Teofil Dziama

Teofil Bogumił Dziama

podpułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	5 stycznia 1895 Zalesie
Data i miejsce śmierci	11 października 1943 KL Auschwitz-Birkenau
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Błękitna Armia Wojsko Polskie Armia Krajowa
Formacja	Legiony Polskie Lotnictwo Wojska Polskiego
Jednostki	2 pułk piechoty Legionów 4 pułk piechoty Legionów 40 pułk piechoty 39 eskadra breguetów 17 eskadra wywiadowcza 16 eskadra wywiadowcza 1 pułk lotniczy III dywizjon myśliwski
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa • kampania wrześniowa
Odznaczenia

Teofil Dziama więzień KL Auschwitz

Teofil Dziama ppor. pilot; 16 Eskadra Wywiadowcza

Zniszczone mosty na Niemnie - zdjęcie wykonała 30 IX 1920 załoga kpt. pilot Teofil Dziama i ppor. obs. Michał Blaicher

Teofil Bogumił Dziama (ur. 5 stycznia 1895 w Zalesiu, zm. 11 października 1943 w Auschwitz-Birkenau^[1]) – podpułkownik pilot Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Syn Emila i Aliny z domu Michałek. Po zdaniu matury rozpoczął studia na politechnice lwowskiej, był członkiem Drużyn Sokolich. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich, został wcielony do 16 kompanii 2 pułku piechoty Legionów. Do wiosny 1915 roku służył na froncie w Karpatach, następnie został przeniesiony do 4 pułku piechoty Legionów. W latach 1915–1916 brał udział w walkach na Lubelszczyźnie, Polesiu i Wołyniu. Po kryzysie przysięgowym został wcielony do 40 pułku piechoty armii Austro-Węgier i skierowany na front włoski. W 1918 roku dostał się do niewoli alianckiej i został skierowany do armii Hallera. Wstąpił do formujących się oddziałów lotnictwa, przeszedł szkolenie w zakresie pilotażu w Longvie i Pau oraz szkolenie pilotów myśliwskich w Biscarrosse. Został przydzielony do służby w 39 eskadrze breguetów^[2]. Po powrocie do Polski służył od 10 czerwca 1920 roku w 17 eskadrze wywiadowczej w Warszawie, a od 27 sierpnia w 16 eskadrze wywiadowczej, operującej z lotniska mokotowskiego^[3]. Na początku września eskadra przebazowana została na lotnisko Markowszczyzna koło Białegostoku i podporządkowana dowódcy 2 Armii. Stąd wykonywała loty na dalekie rozpoznanie, a później walczyła w bitwie nad Niemnem. 19 września, w załodze z Michałem Blaicherem rozpoznał rejon dworca kolejowego w Lidzie^[4]. 22 września, również w załodze z Michałem Blaicherem, wyróżnił się podczas ataków szturmowych na oddziały Armii Czerwonej^[5].

26 września wyróżnił się wykonując zadanie spędzenia sowieckich saperów z mostów na Niemnie w rejonie Skidla. 1 października 1920 lecąc samolotem Bristol F.2 Fighter z obserwatorem, ppor. Antonim Romanowskim, zaatakował oddział sowiecki we wsi Horeliszki, a następnie sam został zaatakowany przez trzy sowieckie myśliwce. W stoczonej walce powietrznej trafił i zmusił do lądowania jeden samolot nieprzyjaciela, a sam na uszkodzonym płatowcu powrócił na lotnisko. W październiku jego jednostka przebazowana została na lotnisko Porubanek, przemianowana na eskadrę lotniczą Litwy Środkowej i podporządkowana dowódcy Wojska Litwy Środkowej. 4 i 5 października, w załodze z Michałem Blaicherem, wyróżnił się podczas lotu wywiadowczego na rozpoznanie mostów i przepraw na linii kolejowej Lida – Mołodeczno^[6]. 5 listopada 1920 lecąc z obserwatorem, ppor. Lucjanem Moszczeńskim, zbombardował litewskie lotnisko na Poniemoniu^[7].

Z dniem 1 września 1922 przeniesiony został z 2 do 1 pułku lotniczego w Warszawie^[8], w którym objął dowództwo 7 eskadry myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki^[9]. W lipcu 1924 został przydzielony z Departamentu IV Ministerstwa Spraw Wojskowych do Wyższej Szkoły Pilotażu na stanowisko szefa pilotażu^[10]. W 1925 przeniesiony został do Departamentu IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk.^[11]. W 1928 dowodził III dywizjonem myśliwskim 1 pułku lotniczego w Warszawie. W 1932 został komendantem bazy 1 pułku lotniczego^[12]. Z dniem 30 kwietnia 1935 przeniesiony został w stan spoczynku. W kampanii wrześniowej 1939 pozostawał w dyspozycji dowódcy Lotnictwa MSWojsk.

W czasie okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność konspiracyjną. 24 października 1940 razem z żoną Aliną^[13], córką Danutą i synem Mirosławem^[14] został zatrzymany przez Gestapo i osadzony na Pawiaku. 4 kwietnia 1941 wywieziony został do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau (nr obozowy: 13578). W obozie został członkiem Związku Organizacji Wojskowej, którego założycielem był rtm. Witold Pilecki. W związku działał razem z ppłk. pil. Juliuszem Gilewiczem i ppłk. dypl. kaw. Kazimierzem Stamirowskim. We wrześniu 1943 został zatrzymany w grupie 78 osób wraz z 28 innymi członkami związku i osadzony w bloku nr 11. 11 października tego roku rozstrzelany razem z 54 innymi osobami. Symboliczny grób znajduje się na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja 54, grób 13)^[15].

Awanse

• chorąży – 1 lipca 1916
• podporucznik
• porucznik
• kapitan
• major – 1 grudnia 1924 ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 6 lokatą w korpusie oficerów aeronautyki
• podpułkownik – 5 marca 1934 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1934 i 1 lokatą w korpusie oficerów aeronautyki

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 8119
• Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)^[16]
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
• Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej^[17]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Polowa Odznaka Pilota nr 16 (11 listopada 1928)^[18]
• Srebrny Medal Waleczności 2 klasy (Austro-Węgry, 1915)^[19]
• czechosłowacka Odznaka Pilota (1929)^[20]

Przypisy

Bibliografia

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 30
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 848, 862, 1388
• Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 529, 547
• Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 228, 737
• Marian Romeyko: Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Marian Romeyko (red.). Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
• J. Kędz.. Teofil Bogumił Dziama (1895–1943). „Skrzydlata Polska”. 22/1970, 31 maja 1970. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939–1946. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07329-5. OCLC 21519956.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
• Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
• Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari: 1919–1920. T. 1: Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7. OCLC 749442378.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.