Tefra

(c) Andrew Shiva / Wikipedia, CC BY-SA 4.0
Tefra z półwyspu Tabarin na Antarktydzie

Tefra – utwór złożony z materiału piroklastycznego, będącego produktem erupcji wulkanicznej. Jest to zbiorcze określenia piroklastycznych utworów zlityfikowanych, czyli skał piroklastycznych, jak i niezlityfikowanych[1][2].

Tefra może składać się z samego popiołu wulkanicznego, jak też zawierać domieszki grubszych frakcji piroklastycznych: piasku wulkanicznego, lapilli, a nawet bomb wulkanicznych[3].

Tefry budują stratowulkany, gdzie tworzą warstwy naprzemianlegle z zastygniętymi potokami lawy[3], a także wulkany eksplozywne.

Grube warstwy tefry tworzą się w bezpośrednim sąsiedztwie wulkanu macierzystego i na jego stokach, ale cieńsza warstwa tefry ma duży zasięg i może rozciągać się nawet na odległość ponad 700 km od wulkanu. W przypadku erupcji wulkanu św. Heleny z dnia 18 maja 1980 roku warstwa tefry związanej z tą erupcją miała 5 cm grubości w odległości ponad 300 km od samego wulkanu. Zasięg występowania warstwy tefry związanej z daną erupcją wulkanu zależy od siły i kierunku wiatru, jaki wiał w trakcie erupcji[3].

Poszczególne warstwy tefry danego wulkanu różnią się składem mineralnym i chemicznym, a jednocześnie mają duży zasięg geograficzny i powstały w krótkim okresie. Dlatego są bardzo użyteczne w datowaniu osadów, w obrębie których występują. Metoda wykorzystująca tefry do określania wieku skał osadowych nazywana jest tefrochronologią[3]. Analiza izopachyt grubości (mapy izopachytowej) warstwy tefry pochodzącej z dawnej erupcji pozwala określić przeważający kierunek wiatrów w czasie tej erupcji[3].

Przypisy

  1. ↑ Żaba J., 2014: Ilustrowana Encyklopedia Skał i Minerałów. S. 444. Videograf, Chorzów.
  2. ↑ Wojciech Jaroszewski, Leszek Marks, Andrzej Radomski, Słownik geologii dynamicznej, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, ISBN 83-220-0196-7, OCLC 830183626.
  3. ↑ a b c d e Leszek Lindner (red.): Czwartorzęd. Warszawa: PAE, s. 268-269, 1992. ISBN 83-85636-01-3.

Media użyte na tej stronie

Brown Bluff-2016-Tabarin Peninsula–Volcanic tephra.jpg
(c) Andrew Shiva / Wikipedia, CC BY-SA 4.0
Block of tephra, at Brown Bluff, Tabarin Peninsula, Antarctic Peninsula. To give an idea of scale, the height at the center of the object is at least 6 ft (1.8 m). Per Skilling, I. P. (1994). Evolution of an englacial volcano: Brown Bluff, Antarctica. (not publicly available on line, and I was only able to read the first two pages), it appears to be "alkali basaltic" in composition (at least the Brown Bluff tephra in general appears to be), I think this is referring to the darker solid chunks contained in the lighter matrix material.