Teatr Stary w Lublinie
 Prezydent Bronisław Komorowski podczas otwarcia Teatru Starego w 2012 | |
| Typ teatru | teatr impresaryjny |
|---|---|
| Założyciel(e) | |
| Kierownictwo artystyczne | Karolina Rozwód |
| Data powstania | 1822 |
| Państwo | |
| Lokalizacja | ul. Jezuicka 18, Lublin |
Położenie na mapie Lublina  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
| 51°14′50,6400″N 22°34′09,1200″E/51,247400 22,569200 | |
| Strona internetowa teatru | |
 nr rej. A/224 z 14.02.1967 | |
 Widok od strony ul. Jezuickiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | Łukasz Rodakiewicz |
| Kondygnacje | obecnie 5, w tym dwie podziemne |
| Ukończenie budowy | 1822 |
| Ważniejsze przebudowy | 1853, 1884, 1905, 1911[1], 2007–2012 |
| Zniszczono | 1939[1] |
| Pierwszy właściciel | Łukasz Rodakiewicz |
| Kolejni właściciele | Paweł Biernacki, Romuald Makowski, Fundacja Galeria na Prowincji[1] |
| Obecny właściciel | miasto Lublin |
Teatr Stary w Lublinie – teatr impresaryjny[2] w Lublinie otwarty w 1822. Początkowo mieściły się w nim lubelska scena dramatyczna i operowa, a w XX wieku także kino.
Informacje ogólne
Teatr Stary w Lublinie jest najstarszym po Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie zachowanym teatrem w Polsce[1]. XIX-wieczny obiekt znajduje się w granicach lubelskiego Starego Miasta, został wystawiony w stylu klasycystycznym z dekoracją w postaci ślepych arkad i prostokątnych płycin oraz dekoracjami sztukateryjnymi od ul. Jezuickiej[1], na fasadzie umieszczono płaskorzeźby masek i gryfów[3].
Oryginalnie budynek był podzielony na cztery piętra: parter, krzesła na I piętrze, balkon i galerię. Scenę oświetlano przy pomocy oświetlenia olejowego, później naftowego[1]. W wyniku przebudowy z lat 2007–2012 budynek uzyskał dwie dodatkowe kondygnacje podziemne mieszczące magazyny oraz zaplecze sanitarne (pierwotnie teatr nie był podpiwniczony). W teatrze zachowano pierwotny układ foyer – widownia – scena – zascenie. Po przebudowie Teatr ma 165 miejsc siedzących[4].
W obecnym kształcie Teatr Stary jest miejscem różnorodnych wydarzeń kulturalnych. Zaplanowane są zarówno spektakle teatralne, jak i koncerty, ale także spotkania, debaty oraz zajęcia edukacyjne dla dzieci[5]. Placówka ma charakter interdyscyplinarny, konfrontujący, dynamiczny i edukacyjny[6].
Historia
Teatr Stary w Lublinie został wystawiony 5 lipca w 1822 roku w miejscu zrujnowanych szesnastowiecznych kamienic, na tyłach kamienicy Łukasza Rodakiewicza według jego projektu[7]. Pierwsze przedstawienie odbyło się 20 października 1822. Pomimo że budynek był ciasny, niewygodny i prymitywnie urządzony, służył miastu jako budynek teatru zimowego do 1886. Od końca XIX w., po wzniesieniu nowego i znacznie większego Teatru im. Juliusza Osterwy, w staromiejskim obiekcie występowały głównie wędrowne trupy teatralne i artyści cyrkowi[5].
W 1907 powstało tam kino noszące nazwę Théâtre Optique Parisien, a obiekt funkcjonował jako kinoteatr. W latach międzywojennych często gościły w teatrze żydowskie zespoły teatralne[7]. W późniejszych latach kino nosiło nazwę Rialto, a później Staromiejskie, zaś ostatni seans kinowy odbył się w 1981. Później budynek, w którym kilka razy wybuchały pożary (między innymi w 1993), stawał się coraz bardziej zaniedbany. W 1994 Fundacja Galeria na Prowincji odkupiła teatr za 100 zł, obiecując wyremontowanie go w ciągu dwóch lat. Nie dotrzymała słowa, a budynek obracał się w ruinę[8].
W 2000 i 2003 konserwator zabytków zwrócił się do władz o wywłaszczenie fundacji, ale prezydent Andrzej Pruszkowski odmawiał, twierdząc między innymi, że naraziłoby to miasto na wypłatę odszkodowania. W styczniu 2005 prokuratura oskarżyła prezesów fundacji o spowodowanie możliwości zawalenia się budynku i zaniechania prac remontowych. Dopiero perspektywa wyroku spowodowała, że Skarb Państwa odzyskał zabytek. W 2007 zabytek przejęło miasto[9].
Na skutek postępującej degradacji budynek został wpisany na listę 100 Najbardziej Zagrożonych Obiektów Światowej Straży Zabytków, programu Światowego Funduszu Zabytków (WMF)[8]. W takim stanie obiekt wiele lat czekał na renowację, a prace remontowe zaczęły się w 2007. Remont teatru kosztował ponad 26 mln zł; 20 mln zł dofinansowania na ten cel miasto Lublin otrzymało z unijnego programu Infrastruktura i Środowisko[4]. W grudniu 2010 ogłoszono konkurs na dyrektora Teatru Starego, od którego wymagano m.in. koncepcji na funkcjonowanie w roku 2016 (Lublin ubiegał się o noszenie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury[10]). Dyrektorem została związana m.in. z Urzędem Miasta, TVP Kultura i Polskim Instytutem Sztuki Filmowej Karolina Rozwód[11].
16 lutego 2012 ogłoszono dzień otwarty i zaprezentowano odrestaurowane wnętrze Teatru Starego[12]. Pierwszy po remoncie spektakl odbył się 11 marca 2012[13], a na widowni zasiadł między innymi Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski. Działalność artystyczna Teatru Starego została zainaugurowana koncertem gitarzysty flamenco José Fernándeza Torresa z zespołem. Koncert pod tytułem „Luz de Guia" był transmitowany przez TVP Kultura oraz na telebimie na placu po Farze w Lublinie[4], a całe wydarzenie poprowadziła Grażyna Torbicka[6].
Zobacz też
- Teatr im. Juliusza Osterwy
- Teatr Lalki i Aktora
- teatry i festiwale teatralne w Lublinie
- zabytki Lublina
Przypisy
- ↑ a b c d e f Teatr Stary w Lublinie. Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN”. [dostęp 2022-10-20]. (pol.).
- ↑ Wiadomo, co będzie w Starym: teatr impresaryjny. Gazeta.pl. [dostęp 2009-03-30]. (pol.).
- ↑ Teatr Stary w Lublinie. Foto Podróże, 2010-10-01. [dostęp 2010-01-14]. (pol.).
- ↑ a b c Wizyta Pary Prezydenckiej w Lublinie. prezydent.pl. [dostęp 2012-03-11]. (pol.).
- ↑ a b Komorowski otworzy odrestaurowany Teatr Stary w Lublinie. Wprost. [dostęp 2012-03-14]. (pol.).
- ↑ a b Niedziela z... Teatrem Starym w Lublinie. tvp.pl. [dostęp 2012-03-14]. (pol.).
- ↑ a b Historia Teatru Starego. Teatr Stary w Lublinie, 2010-01-14. [dostęp 2010-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-01)]. (pol.).
- ↑ a b Teatr Stary. Magiczny Lublin, 2007-05-25. [dostęp 2010-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-23)]. (pol.).
- ↑ Pierwszy akt remontu teatru. Teatr Stary w Lublinie, 2007-08-24. [dostęp 2010-01-14]. (pol.).
- ↑ Teatr Stary czeka do piątku. Tylko jeden kandydat na dyrektora. Dziennik Wschodni, 2010-01-14. [dostęp 2010-01-14]. (pol.).
- ↑ Karolina Rozwód nowym dyrektorem Teatru Starego. Dziennik Wschodni, 2011-02-22. [dostęp 2011-02-22]. (pol.).
- ↑ Zobacz nowy Teatr Stary. Dziś dzień otwarty. www.dziennikwschodni.pl, 2012-02-16. [dostęp 2012-02-18]. (pol.).
- ↑ Teatr Stary otwarty po 31 latach.... www.dziennikwschodni.pl data =2012-02-16. [dostęp 2012-02-18]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Strona internetowa Teatru Starego. [dostęp 2022-11-04]. (pol. • ang. • ukr.).
- Teatr Stary w Lublinie - 200 lat. [dostęp 2022-11-04]. (pol.).
- Teatr Stary. miasto-lublin.cba.pl. [dostęp 2012-02-18]. (pol.).
- Teatr Stary w Lublinie podnosi się z ruin. Materiał filmowy TVP. [dostęp 2012-03-14]. (pol.).
Media użyte na tej stronie
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreetMap location map of Lublin, Poland:
- top = 51.298
- bottom = 51.139
- left = 22.452
- right = 22.675
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 52.35 N
- S: 50.20 N
- W: 21.52 E
- E: 24.25 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: Tomasz Zugaj, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek Teatru Starego w Lublinie, odrestaurowany w 2011 roku. Wpisany do rejestru zabytków pod nr. A/224 z 14.02.1967. Obraz poprawiony programem ShiftN
Autor: Wojciech Grzędziński, Licencja: GFDL
Prezydent Bronisław Komorowski podczas otwarcia Teatru Starego w Lublinie.
- Lublin wraca do swojej pięknej roli bramy kultury między Wschodem a Zachodem – powiedział w niedzielę prezydent Bronisław Komorowski, który wraz z Małżonką uczestniczył w uroczystości otwarcia odrestaurowanego XIX-wiecznego Teatru Starego w tym mieście.
Prezydent przypomniał, że Lublin z racji swego położenia geograficznego był w swej historii ośrodkiem łączącym Wschód z Zachodem Europy. Przywołał w tym kontekście zabytkową kaplicę Trójcy Świętej na lubelskim Zamku - katolicką świątynię zbudowaną w stylu gotyckim, zdobioną bizantyjskimi freskami.
- Oddając dzisiaj to wspaniałe miejsce warto powiedzieć, że właśnie ze względu na to, że integrująca się Europa znowu przesunęła się daleko na Wschód, Lublin może wrócić do swojej naturalnej roli bramy kultury; także wiodącej ku pojednaniu narodów, ku budowaniu swoistej syntezy i uzupełnianiu się kultur w tym regionie europejskim - powiedział prezydent.
- Lublin wraca do swojej pięknej roli bramy kultury wiodącej na Wschód i wiodącej na Zachód. To naprawdę bardzo piękna brama - zaznaczył.
Bronisław Komorowski powiedział, że odbudowa zabytkowego teatru w Lublinie była możliwa dzięki temu, że Polska jest w Unii Europejskiej. - Te nowe możliwości plus stara duma i naturalne, codzienne potrzeby kulturalne miasta i regionu spowodowały, że udało się dopiero teraz z udziałem funduszy europejskich odbudować to wspaniałe miejsce - mówił prezydent.
Znajdujący się na lubelskiej Starówce Teatr Stary powstał w pierwszej połowie XIX w. i należy do jednego z najstarszych teatrów miejskich w Polsce. Wzniesiony w stylu klasycystycznym był prywatną inwestycją Łukasza Rodakiewicza byłego oficera księcia Józefa Poniatowskiego.
Pierwszy spektakl odbył się w nim w 1822 r. W teatrze wystawiano sztuki teatralne i opery. Pod koniec XIX w., gdy w Lublinie wybudowano nowy teatr, występowały w nim głównie wędrowne trupy, artyści cyrkowi i kuglarze. W 1899 r. odbyła się tam pierwsza w Lublinie projekcja filmowa, a w 1905 r. urządzono w nim kino, które zamknięto w 1981 r. Od tamtej pory budynek opustoszał i przez wiele lat niszczał.
Próby rozpoczęcia jego renowacji nie przynosiły rezultatu. W 1994 r. budynek odkupiła Fundacja Galeria na Prowincji, ale nie zdołała przeprowadzić remontu. Grożący zawaleniem obiekt przejęło miasto w 2005 r. Prace renowacyjne rozpoczęły się w 2010 r. Remont teatru kosztował ponad 26 mln zł; 20 mln zł dofinansowania na ten cel miasto Lublin otrzymało z unijnego programu Infrastruktura i Środowisko.
Odrestaurowany budynek teatru odzyskał dawny blask, ale także dodatkową powierzchnię – wybudowano dwie podziemne kondygnacje, gdzie zlokalizowane są szatnie, garderoby, pomieszczenia techniczne. W teatrze zachowano zabytkowy układ - z foyer, widownią, sceną, zasceniem. Otworzono historyczne wnętrze widowni z lożami, balkonami, drewnianymi galeriami.
Teatr pomieści 160 widzów. Będzie interdyscyplinarną instytucją kultury. Na scenie mają się prezentować zarówno zespoły teatralne jak i muzyczne, prowadzone też mają być debaty, spotkania literackie i zajęcia edukacji kulturalnej dla dzieci.
Działalność artystyczną Teatru Starego zainaugurował w niedzielę koncert w wykonaniu gitarzysty flamenco Jose Fernandeza Torresa "Tomatito" wraz zespołem. Koncert zatytułowany "Luz de Guia" transmitowany był w TVP Kultura, a mieszkańcy Lublina mogli oglądać go na telebimie ustawionym na Placu po Farze w Lublinie.