Teofil Bardach

Teofil Bardach
Theophil Bardach
Tewel Bardach
Ilustracja
Teofil Bardach (1928)
tytularny pułkownik tytularny pułkownik
Data i miejsce urodzenia

5 czerwca 1866
Lwów

Data i miejsce śmierci

prawd. sierpień 1942
Bełżec

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png C. K. Armia
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png C. K. Obrona Krajowa
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

17 Pułk Piechoty,
18 Pułk Piechoty,
35 Pułk Piechoty → Pułk Strzelców Nr 35

Stanowiska

lekarz pułkowy,
komendant szpitali polowych

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Kawaler Orderu Franciszka Józefa z mieczami (Austro-Węgry) Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii 1898 (Austro-Węgry) Krzyż Jubileuszowy Wojskowy Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji 1912–1913

Teofil (Tewel) Dawid Bardach[a] (ur. 5 czerwca 1866 we Lwowie, zm. prawd. w sierpniu 1942 w Bełżcu) – lekarz dermatolog ze stopniem doktora, lekarz sztabowy C. K. Obrony Krajowej, tytularny pułkownik Wojska Polskiego.

Kamienica Bardachów w Sanoku (2015)
Stanisława, Teofil, Hanna Bardachowie (Krynica, 1928).jpg

Życiorys

Teofil (właśc. Tewel) Dawid Bardach urodził się 5 czerwca 1866 we Lwowie[1][2][3][4][5]. Był synem Wolfa Bardacha Edlera von Chlumberga (oficer C. K. Armii, adiutant 8 Wojskowego Instytutu Instruktorów Jeździectwa w Wiedniu[6][7][8]) i Gittel (Agaty) z domu Dorf[9][5]. Wywodził się z rodziny żydowskiej osiadłej na ziemiach polskich w XVI wieli, której przedstawiciele zajmowali wysokie pozycje społeczne, a niektórzy z nich z biegiem czasu przeszli na katolicyzm[10]. Familia Teofila Bardacha we Lwowie nie uczęszczała do synagogi, była zasymilowana, w ich domu obchodzono święta katolickie w polskim wydaniu[10].

Uczył się w C. K. II Gimnazjum we Lwowie z językiem niemieckim wykładowym[11]. Ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim[4]. Dyplom uzyskał w 1893[12][13]. Był specjalistą chorób skórnych i wenerycznych[5].

W C. K. Armii został mianowany na stopień asystenta lekarza w rezerwie[14][15]. Jako lekarz ze stopniem doktora został przydzielony ze stanu rezerwy C. K. Armii w jednostce 9 batalionu pionierów do C. K. Obrony Krajowej w stopniu asystenta lekarza z dniem 1 czerwca 1894[16], a następnie awansowany na stopień nadlekarza z dniem 1 września 1896[17], na stopień lekarza pułkowego 2 klasy z dniem 1 listopada 1898[18], na lekarza pułkowego 1 klasy z dniem 1 listopada 1898[19]. Od początku służył w 17 pułku piechoty Obrony Krajowej w Rzeszowie (z batalionami sztabowymi w tym mieście oraz w Jarosławiu i w Sanoku)[20][21][22][23][24][25]. Od około 1902 do około 1909 był lekarzem w 18 pułku piechoty w Przemyślu (z batalionami sztabowymi w tym mieście oraz w Sanoku)[26][27][28][29][30][31][32][33]. Od około 1909 był lekarzem w 35 pułku piechoty w Złoczowie[34][35][36][37][38]. Został awansowany na lekarza sztabowego z dniem 1 maja 1914[39]. W trakcie I wojny światowej przebywał w Przemyślu podczas oblężenia miasta przez wojska rosyjskie[40]. Pozostawał na służbie w szeregach 35 pułku piechoty, w 1917 przemianowanym na pułk strzelców nr 35 do 1918[39][41]. W tym okresie został awansowany na nadlekarza sztabowego 2 klasy z dniem 1 listopada 1917[42]. Podczas wojny był odznaczany[43].

Po zakończeniu I wojny światowej, jako były oficer armii austriackiej został przyjęty do Wojska Polskiego i zatwierdzony w stopniu podpułkownika[44]. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej[4]. Był komendantem szpitali polowych[4]. Po przeniesieniu w stan spoczynku od początku lat 20. jako tytularny pułkownik zamieszkiwał we Lwowie[1][45][46]. W 1934 jako emerytowany oficer był przydzielony do Kadry Zapasowej 6 Szpitala Okręgowego i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto[47].

Od 29 października 1921 należał do Stowarzyszenia Humanitarnego „Leopolis” we Lwowie i w charakterze zastępcy eksprezydenta był reprezentantem do Walnego Zgromadzenia Związku Żydowskich Stowarzyszeń Humanitarnych „B'ne B'rith” w Rzeczypospolitej Polskiej w Krakowie[48][49][50]. Po przejściu na wojskową emeryturę praktykował jako lekarz we Lwowie[7]. Według stanu z 1939 figurował we Lwowie jako lekarz chorób wewnętrznych[13] (internista) oraz pediatra[51]. Do 1939 był członkiem Lwowskiej Izby Lekarskiej[52].

W latach 20. i do 1939 zamieszkiwał pod adresem Rutowskiego 7 we Lwowie[12][13][53][2] (obecna ulica Teatralna[54]). Jego dom leżał naprzeciw wejścia do katedry lwowskiej[55]. Wspólnie ze swoim szwagrem Filipem Schleicherem był właścicielem kamienicy czynszowej, leżącej w tej lokalizacji[56]. W okresie międzywojennym uchodził za człowieka zamożnego[56].

Był żonaty z Anną[57] Cecylią Bardach z domu Merger (ur. 1882)[5][2]. Jego dziećmi byli: Flora Bardach (ur. 19 lutego 1894[58]), dr Albert Bardach, potem jako Bronisław Bardach (ur. 8 października 1895, kapitan lekarz Wojska Polskiego, po odejściu z armii przebywający w Krynicy[59][60][61][62][63]), dr Juliusz Bardach (ur. 31 grudnia 1897 w Sanoku, prawnik, do 1918 chorąży rezerwy piechoty w c. k. pułku strzelców nr 35[64], potem porucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego[65][66][67], w II RP adwokat[55]), Zofia (Schenker) Bardach (ur. 30 grudnia 1898 w Sanoku)[4][5]. Podczas pobytu w Sanoku rodzina zamieszkiwała w tzw. kamienicy (domu) Bardacha[68][69][70][71][72][73], a dzieci Flora, Albert i Juliusz kształcili się w tamtejszym C. K. Gimnazjum do roku szkolnego 1908/1909[58][74][75][76][77][78].

Po wybuchu II wojny światowej w 1939, kampanii wrześniowej i agresji ZSRR na Polskę oraz nastaniu okupacji sowieckiej nadal przebywał we Lwowie[56]. We wrześniu 1939 przyjął do swego domu synów Juliusza i Bronisława[79]. Po ataku Niemiec na ZSRR z 22 czerwca 1941 witał wkraczające do Lwowa oddziały z radością i nadzieją[80]. Po nastaniu okupacji niemieckiej sytuacja rodziny Bardachów diametralnie się zmieniła z powodu ich żydowskich korzeni[81]. Zostali objęci obowiązkiem noszenia na ramieniu opaski z Gwiazdą Dawida[82]. Jego mieszkania naszli oficerowie Waffen-SS, którzy – mimo życzliwego przyjęcia z jego strony – pobili go za żydowskie pochodzenie i zniszczyli przechowywane z pieczołowitością od lat w domowej gablocie wojskowe ordery i insygnia z czasów austriackich[83]. W późniejszym czasie pozostał w mieście[5], aczkolwiek był zmuszony wraz z żoną opuścić swoje mieszkanie, oboje żyli w ukryciu, zaś utrzymywali się z handlu złotem i biżuterią[83]. Wobec prowadzenia przez okupantów akcji ujęcia Żydów z ulicy miasta i wywożenia ich do obozu zagłady przenieśli się do kryjówki w komórce nad garażem przy kwaterze Gestapo, gdzie przebywali przez wiele dni[84]. Potem Bardachowie przenieśli się do rzekomo bezpieczniejszego schronienia, skąd zostali usunięci i wywiezieni ciężarówkami do obozu[85].

W lipcu 1941 wraz żoną został aresztowany przez Niemców[5][86]. Oboje zostali osadzeni w obozie zagłady w Bełżcu[5][86]. Ponieśli tam śmierć zagazowani prawdopodobnie w sierpniu 1942[2][87][86][b]). W tym obozie zginęły także ich córki Flora i Zofia, aresztowane w kwietniu 1942[5]. Syn Juliusz został aresztowany przez Niemców we Lwowie w 1942 i prawdopodobnie w tym roku poniósł tam śmierć[5]. Drugi syn Bronisław oraz wnuk Roman (ur. 1930, syn Juliusza), przypuszczalnie popełnili samobójstwa w getcie lwowskim w 1943[5]. Wojnę przeżył syn Juliusza, Witold (ur. 1925), po wojnie żyjący pod tożsamością Gene Gutowski (producent filmowy)[4]. W swojej książce wspomnieniowej wydanej w Polsce w 2004 pt. Od Holocaustu do Hollywood opisywał on m.in. dziadka Teofila oraz losy rodziny podczas wojny aż do Zagłady Żydów na ziemiach polskich podczas okupacji niemieckiej[88].

W 2017 przed Sądem Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie Wydział II Cywilny toczyło się pod sygnaturą II Ns 694/17 postępowanie z wniosku: Joanny Smaga-Gutowskiej, Alexandra Waugh, Andrew Witolda Gutowskiego i Adama Wilsona Bardach o uznanie za zmarłych: Teofila, Annę, Florę, Zofię, Juliusza, Romana Bardachów[5].

Odznaczenia

austro-węgierskie

Uwagi

  1. ↑ W ewidencji wojskowych C. K. Armii w 1895 oraz C. K. Obrony Krajowej w Szematyzmach C. K. Obrony Krajowej i C. K. Żandarmerii był określany w języku niemieckim jako „Tewel Bardach” w 1896, a od 1897 jako „Theophil Bardach”.
  2. ↑ Według inne wersji został zabity przez Ukraińców w 1942, zob. Józef Krętowski: Ich pamięci. Straty osobowe lekarzy na Kresach Rzeczypospolitej w latach drugiej wojny światowej. Białystok: Skryba, 2018, s. 38. ISBN 978-83-950874-0-0.

Przypisy

  1. ↑ a b Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1581.
  2. ↑ a b c d Victims/individuals. Teofil Bardach (ang.). yvng.yadvashem.org. [dostęp 2021-04-08].
  3. ↑ Teofil Bardach. wbh.wp.mil.pl. [dostęp 2021-01-31].
  4. ↑ a b c d e f Gene Gutowski: Trzech Bardachów na wojnie bolszewickiej. rp.pl, 2008-09-08. [dostęp 2021-01-31].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l Komunikat. rp.pl. [dostęp 2021-01-31].
  6. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1899. Wiedeń: 1898, s. 945, 981.
  7. ↑ a b Gutowski 2004 ↓, s. 16.
  8. ↑ Wilhelm Mikołaj Bardach. geni.com. [dostęp 2021-01-31].
  9. ↑ Gizela Bardach (Dorf). geni.com. [dostęp 2021-01-31].
  10. ↑ a b Gutowski 2004 ↓, s. 10, 76.
  11. ↑ Jahresbericht des K. K. Zweiten Ober-Gymnasiums in Lemberg fur das Schuljahr 1886. Lwów: 1886, s. 88.
  12. ↑ a b Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1925, s. 182.
  13. ↑ a b c Urzędowy spis: lekarzy, lekarzy-dentystów, farmaceutów, felczerów, pielęgniarek, położnych, uprawnionych i samodzielnych techników dentystycznych oraz wykazy: aptek, szpitali, ubezpieczalni społ., ośrodków zdrowia, przychodni samodzielnych, oraz centrali i filii Państwowej Szkoły Higieny. Warszawa: 1939, s. 8.
  14. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1895. Wiedeń: 1895, s. 1011.
  15. ↑ Schematismus für das k. u. k. Heer und für die k. u. k. Kriegs-Marine 1896. Wiedeń: 1895, s. 985.
  16. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1896. Wiedeń: 1896, s. 455.
  17. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1897. Wiedeń: 1897, s. 293.
  18. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1899. Wiedeń: 1899, s. 555.
  19. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1901. Wiedeń: 1901, s. 617.
  20. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1896. Wiedeń: 1896, s. 293.
  21. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1897. Wiedeń: 1897, s. 306.
  22. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1898. Wiedeń: 1898, s. 321.
  23. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1899. Wiedeń: 1899, s. 362.
  24. ↑ a b Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1900. Wiedeń: 1900, s. 383.
  25. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1901. Wiedeń: 1901, s. 395.
  26. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1902. Wiedeń: 1902, s. 383.
  27. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1903. Wiedeń: 1903, s. 388.
  28. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1904. Wiedeń: 1904, s. 400.
  29. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1905. Wiedeń: 1905, s. 403.
  30. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1906. Wiedeń: 1906, s. 312.
  31. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1907. Wiedeń: 1907, s. 284.
  32. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1908. Wiedeń: 1908, s. 291.
  33. ↑ a b Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1909. Wiedeń: 1909, s. 319.
  34. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1910. Wiedeń: 1910, s. 369.
  35. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1911. Wiedeń: 1911, s. 375.
  36. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1912. Wiedeń: 1912, s. 381.
  37. ↑ Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1913. Wiedeń: 1913, s. 352.
  38. ↑ a b Schematismus der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1914. Wiedeń: 1914, s. 297.
  39. ↑ a b c Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1916. Wiedeń: 1916, s. 195.
  40. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 59.
  41. ↑ a b c Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 388.
  42. ↑ Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 552.
  43. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 73.
  44. ↑ Wykaz oficerów, którzy nadesłali swe karty kwalifikacyjne, do Wydziału prac przygotowawczych, dla Komisji Weryfikacyjnej przy Departamencie Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1920, s. 6.
  45. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1410.
  46. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 889.
  47. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 375, 777.
  48. ↑ Książka Adresowa Członków Żyd. Stow. Hum. „B'ne B'rith" w Polsce. Kraków: 1926, s. 42.
  49. ↑ Książka Adresowa Członków Żyd. Stow. Hum. „B'ne B'rith" w Polsce. Kraków: 1928, s. 50.
  50. ↑ Książka Adresowa Członków Związku Żyd. Stowarzyszeń Humanitarnych „B'ne B'rith" w Rzeczypospolitej Polskiej w Krakowie. Kraków: 1932, s. 70.
  51. ↑ Ilustrowany informator miasta Lwowa ze spisem miejscowości województwa lwowskiego na rok 1939. Kraków: 1939, s. 32, 35.
  52. ↑ Lista członków Lwowskiej Izby Lekarskiej uprawnionych do głosowania do Rady Izby w dniu 17 grudnia 1939 r.. Lwów: 1939, s. 1.
  53. ↑ Książka telefoniczna. 1939, s. 614.
  54. ↑ Nazwy ulic Lwowa. lwow.com.pl. [dostęp 2021-02-01].
  55. ↑ a b Gutowski 2004 ↓, s. 11.
  56. ↑ a b c Gutowski 2004 ↓, s. 18.
  57. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 17. W swoich wspomnieniach Gene Gutowski podawał formę imienia „Hanna” i zdrobniale „Hania”..
  58. ↑ a b CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1905/1906 (zespół 7, sygn. 39). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 202.
  59. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 876, 1134, 1201.
  60. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1027, 1083.
  61. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 903.
  62. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 377, 771.
  63. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 29-31.
  64. ↑ Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 160, 359.
  65. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 150, 505.
  66. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 144, 444.
  67. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 257, 960.
  68. ↑ Joanna Siwiec. Zagadka starej pocztówki. „Tygodnik Sanocki”. Nr 13 (490), s. 9, 30 marca 2001. 
  69. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 1, s. 6, 1 maja 1910. 
  70. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 2, s. 6, 8 maja 1910. 
  71. ↑ Kronika. Sąd powiatowy w domu Bardachów. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 3, s. 3, 21 stycznia 1911. 
  72. ↑ Nadesłane. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 41, s. 3, 1 października 1911. 
  73. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 43.
  74. ↑ 25. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1905/1906. Sanok: 1906, s. 56.
  75. ↑ 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 70.
  76. ↑ XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 58, 61.
  77. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 62, 65.
  78. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1908/1909 (zespół 7, sygn. 48). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 146, 398.
  79. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 52.
  80. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 71.
  81. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 74-75.
  82. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 76.
  83. ↑ a b Gutowski 2004 ↓, s. 17, 19.
  84. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 19, 81.
  85. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 81.
  86. ↑ a b c Gutowski 2004 ↓, s. 19.
  87. ↑ Teofil Dawid Bardach. geni.com. [dostęp 2021-01-31].
  88. ↑ Gutowski 2004 ↓, s. 16-17.
  89. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1916. Wiedeń: 1916, s. 187.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
AUT KuK Kriegsbande schwertern-gold BAR.svg
Baretka: Wstążka Wojenna (Kriegsbande) z okuciem złotych mieczy dla odznaczeń austro-węgierskich (m.in.: Militär-Verdienstkreuz; Militär-Verdienstmedaille (Signum Laudis); Franz-Joseph-Orden; Tapferkeitsmedaille).
Signum laudis2.gif
Baretka Signum laudis
AUT Jubiläumskreuz 1908.png
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 3.0
Krzyż Jubileuszowy 1908 (Austro-Węgry)
Med. Austria 1912-1913.JPG
Austrian mobilitation cross of 1912/1913's ribbon
Teofil Bardach (-1939).jpg
Teofil Bardach (-1939)
AUT Franz Joseph 50 years of reign - Military Medal.svg
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 3.0
Military Medal for 50 years of reign of Emperor Franz Joseph (=Signum Memoriae)
8 Kazimierza Wielkiego Street in Sanok (2015)a.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku
Stanisława, Teofil, Hanna Bardach (Krynica, 1928).jpg
Stanisława, Teofil, Hanna Bardachowie (Krynica, 1928)