Te Deum

Ciebie Boga wysławiamy

Te Deum laudamus

tekst Te Deum laudamus (po łacinie)
utwór Te Deum laudamus (po łacinie)
Forma muzyczna	hymn

Te Deum laudamus (pol. Ciebie Boga wysławiamy) – wczesnochrześcijański hymn modlitewny, którego autorstwo tradycja przypisuje świętemu Ambrożemu i świętemu Augustynowi.

Historia

Według teorii wskazującej na autorstwo św. Ambrożego i św. Augustyna pieśń została napisana z okazji chrztu Augustyna, którego udzielił mu w 387 roku Ambroży. Współcześni badacze wątpią w prawdziwość tej hipotezy; przypisując raczej autorstwo hymnu Nicetasowi, biskupowi Remesiany (obecnie Bela Palanka w Serbii).

Niektórzy badacze uważają, że pieśń ta powstała z połączenia dwóch (lub więcej) wcześniejszych hymnów: jednego do Boga Ojca oraz drugiego do Boga Syna. Według tego schematu drugi z tych hymnów rozpoczyna się frazą Tu rex gloriae, Christe. Z kolei końcowe zwrotki hymnu (od wersu Salvum fac populum tuum) są wyborem wersetów z Księgi Psalmów dodawanych kolejno do oryginalnego tekstu.

Te Deum milenijne

Milenijne Te Deum zaczęło oficjalnie funkcjonować w Kościele katolickim w Polsce 10 lutego 1966 roku i zostało zatwierdzone przez 91. Konferencję Episkopatu Polski jako obowiązująca wersja polskiego hymnu Te Deum. Kompozycja ta zwyciężyła w rozpisanym w 1964 roku przez Komisję Liturgiczną KEP konkursie na melodię polskiego Te Deum^[1].

Kompozycję muzyki do milenijnego Te Deum przypisywano salezjaninowi Antoniemu Chlondowskiemu. Jego nazwisko zostało dopisane do utworu przez salezjanina Idziego Ogiermana Mańskiego w celu zwiększenia jego popularności. Efekty analizy muzykologicznej oraz badania biografii artystycznych domniemanych twórców wskazały w 1998 roku jako kompozytora melodii Te Deum Franciszka Wesołowskiego, co zostało przez niego potwierdzone w relacji okoliczności powstania utworu w 1948 roku. Jego Te Deum opublikowane zostało w 1957 roku w dwumiesięczniku „Biblioteka Organisty” [2-3(1957), s. 1–6]^[1]. Wesołowski jednak nie zdawał sobie sprawy, że w swojej kompozycji wykorzystał melodię pochodzącej sprzed 1912 roku chóralnej kompozycji Józefa Furmanika. Hymn Te Deum na czterogłosowy chór mieszany i męski stanowił część opublikowanej w 1947 roku Jutrzni na uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego Furmanika, który Wesołowski usłyszał przed II wojną światową. Pierwsza część melodii hymnu jest autorstwa Wesołowskiego, a druga – Furmanika^[1].

Te Deum śląskie

Na Śląsku śpiewa się hymn Ciebie, Boże wielbimy, oparty na wiedeńskiej melodii z 1776 r. Występuje dwojako, w zależności od tradycji regionu: w metrum 3/4 lub 4/4. W krajach niemieckojęzycznych podobny hymn znany jest jako Großer Gott, wir loben dich, w Czechach – Bože, chválíme Tebe, na Słowacji – Teba Bože chválime.

Budowa

W hymnie powielany jest zarys strukturalny wyznania wiary - rozpoczynając od wezwania Boga, hymn wychwala wszystkich tych, którzy Go wielbią i czczą, począwszy od hierarchicznie uporządkowanych istot niebieskich, poprzez chrześcijan będących już w niebie, aż po Kościół rozproszony po całym świecie. Następnie wspomina narodzenie, męczeństwo i zmartwychwstanie Chrystusa, po czym ponawia modlitwę zarówno całego Kościoła, jak i każdego wiernego z osobna, prosząc o przebaczenie grzechów, obronę przed pokusami, wyrażając nadzieję na zjednoczenie się ze Zbawicielem.

Wykonywanie

Hymn pozostaje w ciągłym użyciu przez Kościół katolicki, znajduje się w liturgii godzin i jest odśpiewywany przy szczególnych okazjach, np. podczas mszy rezurekcyjnej, święceń biskupich czy po wyborze papieża. Śląskie Te Deum wykonywane jest częściej, także podczas mniejszych uroczystości^[2].

Kompozycje Te Deum

Do tekstu muzykę pisało wielu kompozytorów. Najsławniejsze barokowe Te Deum skomponował Marc-Antoine Charpentier. Pod koniec XIX wieku monumentalne, symfoniczne Te Deum napisał m.in. Anton Bruckner, Hector Berlioz i Antonín Dvořák. W Polsce Te Deum napisał Krzysztof Borek, Józef Elsner, Karol Kurpiński, Józef Kozłowski, a w ostatnich czasach prof. Franciszek Wesołowski, Krzysztof Penderecki, Krzysztof Meyer, Janusz Jędrzejewski, Wojciech Kilar.

Odpust zupełny za publiczne odmówienie hymnu

Kościół Katolicki przyznaje odpust zupełny pod zwykłymi warunkami za publiczne odmówienie hymnu Te Deum (Ciebie, Boga wysławiamy) w ostatni dzień roku. W warunkach Górnego Śląska ten sam odpust, ze względu na niepamiętny zwyczaj, można uzyskać za odmówienie tzw. śląskiego Te Deum. Za odmówienie (bądź odśpiewanie) fragmentu hymnu (nie wszystkich jego zwrotek) przysługuje odpust cząstkowy^[3].

Zobacz też

Przypisy