Tennessee

Tennessee
State of Tennessee
stan
16. stan od 1 czerwca 1796
Ilustracja
Most Hernando de Soto nad rzeką Missisipi w Memphis.
Flaga
PieczęćFlaga
Dewiza: Agriculture and commerce
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Nashville

Kod ISO 3166-2

US-TN

Gubernator

Bill Lee (R)

Powierzchnia

109 247 km²[1]

Populacja (2020)
• liczba ludności


6 910 840

• gęstość

64,8 os./km²

Strefa czasowa

UTC-05:00
UTC-04:00

Języki urzędowe

angielski

Położenie na mapie USA
Położenie na mapie
Strona internetowa
Portal Stany Zjednoczone

Tennessee (wymowa: /tɛnɪˈsiː/) – stan na południowym wschodzie Stanów Zjednoczonych. Graniczy z ośmioma stanami, na północy z Kentucky i Wirginią, na wschodzie z Karoliną Północną, na południu z Georgią, Alabamą, Missisipi, a na zachodzie z Arkansas i Missouri[2].

Stan odegrał ważną rolę w wojnie secesyjnej, gdzie rozegrano wiele ważnych bitew, w tym bitwę pod Shiloh, która była wówczas najbardziej śmiercionośną bitwą w historii Ameryki. Więcej bitew stoczono jedynie w sąsiedniej Wirginii[3].

Obszar metropolitalny NashvilleDavidsonMurfreesboro jest największy w stanie i liczy ponad 2 mln mieszkańców[4].

Swoje siedziby mają tutaj takie firmy jak FedEx, International Paper, Dollar General, AutoZone, Tractor Supply i HCA Holdings[2].

Symbole stanu

  • Dewiza: Agriculture and Commerce (Rolnictwo i handel)
  • Przydomek: Volunteer State
  • Znaczenie przydomku: Stan ochotników (dotyczy udziału mieszkańców stanu, którzy wzięli udział w wojnie 1812 roku)
  • Symbole: przedrzeźniacz, tulipanowiec amerykański, irys

Historia

Geografia

Stan o bardzo wydłużonym kształcie. Wschodnia część stanu jest górzysta (Appalachy), środkową stanowi dolina Tennessee, a zachodnią wyżyna Cumberland i dolina Missisipi. W krajobrazie stanu dominują rolnictwo i leśnictwo. Roślinność stanowią lasy liściaste (zachód), mieszane (wschód) i jodłowo-świerkowe w górach.

  • Klimat: podzwrotnikowy wilgotny, średnia temp. w styczniu 4–5 st. C, w lipcu 25–27 st. C
  • Główne rzeki: Missisipi, Cumberland i Tennessee
  • Najwyższy szczyt: Clingmans Dome (2025 m n.p.m)
  • Liczba hrabstw: 95
  • Największe hrabstwo: Shelby
  • Liczba parków stanowych: 50

Jest w dwóch strefach czasowych: East Tennessee w UTC-05:00 i Middle Tennessee oraz West Tennessee w UTC-06:00. W Tennessee znajduje się więcej jaskiń niż w jakimkolwiek innym stanie. Ponad 10 tys. (20%) amerykańskich jaskiń znajduje się w Tennessee[5].

Większe miasta


Nashville
Nashville
Memphis
Memphis

Lp.MiastoHrabstwoLiczba mieszkańców (2017)[6]

Knoxville
Knoxville
Chattanooga
Chattanooga

1NashvilleDavidson667 560
2MemphisShelby652 236
3KnoxvilleKnox187 347
4ChattanoogaHamilton179 139
5ClarksvilleMontgomery153 205
6MurfreesboroRutherford136 372
7FranklinWilliamson78 321
8JacksonMadison66 847
9Johnson CityWashington66 391
10BartlettShelby59 102

Demografia

Gęstość zaludnienia w Tennessee.
Scena uliczna w Memphis.

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Tennessee liczy 6 910 840 mieszkańców, co oznacza wzrost o 564 735 (8,9%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[7]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,0% populacji, 22,1% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,7% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,2% ludności stanu stanowią kobiety[8].

Język

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są[9]:

Rasy i pochodzenie

Według danych z 2019 roku 77,2% mieszkańców stanowi ludność biała (73,3% nie licząc Latynosów), 16,7% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% miało rasę mieszaną, 1,8% to Azjaci, 0,3% to rdzenna ludność Ameryki i 0,05% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 5,7% ludności stanu[10].

Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należą osoby pochodzenia „amerykańskiego” (12,8%), irlandzkiego (8,8%), angielskiego (8,7%) i niemieckiego (8,4%). Do innych większych grup należą osoby pochodzenia meksykańskiego (230,9 tys.), europejskiego (190,5 tys.), włoskiego (146,5 tys.), szkocko-irlandzkiego (139,7 tys.), szkockiego (129,5 tys.), francuskiego (114,2 tys.), afrykańskiego subsaharyjskiego (95,6 tys.), polskiego (79 tys.), brytyjskiego (65,9 tys.) i holenderskiego (62,8 tys.)[10].

Religia

Pierwszy Kościół Baptystów w Nashville.
Świątynia Masona w Memphis, będąca międzynarodową siedzibą Kościoła Bożego w Chrystusie.

Tennessee jest trzecim najbardziej religijnym stanem w USA, gdzie ponad trzy czwarte dorosłych twierdzi, że wierzy w Boga z absolutną pewnością[2].

Struktura religijna w 2014 r.[11]:

Większość protestantów w Tennessee to baptyści, a największą pojedynczą organizacją w stanie jest Południowa Konwencja Baptystów. Pod względem liczby członków na kolejnych miejscach plasują się Zjednoczony Kościół Metodystyczny i Kościół katolicki. Obok baptystów, społeczność ewangelikalna jest silnie reprezentowana przez lokalne zbory bezdenominacyjne (np. New Direction Christian Church), Kościoły Chrystusowe, zbory zielonoświątkowe i wiele mniejszych grup[12].

Gospodarka

Produkt krajowy brutto Tennessee w 2015 roku osiągnął wartość 177,1 mld USD[13], co uplasowało stan na 18. miejscu w Stanach Zjednoczonych[13]. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 2% i był wyższy od przeciętnej w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)[14]. W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku wyniósł on 43 267 co uplasowało stan na 38. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577USD)[15].

Przemysł

Elektrownia szczytowo-pompowa TVA Raccoon Mountain jest największą elektrownią wodną w stanie Tennessee[16].
  • chemiczny
  • tekstylny
  • elektro-maszynowy
  • wełny
  • spożywczy

Energia

W 2019 roku energia elektryczna w stanie wytwarzana jest przez elektrownie jądrowe (44%), węglowe (23%), z gazu ziemnego (20%) i energię wodną (12%)[16].

Rolnictwo i leśnictwo

Dolina rzeki Nolichucky.

Obszary uprawne zajmują 40% powierzchni stanu. Ponad 14 milionów akrów gruntów rolnych i leśnych poza rolnictwem generuje rocznie około 300 mln dolarów ze sprzedaży drewna, co czyni Tennessee jednym z wiodących w kraju producentów tarcicy liściastej[17].

  • Główne uprawy: tytoń, pomidory, fasola szparagowa, bawełna, soja, kukurydza, pszenica i sorgo
  • Hodowla kóz, bydła, koniowatych, brojlerów i trzody chlewnej

Transport

Najbardziej wysunięte na zachód miasto Tennessee, Memphis, jest jednym z najbardziej ruchliwych na świecie węzłów komunikacyjnych dla transportu barkowego, lotniczego, ciężarowego i kolejowego[16].

Uczelnie

  • American Academy of Nutrition
  • Austin Peay State University
  • Belmont University
  • Bethel College McKenzie
  • Bryan College
  • Carson-Newman College
  • Christian Brothers University
  • Crichton College
  • Cumberland University
  • East Tennessee State University
  • Fisk University
  • Free Will Baptist Bible College
  • Freed-Hardeman University
  • Harding University Graduate School of Religion
  • Johnson Bible College
  • King College
  • Knoxville College
  • Lambuth University
  • Lane College
  • Le Moyne-Owen College
  • Lee University
  • Lincoln Memorial University
  • Lipscomb University
  • Martin Methodist College
  • Maryville College
  • Meharry Medical College
  • Memphis College of Art
  • Middle Tennessee State University
  • Milligan College
  • O'More College of Design
  • Rhodes College
  • Southern Adventist University
  • Southern College of Optometry
  • Tennessee State University
  • Tennessee Technological University
  • Tennessee Temple University
  • Tennessee Wesleyan College
  • Trevecca Nazarene University
  • Tusculum College
  • Union University
  • University of Memphis
  • University of Tennessee (filia w Chattanoodze)
  • University of Tennessee (filia w Knoxville)
  • University of Tennessee (filia w Martin)
  • University of Tennessee (filia w Memphis)
  • University of Tennessee, Space Institute
  • University of the South
  • Vanderbilt University

Informacje dodatkowe

Przypisy

  1. State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].
  2. a b c Shelbi Austin, 10 Things to Know About Tennessee, US News, 2019 [dostęp 2021-01-03] (ang.).
  3. Civil War Battles of Tennessee – Legends of America, www.legendsofamerica.com [dostęp 2022-06-05].
  4. Adam Tamburin, Nashville area grows as city population dips, Axios, 1 kwietnia 2022 [dostęp 2022-06-05] (ang.).
  5. Protecting Caves in Tennessee, The Nature Conservancy (web.archive.org), 4 marca 2016 [dostęp 2021-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  6. Biggest Cities in Tennessee, www.biggestuscities.com [dostęp 2019-02-05].
  7. Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020, 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-07-01].
  8. U.S. Census Bureau QuickFacts: Tennessee; United States, www.census.gov [dostęp 2021-07-01] (ang.).
  9. Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-02-03].
  10. a b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02), data.census.gov [dostęp 2021-07-01].
  11. Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics, Pew Research Center [dostęp 2019-02-05] (ang.).
  12. a b Tennessee, Religious Traditions, 2010, www.thearda.com [dostęp 2019-02-05].
  13. a b Lam Cao and Robert P. Tate: Gross Domestic Product by State, Annual Statistics for (ang.). U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-29].
  14. Gross Domestic Product by State: Fourth Quarter and Annual 2016 (ang.). U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2017-10-29].
  15. Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2016, by state (ang.). The Statistics Portal. [dostęp 2017-10-29].
  16. a b c Tennessee – State Energy Profile Analysis – U.S. Energy Information Administration (EIA), www.eia.gov [dostęp 2021-01-03].
  17. Tennessee Department of Agriculture, NASDA [dostęp 2021-01-03] (ang.).

Media użyte na tej stronie

Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Memphis skyline from the air.jpg
Memphis, Tennessee skyline from the air. A photograph by myself while in Memphis]
Knoxville TN skyline.jpg
Autor: Nathan C. Fortner (User:Nfutvol at en.wikipedia), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Eastward view of the skyline of downtown Knoxville, Tennessee.
Raccoon Mountain Pumped-Storage Plant.jpg
Raccoon Mountain Pumped-Storage Plant.
Tennessee in United States.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of state of Tennessee in United States in the United States
Tennessee population map.png
Autor: JimIrwin, Licencja: CC BY-SA 3.0
Population map of Tennessee, updated with 2010 census data.
2010-Nov-07-Nolichucky-River-Valley-East-Of-Erwin-TN.jpg
Autor: Mark Fickett, Licencja: CC BY 3.0
The Nolichucky River, approaching Erwin, Tennessee from the east, as seen from the Appalachian Trail just south of Erwin.
Hernando de Soto Bridge Memphis.jpg
Aerial view of the Hernando de Soto Bridge across the Mississippi River between Memphis, Tennessee and West Memphis, Arkansas, USA. The bridge was opened in 1973 and carries six lanes of Interstate-40 across the river. View is from the Arkansas side to the east-southeast across the river to Memphis. At thumbnail size, image appears clear, at the size on the image page small artifacts can be seen, but at 100% (actual size) the image is heavily artifacted with JPG compression blocks over the entire photograph.
Downtown chattanooga.JPG
Autor: Thomsonmg2000, Licencja: CC0
Downtown Chattanooga, viewed from Lookout Mountain
0411201923a HDR (1).jpg
Autor: Hayden27829, Licencja: CC BY-SA 4.0
A picture from a over look in Scot county Tennessee
Beale St. Sundown.jpg
Autor: Timsox6, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sunset on historic Beale St, in Memphis, Tennessee-- featuring an old-timey car show.
Nashville (2).jpg
Autor: Dudefromfremont, Licencja: CC0
This is the skyline of Nashville, Tennessee,
First Baptist Church of Nashville (Northwest corner) 2.JPG
Autor: Michael Rivera, Licencja: CC BY-SA 4.0
First Baptist Church of Nashville, Davidson County, Tennessee