje się w zbiorach warszawskiego Muzeum Narodowego (nr inw. 141269MNW) (Kazimierz Michałowski: Sztuka starożytna. Warszawa: Wydawnictwo „Sztuka”, 1955, s. 169).
  2. ↑ Figurki te nosiły bowiem kobiety i dzieci z wszystkich klas społecznych (Hilary Wilson: Lud faraonów. Od wieśniaka do dworzanina. Warszawa: PIW, 1999, s. 59).

Przypisy

  1. ↑ a b c Daumas 1973 ↓, s. 471.
  2. ↑ a b c d Lipińska, Marciniak 1986 ↓, s. 209.
  3. ↑ Drioton 1970 ↓, s. 40.
  4. ↑ a b c Russo Pavan 2002 ↓, s. 70.
  5. ↑ a b Rachet 2001 ↓, s. 349.
  6. ↑ Daumas 1973 ↓, s. 240, 360.
  7. ↑ Černý 1974 ↓, s. 63.
  8. ↑ Daumas 1973 ↓, s. 308.
  9. ↑ Siegfried Morenz: Bóg i człowiek w starożytnym Egipcie. Warszawa: PIW, 1972, s. 133-134.
  10. ↑ Kazimierz Michałowski: Nie tylko piramidy… Sztuka dawnego Egiptu. Warszawa: WP, 1966, s. 92.

Bibliografia

  • Guy Rachet: Słownik cywilizacji egipskiej. Katowice: Wydawnictwo „Książnica”, 2001. ISBN 83-7132-592-4.
  • Jadwiga Lipińska, Marek Marciniak: Mitologia starożytnego Egiptu. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1986.
  • Jaroslav Černý: Religia starożytnych Egipcjan. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974.
  • Ada Russo Pavan: Tajemna wiedza Egiptu. Łódź: Wydawnictwo „Ravi”, 2002. ISBN 83-7229-038-5.
  • François Daumas: Od Narmera do Kleopatry. Cywilizacja starożytnego Egiptu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.
  • Étienne Drioton: Egipt faraonów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970.
Bogowie starożytnego Egiptu
W systemie heliopolitańskim
W systemie hermopolitańskim
W systemie memfickim
Pozostali bogowie

Media użyte na tej stronie

Statue of Taweret, Cairo, Egypt, 1925-1933 Wellcome L0058412.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 4.0

Taweret was an ancient Egyptian goddess who was believed to have given birth to the world. She was called upon to protect pregnant women, especially during child birth. She is represented as a pregnant hippopotamus with pendulous breasts and sometimes as part lion and part crocodile. She is holding the hieroglyph sa, a sign of protection. Taweret’s cult was also venerated in ancient Greece, where her name became Theoris.

The ancient Egyptians believed that while illness and disease were natural events, they also had supernatural causes, which were controlled by the gods. Prevention and treatment of illness and disease therefore included prayers at home to statues of gods like this one.

maker: Cairo Museum

Place made: Cairo, Al-Qahirah, Urban, Egypt

Wellcome Images
Keywords: Pregnancy; statue