Teofil Jaśkiewicz
| Data i miejsce urodzenia | 25 września 1883 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 24 grudnia 1952 |
| Narodowość | polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
Mistrz Twardowski | |
| Odznaczenia | |
   | |
Teofil Jaśkiewicz ps. „Henryk Wroński”, „Wiesław Saczyński”, „Wespazjan Rulikowski” (ur. 25 września 1883 w Saczynie[1], zm. 24 grudnia 1952 w Warszawie) – polski filozof-wolnomyśliciel, działacz oświatowy, poeta, publicysta, tłumacz, jeden z założycieli Polskiego Związku Myśli Wolnej.
Życiorys
Urodził się 25 września 1883 w Saczynie, w rodzinie Konstantego i Teresy z Gosławskich. Ukończył szkołę handlową w Kaliszu, a następnie kursy T.K.N. w Warszawie[2]. W 1906 rozpoczął pracę urzędnika, w 1919 przyjęto go do pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W 1920 ochotniczo służył w Wojsku Polskim. W latach 20. i 30. był urzędnikiem - asesorem w MSZ[3], m.in. naczelnikiem wydziału. Od 1927 rozpoczął aktywne uczestnictwo w ruchu wolnomyślicielskim, razem z racjonalistami ze Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich założył Polski Związek Myśli Wolnej[4]. Był członkiem prezydium, a od 1928 redaktorem „Wolnomyśliciela Polskiego”[5]. Był to początkowo dwutygodnik, a po pięciu latach zaczął ukazywać się co dziesięć dni. Czasopismo podejmowało wiele antyklerykalnych tematów, ale Teofil Jaśkiewicz uważał się za agnostyka. Rzecznik nurtu liberalno-burżuazyjnego w polskim ruchu wolnomyślicielskim. Popierał ideę kodyfikacji prawa małżeńskiego. Propagował tworzenie w Warszawie szkół i cmentarzy dla osób bezwyznaniowych (świeckich). Głosił szokujące jak na ówczesne czasy idee kremacji zwłok lub oddawania ich na cele naukowe. Publikacje Teofila Jaśkiewicza wzbudzały kontrowersje, tym bardziej w kontekście jego pracy w MSZ[6]. W 1936 władze zlikwidowały Polski Związek Myśli Wolnej[7].
Po II wojnie światowej, w 1945 stworzył Stowarzyszenie Myśli Wolnej w Polsce, był redaktorem czasopisma „Głos Wolnych”. Wstąpił do służby w MSZ Polski Ludowej. Od 1949 w związku z pogarszającym się stanem zdrowia wycofał się z życia publicznego. Spuścizną literacką po Teofilu Jaśkiewiczu jest poezja, trzy utwory dramatyczne i poemat fantastyczny Mistrz Twardowski[8].
Zmarł 24 grudnia 1952[9] w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera H-1-5)[10].
Publikacje książkowe
- Rozbrzaski (jako Henryk Wroński), Warszawa: Gebethner i Wolff; Kraków: Gebethner i S-ka, 1906.
- Pobudki: wierszy Henryka Wrońskiego. Serja wtóra (jako Henryk Wroński), Kraków: Gebethner i Wolff, 1910.
- Z głową wspartą na ręku: wierszy Henryka Wrońskiego serja trzecia (jako Henryk Wroński), Warszawa 1919.
- O kremacji czyli pogrzebowem spopielaniu zwłok, Warszawa: nakładem Spółdzielni Wydawniczej „Bez Dogmatu”, 1928.
- Co wolna myśl „burzy”, a co w zamian daje? (jako Henryk Wroński), Warszawa: Wyd. „Wolność”, 1938.
Tłumaczenia
- Teodor Hartwig, Socjalizm a wolnomyślicielstwo, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Bez Dogmatu”, 1928.
- Robert Plöhn, Katechizm wolnomyślicielski ,Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Bez Dogmaru”, 1929.
- R. G. Ingersoll, Rzym czy rozum : odpowiedź kardynałowi Manningowi, Warszawa: nakładem Stowarzyszenia Myśli Wolnej w Polsce, 1947.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (19 lipca 1946)[11]
- Złoty Krzyż Zasługi (12 lutego 1929)[12]
- Krzyż Komandorski Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)[2]
Upamiętnienie
- 5 maja 1960 dotychczasowa ulica Kościerzyńska na Żoliborzu otrzymała nazwę Teofila Jaśkiewicza[13].
- W latach 60. XX wieku na budynku przy ul. Krasińskiego 18 w Warszawie, w którym mieszkał Teofil Jaśkiewicz, odsłonięto tablicę pamiątkową[14].
Przypisy
- ↑ Paweł Hertz, Zbiór poetów polskich XIX-wieku Tom 5. Państwowy Instytut Wydawniczy, s.400.
- ↑ a b Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 350. [dostęp 2021-12-02].
- ↑ Wiekopomne odkrycie Kat. Aj. Prasowej. „Wolnomyśliciel Polski”, s. 97-101, Nr 4 z 15 lutego 1932.
- ↑ Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów, Teofil Jaśkiewicz
- ↑ Literatura wywrotowa w redakcji „Wolnomyśliciela Polskiego”. „Głos Mazowiecki”, s. 4, Mr 179 z 4 sierpnia 1936.
- ↑ Tajemnica Polskiego Radia / Wpływy bezbożników w Polskim Radiu. „Pielgrzym”, s. 1, 2, Nr 16 z 6 lutego 1932.
- ↑ Stowarzyszenie Wolnomyślicieli, Historia ruchu wolnomyślicielskiego w Polsce
- ↑ Patroni żoliborskich ulic, Jaśkiewicz Teofil
- ↑ Jaśkiewicz Teofil data śmierci 24.12.1952 » Zmarły « www.nekrologi-baza.pl [dostęp 2021-12-02] (pol.).
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze, www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2021-12-02].
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 25, poz. 115 „za gorliwą i wydajną pracę”.
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 41, poz. 80 „za zasługi na polu pracy państwowej”.
- ↑ Ulice Twojego Miasta | Warszawa | Jaśkiewicza Teofila, ulicetwojegomiasta.pl [dostęp 2021-12-02].
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 151. ISBN 83-912463-4-5.
Bibliografia
- Polski Słownik Biograficzny t. XI, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964–1965.
Media użyte na tej stronie
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Tablica upamiętniającą Teofila Jaśkiewicza przy ul. Krasińskiego 18 w Warszawie (od strony ul. Jaśkiewicza)
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek przy ul. Krasińskiego 18 w Warszawie na Starym Żoliborzu w tak zwanej kolonii artystów w którym mieszkali w różnych okresach, między innymi filozof Teofil Jaśkiewicz, śpiewak operowy Jerzy Kobza-Orłowski, działacz młodzieżowy Konstanty Jagiełło, fotograf Jan Bułhak i polityk Adam Próchnik
Baretka: Order Świętego Sawy – Komandor – Królestwo Serbii / Królestwo SHS / Królestwo Jugosławii.