Teliospora

Teliospora lub teleutospora – rodzaj zarodnika konidialnego (konidium). Powstaje w wyniku podziału mitotycznego, należy więc do grupy mitospor. Zarodniki tego typu wytwarzają grzyby z rzędu rdzowców Pucciniales (dawniej zaliczanych do klasy Teliomycetes, nieistniejącej w najnowszej systematyce grzybów)[1].

Teliospory mogą być jedno, dwu lub kilkukomórkowe. U niektórych gatunków posiadają trzonek, u innych są beztrzonkowe i jest to ważną cechą diagnostyczną przy mikroskopowej identyfikacji gatunku[2]. Struktury, w których wytwarzane są teliospory nosza nazwę telium. U rdzy zbożowej (Puccinia graminis) teliospory to dwukomórkowe zarodniki o grubej, czarnej ścianie komórkowej. Wytwarzane są późnym latem, pod koniec okresu wegetacji zbóż na ich liściach i łodygach. Powstają początkowo obok urediniospor, później wytwarzane są już tylko teliospory. Ze względu na zdolność przetrwania zimy teliospory nazywane są zarodnikami zimowymi, w odróżnieniu od urediniospor zwanych zarodnikami letnimi rdzy zbożowej, które wytwarzane są tylko latem. Teliospory są rodzajem przetrwalników[1]. U niektórych gatunków teliospory kiełkują jednak zaraz po powstaniu. Takie teliospory nazywa się leptosporami[2].

Teliospory wytwarzane są przez dwujądrowe strzępki grzybni[3]. Początkowo każda z dwóch komórek teliospory ma dwa jądra komórkowe o haploidalnej liczbie chromosomów; jedno oznaczane jest (+), drugie (–). Jądra te łączą się z sobą jeszcze przed dojrzeniem zarodników (kariogamia). Dojrzała teliospora ma już tylko jedno jądro o diploidalnej liczbie chromosomów. Teliospory nie zakażają już następnych roślin. Ich zadaniem jest przetrwanie zimy. Przezimowują w ziemi lub słomie. Wiosną każda z dwóch komórek teliospory kiełkuje wytwarzając krótką strzępkę przedgrzybni (promycelium), lub od razu podstawkę (basidium). W podstawce w wyniku mejozy powstaje zarodnik płciowy – sporydium[3]. Telium i teliospora są morfą płciową, czyli teleomorfą. W teliosporze następuje kariogamia i zakończenie procesu płciowego[2].

Niektóre gatunki grzybów, np. Tilletia indica wywołujący chorobę zwaną śniecią indyjską pszenicy, wytwarzają dwa, różniące się wyglądem rodzaje teliospor. U niektórych gatunków grzybów z teliospory wyrasta najpierw przedgrzybnia, a na niej dopiero podstawki (jak u rdzy zbożowej), u innych od razu podstawki[1]. W tym drugim przypadku mówi się o metabazydium. Czasami teliospory pełnią funkcję ecjospor, wówczas nazywa się je ecjoidalnymi teliosporami[2].

  • Teliospory rdzy zbożowej z trzonkami

    Teliospory rdzy zbożowej z trzonkami

  • Teliospory Gymnosporangium clavariiforme

    Teliospory Gymnosporangium clavariiforme

  • Teliospory u rdzowców

    Teliospory u rdzowców

  • Uwalnianie się teliospor z liścia zbóż

    Uwalnianie się teliospor z liścia zbóż

Przypisy

  1. ↑ a b c Selim Kryczyński, Zbigniew Weber (red.), Fitopatologia. Podstawy fitopatologii, t. 1, Poznań: PWRiL, 2010, ISBN 978-83-09-01-063-0.
  2. ↑ a b c d Joanna Marcinkowska, Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, ISBN 978-83-09-01048-7.
  3. ↑ a b Edmund Malinowski, Anatomia roślin, Warszawa: PWN, 1966.

Media użyte na tej stronie

03 04 03 teliosporas de royas, Pucciniales Basidiomycota (M. Piepenbring).png
Autor: M. Piepenbring, Licencja: CC BY-SA 3.0
Biologische Schemata, gezeichnet und freigegeben von M. Piepenbring
Basi1009L.jpg
Autor: Jon Houseman, Licencja: CC BY-SA 3.0
Light microscopy of Puccinia grammis with the telia and its teliospores on the epidermis of the stem. A=Epithelium, B=Teliospore, C=Teliospore nucleus, D=Monocot vascular bundle. Scale bar = 0.1mm.
Teliospores 0433.jpg
Autor: Velella, Licencja: CC BY-SA 3.0
Two teliospores of Gymnosprangium clvariforme from Telia on Juniperus communis
Puccinia graminis Teleospores.jpg
Autor: Cesar Calderon, USDA APHIS PPQ, Bugwood.org, Licencja: CC BY 3.0 us
Teleospores of the Wheat Rust (Puccinia gramini)