Teofan Pustelnik

Święty
Teofan Pustelnik

święty biskup
Data i miejsce urodzenia	10 stycznia 1815 Czerniawskie
Data i miejsce śmierci	6 stycznia 1894 Wysza
Czczony przez	Rosyjski Kościół Prawosławny
Kanonizacja	1988 przez Rosyjski Kościół Prawosławny
Wspomnienie	10 stycznia, 16 czerwca (kalendarz juliański)
Atrybuty	Ewangelia
Szczególne miejsca kultu	Wysza

Pustelnia Zaśnięcia Matki Bożej w Wyszy

Teofan Pustelnik, Teofan Rekluz, Teofan Wyszeński (cs. Феофан Затворник, Вышенский), imię świeckie Gieorgij Wasiljewicz Goworow (ur. 10 stycznia 1815 w Czerniawskim, zm. 6 stycznia 1894 w Wyszy) – święty mnich i biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.

Życiorys

Wczesna działalność

Urodził się w rodzinie kapłana prawosławnego, w guberni orłowskiej. W Orle ukończył seminarium duchowne, w którym uzyskiwał wyróżniające się wyniki, kończąc naukę w 1837. Cztery lata później uzyskał dyplom kandydata teologii w Kijowskiej Akademii Duchownej. W tym samym roku złożył śluby zakonne, przyjmując imię Teofan. Ponownie był wyróżniającym się studentem i został wyznaczony na wykładowcę Akademii Duchownej w Petersburgu. W 1847 został włączony do składu rosyjskiej misji prawosławnej w Jerozolimie. W czasie swojej pracy duszpasterskiej w Jerozolimie odbył szereg pielgrzymek do monasterów Patriarchatu Jerozolimskiego, studiował pisma Ojców Kościoła, kontaktował się z mnichami monasterów Athosu, jak również nauczył się greckiego i francuskiego. W mniejszym stopniu opanował język arabski oraz język hebrajski.

Z powodu wybuchu wojny krymskiej, razem z innymi członkami rosyjskiej misji był zmuszony wrócić do kraju. Mnich Teofan otrzymał w 1855 godność archimandryty i wrócił do pracy naukowej i dydaktycznej w Petersburgu, po czym został na krótko rektorem seminarium duchownego w Ołońcu. W 1856 wyjechał do Stambułu jako kapłan służący w cerkwi przy ambasadzie rosyjskiej. Wrócił do Rosji po roku, by zostać rektorem Petersburskiej Akademii Duchownej.

Biskup i asceta

W 1859 miała miejsce jego chirotonia na biskupa tambowskiego i szackiego. Jako biskup Teofan (Goworow) zaangażował się w organizację nowych szkół parafialnych, w tym szkoły dla dziewcząt. Troszczył się również o poziom wykształcenia białego duchowieństwa. W 1863 został przeniesiony na katedrę włodzimierską, jednak po trzech latach na własną prośbę odszedł w stan spoczynku, zniechęcony uzależnieniem Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego od władz państwowych^[1]. Zamieszkał w Pustelni Zaśnięcia Matki Bożej w Wyszy w eparchii tambowskiej, gdzie zajmował się wyłącznie modlitwą i pracą teologiczną. W 1872, po uroczystościach Paschy, zmienił tryb życia na jeszcze bardziej ascetyczny, rozpoczynając życie w zamknięciu i całkowitym odosobnieniu. Skoncentrował się całkowicie na tłumaczeniu tekstów Ojców Kościoła i opracowywaniu komentarzy do tekstu Pisma Świętego. Utrzymywał również kontakt korespondencyjny z osobami, które zwracały się do niego z prośbami o rady i wsparcie duchowe. W swojej celi urządził kaplicę Chrztu Pańskiego i własną bibliotekę^[2].

Zmarł 6 stycznia 1894 w monasterze, w którym żył, i został pochowany w jego głównym soborze pod wezwaniem Kazańskiej Ikony Matki Bożej.

Prace i poglądy

Teofan Pustelnik podkreślał w swoich tekstach konieczność duchowego odrodzenia narodu rosyjskiego. Jego najbardziej znanymi pracami są teksty Wyjaśnienie Listów Apostolskich oraz poświęcone modlitwie i etyce Zarys chrześcijańskiej nauki o moralności i Droga do zbawienia. Myśl teologiczna Teofana jest porównywana z nauką innego świętego mnicha Paisjusza Wieliczkowskiego. Święty twierdził, iż duchowe doskonalenie się jest możliwe dla każdego człowieka, czy wręcz jest obowiązkiem chrześcijanina. Doskonałość natomiast uważał za pojęcie niedefiniowalne, co w praktyce oznaczało konieczność ciągłej pracy nad sobą^[2].

W 1877 przetłumaczył na język rosyjski Filokalię. W 1884 r. pod jego kierunkiem powstała ostateczna, wzorcowa wersja Opowieści pielgrzyma, anonimowej pracy propagującej praktykę nieustannej Modlitwy Jezusowej^[3].

Teofan (Goworow) krytycznie odnosił się do sytuacji Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w swojej epoce, uważał jego hierarchów za osoby dążące do zaszczytów świeckich i bogactw. Zdawał sobie sprawę z niskiego poziomu życia duchowego większości Rosjan (zwłaszcza chłopów) i twierdził, iż przy braku działań ukierunkowanych na poprawę sytuacji w ciągu trzech pokoleń prawosławie w Rosji zupełnie zaniknie. Dlatego wzywał duchowieństwo do aktywnego nauczania poprzez kazania i publikowanie tekstów apologetycznych^[2].

Kanonizacja

Teofan Pustelnik został kanonizowany w 1988. Jego wspomnienie w Rosyjskim Kościele Prawosławnym przypada 10 stycznia oraz 16 czerwca (według kalendarza juliańskiego). Na ikonach przedstawiany jest w szatach biskupich, z prawą ręką w geście błogosławieństwa i z Ewangelią.

Przypisy

Bibliografia

• Святитель Феофан Затворник, Bышенский
• Jarosław Charkiewicz, Teofan Rekluz