Teofil Stanisław Nowosielski

Teofil Stanisław Nowosielski herbu Ślepowron
Ilustracja

Ślepowron
Rodzina

Nowosielscy herbu Ślepowron

Data i miejsce urodzenia

6 grudnia 1812
Radomsko

Data i miejsce śmierci

25 grudnia 1888
Warszawa

Ojciec

Franciszek Nowosielski

Matka

Marianna Wiktoria Wilamowska

Żona

Julianna Hackebeil

Dzieci

Brak

Teofil Stanisław Nowosielski (ur. 6 grudnia i ochrzczony 21 grudnia 1812 w Radomsku – zm. 25 grudnia 1888 w Warszawie). Od 1837 roku żonaty z Niemką Julianną Hackebeil poznaną w Dreźnie, gdzie mieszkał do 1840 roku. Mecenas kulturalny[1], zachodnioeuropejski podróżnik, wszechstronny lingwista, tłumacz, pisarz. Dobroczynnie współfinansował wydatki realizowane w ramach programów i organizacji działalności[2] Wydziału Ochrony Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności założonego w 1814 z inicjatywy hr. Zofii Zamoyskiej z Czartoryskich.

Teofil Stanisław Nowosielski rycina Ekonoma – Towarzysz pilnych dzieci. Początki czytania i innych wiadomości sposobem łatwym i do pojęcia młodocianego wieku zastosowanym, Warszawa, 1866.

Rodowód

Pochodził z Nowosielskich h. Ślepowronarystokratycznej rodziny posłów i senatorów, prowadzącej prospołeczną szeroką działalność dobroczynną na terenie I Rzeczypospolitej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od wieków związani z poglądami kościoła ewangelickiego dla którego wybudowali kilka kompleksów o charakterze religijnym. Rodzina od średniowiecza nosiła dziedziczny szlachecki honor Hrabiego, a także posiadała rodowy książęcy tytuł [3] Kniazia.

W epoce porozbiorowej Nowosielscy byli uporczywie prześladowani za organizację powstań narodowych przeciwko restrykcyjnym rządom Mikołaja I Pawłowicza. W efekcie aktywnego uczestnictwa w wielu powstaniach XVIII/XIX wieku (insurekcji kościuszkowskiej, powstania listopadowego oraz Wiosny Ludów). Car dokonał konfiskaty majątków co przyczyniło się do emigracji przedstawicieli rodu Nowosielskich oraz opuszczenia najbliższej ojczyzny, wyjechali do Tbilisi 1845-1853, a następnie Imperium Osmańskiego 1853/1885 (H.E. Teodor Nowosielski ur. 1853 Tbilisi – 1938 Chojnice). Rodzina Nowosielskich aktywnie od 21 lutego 1854 organizowała bitwy na Kamczatce w Piertopawłowsku oraz w Odessie w Wojnie Krymskiej po stronie Anglii i Francji. Teodor s. pułkownika i strzelca wyborowego Stanisława Nowosielskiego na emigracji w Stambule przebywał do 1885 roku.

Patrylinearny system pokrewieństwa

Teofil Stanisław był synem[4] Franciszka Nowosielskiego 1788-1854, zamożnego dziedzica z dóbr Gnatowice w pow. miechowskim, 25 km na płn.-wsch. od Nieborowa i Bolimowa, dyplomowanego absolwenta warszawskiego Wydziału Prawa i Administracji, Rejenta Gubernatury w Kaliszu, Rejenta przy Trybunale Cywilnym 1836-1854, Regenta kancelarii w Kaliszu i matki Marianny Wiktorii Wilamowskiej (ślub 6 lutego 1812 roku w Radomsku). Teofil był wnukiem Jana Nowosielskiego (1746-1811) Ekonoma Wielkiego z Bolimowa, dziedzicznie wcześniej zamieszkałego w Nowosielcach na Podlasiu i Marianny Gardulińskiej. Posiadał sześcioro rodzeństwa z ojca Franciszka.

Życiorys

Pierwsze nauki pobierał w domu, w latach 1818–1824, kształcił się w naukach humanistycznych w szkole księży pijarów w Kaliszu, następnie w seminarium w Brzegu na Dolnym Śląsku. Od 1837 roku mieszkał w Warszawie początkowo był aplikantem w ministerstwie Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Podróżował po Europie zachodniej przez 5 lat. Biegle władał językiem angielskim, niemieckim, francuskim[5], czeskim. Po powrocie do kraju porządkował działalność Wydziału Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, którym przez wiele lat kierował. W 1838 był założycielem i twórcą pierwszej, zorganizowanej w Warszawie ochronki dla ubogich dzieci.

Ochronki przyjmowały dzieci w wieku 3–7 lat wyłącznie rodziców pracujących i miały im zapewnić bezpłatnie opiekę i wychowanie. Rodzice mieli pokrywać jedynie koszty dożywienia. Nad pracą ochronek czuwał Teofil Nowosielski, który uprzednio konsultował się ze swoim przyjacielem Friedrichem Wilhelmem Fröbel zamieszkałym na stałe w Dreźnie[6], ustalając najlepszą formę kształcenia i pomocy dobroczynnej na ziemiach Kongresowego Królestwa Polskiego. Przetłumaczył na język polski podręcznik Jana Svobody Wykład praktyczny prowadzenia dzieci w ochronie. Tłumaczenie to wywarło duży wpływ na kształtowanie się pierwszych zasad teoretycznych wychowania przedszkolnego na ziemiach polskich. Po powrocie do Kongresowego Królestwa Polskiego jako powiernik założył w 1839 pierwszą ochronkę, następnie zorganizował większą ilość tego typu placówek. Po wykształceniu odpowiedniej liczby wychowawców Nowosielski założył 5 nowych ochron w najbiedniejszych dzielnicach miasta, obejmujących opieką 450 dzieci. W 1847 powstała ochronka w Kaliszu, w latach 1850–1860 powstały w Płocku, Białej, Kielcach i Radomiu. W trakcie swojego życia Teofil Nowosielski przygotował podwaliny rozwoju w edukacji przedszkolnej dla następnej epoki.

Zmarł w Warszawie 1888 roku, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Żonaty, dzieci nie pozostawił.

Twórczość

Teofil Stanisław Nowosielski pisał, tłumaczył, finansował i wydawał następujące tomy literackie i bajki:

Bohaterami powiastek T. Nowosielskiego są dzieci i dorośli, którzy prezentują swoim zachowaniem cenne wartości: szacunek do starszych, wiarę w Boga, prawdomówność, posłuszeństwo, pracowitość. Nowosielski zajmował się także przekładami. Dał tzw. ‘wolny przekład’ dramatu F. Halama pt. „Kamoens” (1845), dla dzieci przetłumaczył z j. niemieckiego m.in. A. Wintera „Rodzinę poczciwego Petro, czyli związki przyjaźni pomiędzy dziećmi i zwierzętami” 1851, E.J. Arnolda „Krótkie powiastki dla wprawy młodzieży w polskim i niemieckim języku do odczytywania” 1852, F. Hoffmanna „Złotą kaczkę, czyli zbiór ciekawych nauczających powiastek” 1853 oraz powieści cenionej w owych czasach autorki T. Gurnpert” Mały żebrak, czyli: Módl się i pracuj” 1854. Z francuskiej beletrystyki dla dzieci wybrał do przekładu opowieść E.Foa „Mały Robinson paryski” 1857. Nowosielski opracował także „Wybór bajek i przypowieści oryginalnych i tłumaczonych, zebranych i wydanych z dawniejszych i obecnych pisarzy polskich” 1848. Przełożył również wydane w języku angielskim dziełko pt. „Paris after donk” na „Paryż o zmierzchu, czyli nocne życie paryskie” 1881.

Przypisy

  1. Nowosielski Teofil, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-02-26].
  2. Jarosław Maciejewski, Dawni pisarze Polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski, s. 707, 709, Fundacja akademia humanistyczna, 2002.
  3. Kolankowski Ludwik, Zygmunt August. Wielki Książę Litwy do roku 1548, Lwów, s. 191, 1913.
  4. Rafał Gerber, Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808-1831. Słownik biograficzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 160, 1977.
  5. Elektroniczna Baza Bibliografii Estreichera, Bibliografia Polska, tom III zbioru ogólnego s 256-257, dostępne także na http://www.estreicher.uj.edu.pl.
  6. Łukasz Kurdybacha, Rozprawy z Dziejów Oświaty, tomy 8-13, s. 112, 113, 114, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1965.

Bibliografia

  • Stefania Walasek, Wśród „swoich” i „obcych”: rola edukacji w społeczeństwach wielokulturowych Europy Środkowej (XVIII-XX wiek), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2006.
  • Polskie Towarzystwo dla Badań Europy Wschodniej i Bliskiego Wschodu, Puszkin, 1837-1937, Skład główny: Kasa im. Mianowskiego w Warszawie, tom 2, 1939.
  • Justyna Bajda, Epoki literackie: wielki leksykon literatury polskiej, Wydawnictwo Dolnośląskie, 2005.
  • Jerzy Cieślikowski, Gabriela Frydrychowicz, Przemysława Matuszewska, Zbiór poetów polskich XIX wieku, Państwowy Instytut Wydawniczy, tom 2, Warszawa, 1959.
  • Polski słownik biograficzny, Nakład Polskiej Akademii Umiejętności, tom 23, Wrocław, 1978.
  • Janina Siwkowska, Nokturn, czyli rodzina Fryderyka Chopina i Warszawa w latach 1832–1881, tom 3, Książka i Wiedza, 1996.
  • Wiktor Frąckowiak, Wydawnictwa z zakresu elementarnej nauki języka polskiego na pomorzu gdańskim w latach: 1840-1920, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Oddział w Gdańsku, 1977.
  • Janina Kamionka-Straszakowa, Nasz naród jak lawa: studia z literatury i obyczaju doby romantyzmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 125, 1974.
  • Roman Loth, Wiesława Albrecht-Szymanowska, Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski: przewodnik biograficzny i bibliograficzny, tomy 1-4, Fundacja Akademia Humanistyczna, 2002.
  • Zygmunt Szweykowski, Jarosław Maciejewski, Wiesława Albrecht, Literatura pozytywizmu i Młodej Polski: Hasła osobowe: G-Ł, Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 516, 1969.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie