Telsze

Telsze
Telšiai
Ilustracja
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Litwa

Okręg

Telsiai County flag.png telszański

Burmistrz

Valdemaras Ramšas

Populacja (2007)
• liczba ludności
• gęstość


30 170
1862 os./km²

Nr kierunkowy

444

Kod pocztowy

LT-87133

Położenie na mapie Litwy
Ziemia55°59′N 22°15′E/55,983333 22,250000
Strona internetowa
Portal Litwa, Łotwa i Estonia

Telsze (lit. Telšiai, żmudz. Telšē) – miasto na Wysoczyźnie Żmudzkiej w północno-zachodniej Litwie położone na zachód od Szawli. Siedziba władz okręgu telszańskiego. Miejsce urodzin Gabriela Narutowicza i Rolandasa Paksasa. W mieście rozwinął się przemysł skórzany oraz dziewiarski[1].

Historia

Telsze były stolicą jednego z traktów (powiatów) Księstwa Żmudzkiego. Pierwszy kościół drewniany ufundował w 1612 król Zygmunt III Waza (inne źródła podają datę 1547). Natomiast w roku 1626 dzierżawca królewszczyzny Paweł Sapieha, ufundował klasztor bernardynów, który władze carskie zamknęły w 1832. W czasie powstania listopadowego silny ośrodek partyzantki polskiej dowodzonej przez Józefa Jana Giedroycia[2]

Od 1926 kościół jest katedrą. Na jej dziedzińcu znajdują się groby księży rozstrzelanych przez Kozaków za udział w powstaniu styczniowym. W 1926 utworzona została diecezja telszańska; powołano też seminarium diecezjalne, zamknięte w 1946 i ponownie otwarte w 1989. W pobliżu katedry położony jest pałac biskupów z lat trzydziestych XX wieku. W 1932 powstało w Telszach muzeum z cennymi zbiorami malarstwa, mebli i sprzętu z siedzib ziemiańskich.

W 1940 roku Telsze wraz z całą Litwą znalazły się pod sowiecką okupacją. 25 czerwca 1941 roku, kilka dni po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, funkcjonariusze NKWD i żołnierze Armii Czerwonej zabrali z miejscowego więzienia 76 więźniów, których następnie zamordowali w lesie Rainiai[3]. W lipcu tegoż roku kolaborujący z Niemcami litewscy nacjonaliści zamordowali około 700 telszańskich Żydów[4].

W 1982 otwarto skansen budownictwa żmudzkiego.

W Telszach, w 1865 urodził się Gabriel Narutowicz, późniejszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w tym samym roku Michał Wojnicz, odkrywca słynnego manuskryptu, a w 1878 Władysław Tryliński – polski inżynier komunikacji, wynalazca, twórca „trylinki”, współtwórca mostu w Maurzycach.

Zabytki

Sport

Galeria

Miasta partnerskie

Zobacz też

  • Synagoga w Telszach

Przypisy

  1. Telsze, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-08-22].
  2. Wacław Schmitt, Józef Giedroyć, w: Polski Słownik Biograficzny, t. VII, Kraków 1948–1958, s. 429.
  3. Agnė Šiušaitė, Vytautas Landsbergis (red.): Forgotten Soviet War Crime. Rainiai in Lithuania, 24-25th June, 1941. Vilnius: UAB „Baltijos kopija”, 2007, s. 21–28. ISBN 9955-567-21-6. (ang.).
  4. Ruta Vanagaitė, Efraim Zuroff: Nasi. Podróżując z wrogiem. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2017, s. 170–176. ISBN 978-83-8015-426-1.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Telsiai County flag.png
Flag of Telšiai County, Lithuania
Telšiai COA.svg
Coat of arms of Telšiai, Lithuania
Flag of Telsiai.gif
Flag of Telšiai and Telšiai district
BZN Telsiai church 2 back sideview left.jpg
Autor: Kvitas, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Telšių Švč. Mergelės Marijos Ėmimo į dangų bažnyčia
Telse view.jpg
Autor: Diliff (image 1), Ni31om (image 2;3;5), Zidikai1 (image 4), Licencja: CC BY-SA 4.0
Telse view
BZN Telsiai church 1 sideview left 2.jpg
Autor: Kvitas, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Telšių Šv. Antano Paduviečio katedra
Telsiai nakti.jpg
(c) AdisX, CC-BY-SA-3.0
Telšiai at night