Teodozjusz z Bitynii

Teodozjusz z Bitynii
Θεοδόσιος
Data urodzenia

ok. I poł. II wieku p.n.e.[1]

Data śmierci

II–I wiek p.n.e.

Zawód, zajęcie

astronom, matematyk

Miejsce zamieszkania

Bitynia

Narodowość

grecka

Sphaerica − wydanie Christophorusa Claviusa z 1586

Teodozjusz z Bitynii (stgr. Θεοδόσιος Theodosios; druga połowa II wieku p.n.e.) − grecki uczony. Autor licznych prac z zakresu astronomii i matematyki[2].

Życiorys

Pochodził z Bitynii (dzisiejsza Azja Mniejsza). Strabon wymienił go na liście znamienitych mieszkańców tego regionu razem z innym matematykiem Hipparchosem i synami[a][3][2]. Kolejność w jakiej zostali przedstawieni[b] sugeruje, że obaj matematycy mogli być sobie współcześni[4]. Według żyjącego w I wieku p.n.e. Witruwiusza, Teodozjusz skonstruował uniwersalny zegar słoneczny, działający poprawnie w każdym regionie geograficznym[c][5][4]. Menelaos z Aleksandrii wymienił go z imienia w Sphaerice[6], traktacie podejmującym problematykę, którą zajmował się wcześniej Teodozjusz.

Przez długi czas uważano, że pochodził z Trypolisu[2]. Wynikało to z błędnego zapisu w bizantyjskiej Księdze Suda z X wieku n.e., w którym pomylono Teodozjusza z dwoma innymi greckimi uczonymi o tym samym imieniu[1].

Prace

Do naszych czasów zachowały się trzy jego prace, w różnych tradycjach translatorskich[d][7]:

  • De habitationibus (Domostwa) − opisuje zjawiska powstałe w wyniku obrotu ciał niebieskich z pozycji geocentrycznej, a także informuje o tym które części systemu widziane są z jakich regionów geograficznych.
  • De diebus et noctibus[8] (Dni i noce) − traktuje o różnej długości dni i nocy w ciągu roku oraz o zjawisku ekwinokcjum.
  • Sphaerica[9] (od sfera) − najważniejsza z prac. Traktat o geometrii eliptycznej w trzech księgach poprzedzony krótką listą definicji. Razem z dwiema wcześniejszymi pracami greckiego uczonego Autolykosa prezentuje podejście bardzo blisko związane z Elementami Euklidesa. Księga I i II.1−10 stanowi w zasadzie adaptację księgi III Elementów[e] do potrzeb geometrii sferycznej. Księgi II.11−23 i III traktują o wykorzystaniu geometrii sferycznej w astronomii. W późnym antyku Sphaerica znalazła swoje miejsce w kanonicznym zestawieniu różnych prac tzw. Małej astronomii, który wykładano po Elementach Euklidesa, a przed Almagestem[7] (Wielkiej astronomii).

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Geographia XII, 4, 9
  2. ↑ Tzn. w charakterystyczny dla Strabona sposób − chronologicznie[2]. Biorąc pod uwagę, że Hipparchos zmarł ok. 120 p.n.e., Strabon działał w drugiej połowie I w. p.n.e., a synowie Teodozjusza potrzebowali czasu aby rozpoznano w nich zdolnych matematyków, uzyskujemy spore prawdopodobieństwo na to, że Hipparchos i Teodozjusz żyli równolegle.
  3. ↑ De architectura IX , 8
  4. ↑ Arabskiej, łacińskiej i hebrajskiej.
  5. ↑ Księga III Elementów dotyczyła geometrii okręgu.

Przypisy

  1. ↑ a b J. J. O'Connor, E. F. Robertson: Theodosius of Bithynia (ang.). W: The MacTutor History of Mathematics archive (University of St Andrews) [on-line]. www-history.mcs.st-and.ac.uk. [dostęp 2013-01-08].
  2. ↑ a b c d I. Bulmer-Thomas: Theodosius of Bithynia (ang.). W: Complete Dictionary of Scientific Biography [on-line]. www.encyclopedia.com, 2008. [dostęp 2013-01-08].
  3. ↑ Strabo: Geography (ang.). penelope.uchicago.edu. [dostęp 2013-01-08].
  4. ↑ a b T. Heath: A History of Greek Mathematics vol. 2. Oksford: The Clarendon Press, 1921, s. 245-252.
  5. ↑ Vitruvius: De architectura (łac.). www.thelatinlibrary.com. [dostęp 2013-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 lutego 2013)].
  6. ↑ Menelai: Sphaericorum Libri III. Oksford: 1758. (łac.)
  7. ↑ a b S. Brentjes: A critical review to Theodosius Spaerica: Arabic and Medieval Latin Translations, red. P. Kunitzsch, R. Lorch (ang.). ircps.org. [dostęp 2013-01-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (11 sierpnia 2014)].
  8. ↑ Theodosii Tripolitae: De diebus et noctibus libri duo. Rzym: 1591. (łac.)
  9. ↑ Theodosii Tripolitae: Sphaericorum libri III. Rzym: 1586. (łac.)

Teksty źródłowe

  1. Theodosii Tripolitae: Sphaericorum libri III. Rzym: 1586. (łac.)
  2. Theodosii Tripolitae: De diebus et noctibus libri duo. Rzym: 1591. (łac.)

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Theodosius, Sphaerica 1586.jpg
The title page of Theodosius of Bithynia "Sphaerics" in III books