Teofil Stanisław Nowosielski

Teofil Stanisław Nowosielski herbu Ślepowron
Ilustracja

Ślepowron
Rodzina

Nowosielscy herbu Ślepowron

Data i miejsce urodzenia

6 grudnia 1812
Radomsko

Data i miejsce śmierci

25 grudnia 1888
Warszawa

Ojciec

Franciszek Nowosielski

Matka

Marianna Wiktoria Wilamowska

Żona

Julianna Hackebeil

Dzieci

Brak

Teofil Stanisław Nowosielski (ur. 6 grudnia i ochrzczony 21 grudnia 1812 w Radomsku – zm. 25 grudnia 1888 w Warszawie). Od 1837 roku żonaty z Niemką Julianną Hackebeil poznaną w Dreźnie, gdzie mieszkał do 1840 roku. Mecenas kulturalny[1], zachodnioeuropejski podróżnik, wszechstronny lingwista, tłumacz, pisarz. Dobroczynnie współfinansował wydatki realizowane w ramach programów i organizacji działalności[2] Wydziału Ochrony Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności założonego w 1814 z inicjatywy hr. Zofii Zamoyskiej z Czartoryskich.

Teofil Stanisław Nowosielski rycina Ekonoma – Towarzysz pilnych dzieci. Początki czytania i innych wiadomości sposobem łatwym i do pojęcia młodocianego wieku zastosowanym, Warszawa, 1866.

Rodowód

Pochodził z Nowosielskich h. Ślepowron – arystokratycznej rodziny posłów i senatorów, prowadzącej prospołeczną szeroką działalność dobroczynną na terenie I Rzeczypospolitej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od wieków związani z poglądami kościoła ewangelickiego dla którego wybudowali kilka kompleksów o charakterze religijnym. Rodzina od średniowiecza nosiła dziedziczny szlachecki honor Hrabiego, a także posiadała rodowy książęcy tytuł [3] Kniazia.

W epoce porozbiorowej Nowosielscy byli uporczywie prześladowani za organizację powstań narodowych przeciwko restrykcyjnym rządom Mikołaja I Pawłowicza. W efekcie aktywnego uczestnictwa w wielu powstaniach XVIII/XIX wieku (insurekcji kościuszkowskiej, powstania listopadowego oraz Wiosny Ludów). Car dokonał konfiskaty majątków co przyczyniło się do emigracji przedstawicieli rodu Nowosielskich oraz opuszczenia najbliższej ojczyzny, wyjechali do Tbilisi 1845-1853, a następnie Imperium Osmańskiego 1853/1885 (H.E. Teodor Nowosielski ur. 1853 Tbilisi – 1938 Chojnice). Rodzina Nowosielskich aktywnie od 21 lutego 1854 organizowała bitwy na Kamczatce w Piertopawłowsku oraz w Odessie w Wojnie Krymskiej po stronie Anglii i Francji. Teodor s. pułkownika i strzelca wyborowego Stanisława Nowosielskiego na emigracji w Stambule przebywał do 1885 roku.

Patrylinearny system pokrewieństwa

Teofil Stanisław był synem[4] Franciszka Nowosielskiego 1788-1854, zamożnego dziedzica z dóbr Gnatowice w pow. miechowskim, 25 km na płn.-wsch. od Nieborowa i Bolimowa, dyplomowanego absolwenta warszawskiego Wydziału Prawa i Administracji, Rejenta Gubernatury w Kaliszu, Rejenta przy Trybunale Cywilnym 1836-1854, Regenta kancelarii w Kaliszu i matki Marianny Wiktorii Wilamowskiej (ślub 6 lutego 1812 roku w Radomsku). Teofil był wnukiem Jana Nowosielskiego (1746-1811) Ekonoma Wielkiego z Bolimowa, dziedzicznie wcześniej zamieszkałego w Nowosielcach na Podlasiu i Marianny Gardulińskiej. Posiadał sześcioro rodzeństwa z ojca Franciszka.

Życiorys

Pierwsze nauki pobierał w domu, w latach 1818–1824, kształcił się w naukach humanistycznych w szkole księży pijarów w Kaliszu, następnie w seminarium w Brzegu na Dolnym Śląsku. Od 1837 roku mieszkał w Warszawie początkowo był aplikantem w ministerstwie Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Podróżował po Europie zachodniej przez 5 lat. Biegle władał językiem angielskim, niemieckim, francuskim[5], czeskim. Po powrocie do kraju porządkował działalność Wydziału Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, którym przez wiele lat kierował. W 1838 był założycielem i twórcą pierwszej, zorganizowanej w Warszawie ochronki dla ubogich dzieci.

Ochronki przyjmowały dzieci w wieku 3–7 lat wyłącznie rodziców pracujących i miały im zapewnić bezpłatnie opiekę i wychowanie. Rodzice mieli pokrywać jedynie koszty dożywienia. Nad pracą ochronek czuwał Teofil Nowosielski, który uprzednio konsultował się ze swoim przyjacielem Friedrichem Wilhelmem Fröbel zamieszkałym na stałe w Dreźnie[6], ustalając najlepszą formę kształcenia i pomocy dobroczynnej na ziemiach Kongresowego Królestwa Polskiego. Przetłumaczył na język polski podręcznik Jana Svobody Wykład praktyczny prowadzenia dzieci w ochronie. Tłumaczenie to wywarło duży wpływ na kształtowanie się pierwszych zasad teoretycznych wychowania przedszkolnego na ziemiach polskich. Po powrocie do Kongresowego Królestwa Polskiego jako powiernik założył w 1839 pierwszą ochronkę, następnie zorganizował większą ilość tego typu placówek. Po wykształceniu odpowiedniej liczby wychowawców Nowosielski założył 5 nowych ochron w najbiedniejszych dzielnicach miasta, obejmujących opieką 450 dzieci. W 1847 powstała ochronka w Kaliszu, w latach 1850–1860 powstały w Płocku, Białej, Kielcach i Radomiu. W trakcie swojego życia Teofil Nowosielski przygotował podwaliny rozwoju w edukacji przedszkolnej dla następnej epoki.

Zmarł w Warszawie 1888 roku, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Żonaty, dzieci nie pozostawił.

Twórczość

Teofil Stanisław Nowosielski pisał, tłumaczył, finansował i wydawał następujące tomy literackie i bajki:

Bohaterami powiastek T. Nowosielskiego są dzieci i dorośli, którzy prezentują swoim zachowaniem cenne wartości: szacunek do starszych, wiarę w Boga, prawdomówność, posłuszeństwo, pracowitość. Nowosielski zajmował się także przekładami. Dał tzw. ‘wolny przekład’ dramatu F. Halama pt. „Kamoens” (1845), dla dzieci przetłumaczył z j. niemieckiego m.in. A. Wintera „Rodzinę poczciwego Petro, czyli związki przyjaźni pomiędzy dziećmi i zwierzętami” 1851, E.J. Arnolda „Krótkie powiastki dla wprawy młodzieży w polskim i niemieckim języku do odczytywania” 1852, F. Hoffmanna „Złotą kaczkę, czyli zbiór ciekawych nauczających powiastek” 1853 oraz powieści cenionej w owych czasach autorki T. Gurnpert” Mały żebrak, czyli: Módl się i pracuj” 1854. Z francuskiej beletrystyki dla dzieci wybrał do przekładu opowieść E.Foa „Mały Robinson paryski” 1857. Nowosielski opracował także „Wybór bajek i przypowieści oryginalnych i tłumaczonych, zebranych i wydanych z dawniejszych i obecnych pisarzy polskich” 1848. Przełożył również wydane w języku angielskim dziełko pt. „Paris after donk” na „Paryż o zmierzchu, czyli nocne życie paryskie” 1881.

Przypisy

  1. ↑ Nowosielski Teofil, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-02-26].
  2. ↑ Jarosław Maciejewski, Dawni pisarze Polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski, s. 707, 709, Fundacja akademia humanistyczna, 2002.
  3. ↑ Kolankowski Ludwik, Zygmunt August. Wielki Książę Litwy do roku 1548, Lwów, s. 191, 1913.
  4. ↑ Rafał Gerber, Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808-1831. Słownik biograficzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 160, 1977.
  5. ↑ Elektroniczna Baza Bibliografii Estreichera, Bibliografia Polska, tom III zbioru ogólnego s 256-257, dostępne także na http://www.estreicher.uj.edu.pl.
  6. ↑ Łukasz Kurdybacha, Rozprawy z Dziejów Oświaty, tomy 8-13, s. 112, 113, 114, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1965.

Bibliografia

  • Stefania Walasek, Wśród „swoich” i „obcych”: rola edukacji w społeczeństwach wielokulturowych Europy Środkowej (XVIII-XX wiek), Oficyna Wydawnicza „Impuls”, 2006.
  • Polskie Towarzystwo dla Badań Europy Wschodniej i Bliskiego Wschodu, Puszkin, 1837-1937, Skład główny: Kasa im. Mianowskiego w Warszawie, tom 2, 1939.
  • Justyna Bajda, Epoki literackie: wielki leksykon literatury polskiej, Wydawnictwo Dolnośląskie, 2005.
  • Jerzy Cieślikowski, Gabriela Frydrychowicz, Przemysława Matuszewska, Zbiór poetów polskich XIX wieku, Państwowy Instytut Wydawniczy, tom 2, Warszawa, 1959.
  • Polski słownik biograficzny, Nakład Polskiej Akademii Umiejętności, tom 23, Wrocław, 1978.
  • Janina Siwkowska, Nokturn, czyli rodzina Fryderyka Chopina i Warszawa w latach 1832–1881, tom 3, Książka i Wiedza, 1996.
  • Wiktor Frąckowiak, Wydawnictwa z zakresu elementarnej nauki języka polskiego na pomorzu gdańskim w latach: 1840-1920, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Oddział w Gdańsku, 1977.
  • Janina Kamionka-Straszakowa, Nasz naród jak lawa: studia z literatury i obyczaju doby romantyzmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 125, 1974.
  • Roman Loth, Wiesława Albrecht-Szymanowska, Dawni pisarze polscy: od początków piśmiennictwa do Młodej Polski: przewodnik biograficzny i bibliograficzny, tomy 1-4, Fundacja Akademia Humanistyczna, 2002.
  • Zygmunt Szweykowski, Jarosław Maciejewski, Wiesława Albrecht, Literatura pozytywizmu i Młodej Polski: Hasła osobowe: G-Ł, Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 516, 1969.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie