Teofila Certowicz

Teofila Certowicz
Tola Certowiczówna
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 maja 1862
Bryckie

Data i miejsce śmierci

21 września 1918
Warszawa

Dziedzina sztuki

rzeźba

Teofila Certowicz
Nekrolog Toli Certowicz, "Kurier Warszawski" nr 263 z 23 IX 1918
Nagrobek Teofili Certowicz

Teofila Certowicz (ur. 22 maja 1862 w Bryckim koło Berdyczowa[1][2], zm. 21 września 1918 w Warszawie[3]) – polska rzeźbiarka, założycielka pierwszej w Krakowie Szkoły Sztuk Pięknych dla Kobiet[4][5].

Życiorys

Teofila Certowicz urodziła się 22 maja 1862 w Bryckim[1] jako córka Henryki z domu Kuczalskiej i Władysława Certowicza[6]. Miała dwie siostry: Józefę i Anielę[7]. Ojciec był lekarzem. Studiował na Uniwersytecie Kijowskim. Poznał Henrykę, kiedy ta była w szkole – był jej korepetytorem. Zmarł w czasie powstania styczniowego w bitwie pod Bahłajami. Henryka w wyniku gruźlicy. Po śmierci rodziców siostry zamieszkały w majątku rodzinnym w Konstantynówce u babci Kamili Kuczalskiej[8].

Tola pobierała nauki u Marcela Guyskiego[9][10] w Krakowie na Wyższych Kursach dla Kobiet dra A. Baranieckiego[11]. Po dwóch latach (w 1882) wyjechała do Paryża[3] i zapisała się do Académie Julian[12][13]. Tam kształciła się pod kierunkiem Hélène Bertaux, René Saint-Marceau, Antonina Mercié i Henri Chapu[14] w latach 1882-1893[15]. Wystawiała swoje prace w Paryżu, Wiedniu i Berlinie[1]. Do Krakowa powróciła po około dziesięcioletnim pobycie w Paryżu, w 1891[10]. W 1893 na wystawie w Zachęcie otrzymała trzecią nagrodę za płaskorzeźbę w brązie "Fragment"[16][17]. W latach 1897[10]-1901[18] zajmowała się działalnością pedagogiczną, prowadząc Szkołę Sztuk Pięknych dla Kobiet. Była to pierwsza szkoła artystyczna w Krakowie, w której mogły się uczyć kobiety[6]. Malarstwa i rysunku w tej szkole uczyli Włodzimierz Tetmajer i Jacek Malczewski[19][10]. Teofila uczyła rzeźby. Szkoła miała być wzorowana na programach podobnych do szkół zachodnich i prezentować bardzo dobry poziom[10]; została zamknięta z powodu braku środków finansowych[20]. Do szkoły uczęszczała m.in. Maria Niedzielska[21], Maria Czaykowska-Kozicka, Jadwiga Gałęzowska[22]. Około 1902 mieszkała w Bronowicach Małych, jednak jej pracownia mieściła się przy ul. Wolskiej 16. Józef Nekanda Trepka pisał o niej w 1902 w „Tygodniku Illustrowanym”[23]:

Malarki mają łatwiejsze zadanie ze względu na mniejsze trudności techniczne mają ich znacznie więcej; do zwalczenia rzeźbiarki, z których dotychczas, niewiele wybiło się na rzeczywiście samodzielne artystki. Do rzędu tych niewielu polskich "artystek-Rzeźbiarek", nie "dyletantek" należy bezsprzecznie p. Tola Certowiczówna, przynosząca swemi pracami zaszczyt polskiej rzeźbie. Oprócz wybitnego talentu, trzeba jej przyznać dużo fachowej umiejętności w zakresie plastyki, umiejętności, zdobytej poważnemi a wytrwałemi studyami.

Józef Nekanda Trepka, Tola Certowiczówna [w] „Tygodniku Ilustrowanym” nr 47 z 1902

W 1904 przeniosła się do Warszawy[19]. Od 1902 do 1903 była przewodniczącą Koła Artystek Polskich w Krakowie[24]. 8 grudnia 1904 wstąpiła do Zgromadzenia Panien Kanoniczek w Warszawie i oddała się działalności filantropijnej. Pozostały jej majątek zapisała na internat dla młodzieży męskiej z niezamożnych domów[1]. W 1910 zaprezentowała 14-naście swoich prac na wystawie w Zachęcie[25]. Nigdy nie wyszła za mąż, ani nie miała dzieci. Zmarła w wieku 56 lat. Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[26] razem z innymi siostrami ze Zgromadzenia Panien Kanoniczek (kwatera 19, rząd 3, miejsce 1, 2, 3)[27].

Prace rzeźbiarskie

Galeria

  • Teofila Certowicz, Morfeusz (część fontanny w ogrodzie Pałacu Czapskich w Krakowie)

    Teofila Certowicz, Morfeusz (część fontanny w ogrodzie Pałacu Czapskich w Krakowie)

  • Sygnatura na rzeźbie Morfeusza

    Sygnatura na rzeźbie Morfeusza

Przypisy

  1. ↑ a b c d Szymon Konarski: Kanoniczki Warszawskie. Paryż: 1952, s. 209.
  2. ↑ Katarzyna Mikocka-Rachubowa: Rzeźba polska 19-go wieku od klasycyzmu do symbolizmu. Muzeum Narodowe w Warszawie, 1993. s. 22.
  3. ↑ a b Teofila (Tola) Certowicz. ArtInfo.pl. [dostęp 2016-05-04].
  4. ↑ Nekrologia . Tola Certowiczówna "Czas" 1918 nr 426 z 26 września s. 3
  5. ↑ Ruch kobiecy w Polsce/Kobiety w malarstwie i rzeźbie - Wikiźródła, wolna biblioteka, pl.wikisource.org [dostęp 2020-04-13].
  6. ↑ a b c d e f Władysław Konopczyński: Polski słownik biograficzny. T. 3. Nakł. Polskiej Akademii Umiejętności, 1937, s. 234.
  7. ↑ Teofila Certowicz, Sejm-Wielki.pl [dostęp 2020-04-14].
  8. ↑ Elżbieta Górecka, Arleta Garbień, Życie i działalność Andrzeja Średniawskiego: Leon Rogoziński – przyjaciel A. Średniawskiego – cz. II, Życie i działalność Andrzeja Średniawskiego, 11 listopada 2015 [dostęp 2020-04-13].
  9. ↑ a b H. Piątkowski, Ś. p. Tola Certowiczówna, „Kurier Warszawski” nr 266, wydanie poranne. R. 98, z dnia 26 IX 1918, s. 3.
  10. ↑ a b c d e Katarzyna Dormus: Rozwój form wychowania estetycznego i nauczania rysunku w Krakowie w latach 1850-1914. Polska akademia Nauk, 1998, s. 139.
  11. ↑ Joanna Sosnowska, Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880-1939, Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003, s. 121, ISBN 83-85938-84-2.
  12. ↑ Académie Julian, oneartyminute.com [dostęp 2020-04-14].
  13. ↑ Certowicz - academie julian, sites.google.com [dostęp 2020-04-14].
  14. ↑ Janina Wiercińska, Certowicz Teofila w: Słownik Artystów Polskich i Obcych w Polsce działających. Malarze Rzeźbiarze Graficy, t. T. I (A-C), Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1971, s. 305.
  15. ↑ Ewa Bobrowska, Emancypantki? Artystki Polskie w Paryżu na przełomie XIX I XX wieku, s. 14 [zarchiwizowane z adresu 2016-09-15].
  16. ↑ Konkurs rzeźbiarski w Towarzystwie zachęty sztuk pięknych, "Tygodnik Ilustrowany" nr 162 z dnia 23 I (4 II) 1893, s. 78.
  17. ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie - zbiory cyfrowe, Rzeźba, która zdobyła nagrodę., zbiory.mnk.pl [dostęp 2020-04-14].
  18. ↑ "Czas" 1918 nr 426 z 26 września s. 3
  19. ↑ a b Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. T. 16–19. Polska Akademia Nauk, 1971, s. 224.
  20. ↑ a b Agnieszka Morawińska, Artystki polskie. Katalog wystawy. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1991, s. 127.
  21. ↑ Maria Niedzielska w: Słownik Artystów Polskich i Obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.), t. Tom VI, Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1998, s. 56.
  22. ↑ Jadwiga Gałęzowska - Nautilus Galeria i Dom Aukcyjny, nautilus-art.pl [dostęp 2020-04-14].
  23. ↑ Józef Nekanda Trepka, Tola Certowiczówna, „Tygodnik Ilustrowany” (nr 47), 22 listopada 1902, s. 926.
  24. ↑ Zygmunt Łomny: Ku humanistycznej przyszłości świata w nowym stuleciu. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2001, s. 311.
  25. ↑ H. Piątkowski, Trzy wystawy w Zachęcie. Matejko. F. Jasieński. T. Certowiczówna, "Tygodnik Ilustrowany" nr 25 z dnia 18 VI 1910, s. 503.
  26. ↑ Nekrolog Kurier Warszawski 1918 nr 263 s. 4
  27. ↑ Cmentarz Stare Powązki: PANNY KANONICZKI WARSZAWSKIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-04-13].
  28. ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie - zbiory cyfrowe, Fotografia rzeźby, zbiory.mnk.pl [dostęp 2020-04-14].
  29. ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie - zbiory cyfrowe, Fotografia rzeźby, zbiory.mnk.pl [dostęp 2020-04-14].
  30. ↑ W kościele na Skałce w Krakowie zob. Augustyn Kordecki
  31. ↑ Artystyczne, "Życie i Sztuka. Pismo dodatkowe, ilustrowane" („Kraj”), nr 31 z dnia 2 (15) sierpnia 1902, s. 342
  32. ↑ wg Nekrologu w Muzeum Narodowym w Krakowie
  33. ↑ Z żałobnej karty. Ś. p. Tolla Certowiczówna, „Bluszcz” nr 41 z dnia 12 X 1918, s. 303-304.
  34. ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie - zbiory cyfrowe, Fotografia rzeźby, zbiory.mnk.pl [dostęp 2020-04-14].
  35. ↑ Muzeum Narodowe w Krakowie - zbiory cyfrowe, zbiory.mnk.pl [dostęp 2021-05-19].

Bibliografia

  • Józef Nekanda Trepka. Tola Certowiczówna. „Tygodnik Ilustrowany”. nr 47, s. 926-927, 1902-11-22. 
  • Nekrologia. Tola Certowiczówna „Czas” nr 426 z 26 września 1918, s. 3.
  • Janina Wiercińska: Certowicz Teofila [w]: Słownik Artystów Polskich i Obcych w Polsce działających. Malarze Rzeźbiarze Graficy. T. I (A-C). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1971, s. 305.
  • Helena d'Abancourt: Certowicz Teofila [w]: Polski Słownik Biograficzny. T. III. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1937, s. 234.
  • Cecylia Walewska: Ruch kobiecy w Polsce. Część II. wikisource.org. [dostęp 2020-04-13].
  • I. Bal: Maria Niedzielska w: Słownik Artystów Polskich i Obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). T. VI. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1998, s. s. 56.
  • Aleksandra Sikora, Szkoły artystyczne dla kobiet w Krakowie (1868-1914), praca licencjacka pod kierunkiem dr hab. Marka Zgórniaka, prof. UJ, Kraków 2017.
  • Joanna Sosnowska: Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1880-1939. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003. ISBN 83-85938-84-2.
  • Ewa Bobrowska: Emancypantki? Artystki Polskie w Paryżu na przełomie XIX I XX wieku. www.bu.umk.pl. [dostęp 2020-04-14].
  • Emanuel Swieyowski: Pamiętnik Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie 1854-1904 : pięćdziesiąt lat działalności dla ojczystej sztuki. Kraków: 1905, s. 40-41.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Teofila Certowicz Morfeusz 3.jpg
Autor: Teofila Certowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Morfeusz, Teofila Certowicz, Muzeum Narodowe w Krakowie, 1889, rzeźba z brązu
Teofila Certowicz.jpg
Tola Certowiczówna
Tola Certowiczówna (-1918).jpg
Tola Certowiczówna (-1918)
Teofila Certowicz Morfeusz Kraków.JPG
Autor: Jacek Graff, Licencja: CC BY-SA 4.0
Teofila Certowicz "Morfeusz", Pałac Czapskich, Kraków.
Kurier Warszawski 23 IX 1918 nr 263 str 4.jpg
Nekrolog Teofili Certowicz, "Kurier Warszawski" nr 263 z dnia 23 IX 1918 (s. 4).
Teofila Certowicz Morfeusz Pałac Czapskich.jpg
Autor: IwoDem, Licencja: CC BY-SA 4.0
Teofila Certowicz, "Morfeusz" (fragment rzeźby z podpisem).
Grób Toli Certowicz 1.jpg
Autor: Iwona Demko, Licencja: CC BY-SA 4.0
The tomb in Stare Powązki in Warsaw, where Tola Certowicz is buried.