Teologia dialektyczna

Zestaw tomów "Dogmatyki kościelnej" Karla Bartha, będącej czołowym wykładem teologii dialektycznej.

Teologia dialektyczna (nazywana także teologią kryzysu i teologią słowa Bożego) – nurt teologii protestanckiej powstały po I wojnie światowej w Niemczech i Szwajcarii, przeżywający największą popularność w latach 1920–1933.

Był inspirowany m.in. pismami Sørena Kierkegaarda i Franza Overbecka i powstał pod wpływem kryzysu duchowego wywołanego I wojną światową. Istotnym dla niego impulsem stała się konferencja w Tambach (22–25 września 1919), na której spotkali się Karl Barth, Rudolf Bultmann, Friedrich Gogarten i Eduard Thurneysen. Założenia teologii dialektycznej zostały zwięźle ujęte w deklaracji pt. „Zwischen den Zeiten”, opracowanej przez Gogartena. Pojęcie „teologia dialektyczna” powstało najpóźniej w 1922, chociaż sam Barth nie nazywał omawianego ruchu intelektualnego w ten sposób. Termin „teologia kryzysu” został zaproponowany przez Paula Tillicha w 1923^[1].

Teologia dialektyczna była odpowiedzią na teologię liberalną jako efekt przekonania, iż teologia liberalna nie uwzględnia autentycznych celów refleksji teologicznej: teologia może mówić tylko o Bogu, czego teologia liberalna zdaniem rzeczników teologii dialektycznej nie czyniła. Stąd też teologowie dialektyczni podkreślali w swoich analizach nieskończoną jakościowo różnicę między Bogiem a człowiekiem, odrzucając stosowany przez teologów liberalnych antropocentryzm. Pojmowane dialektycznie śmierć i zmartwychwstanie Jezusa oznaczają zaprzeczenie człowieka przez Boga: Bóg jest zupełnie różny od świata i człowieka^[1]. W obliczu tej jakościowej różnicy pomiędzy Bogiem a człowiekiem, teologowie dialektyczni tacy jak Karl Barth i Emil Brunner podkreślali, że poznanie Boga dokonuje się w spotkaniu z nim jako osobą, które to spotkanie jest inicjatywą Boga (co zbliża ich do przedstawicieli filozofii dialogu)^[2]. W śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa nowy świat Boży dotyka starego świata, czego nie można pojąć ani na sposób historii, ani wiary^[1].

Dynamika rozwoju teologii dialektycznej zaczęła słabnąć około roku 1933, kiedy to doszło do spięć w środowisku jej zwolenników na skutek zmian społeczno-politycznych w Niemczech oraz zamknięcia na polecenie Bartha czasopisma „Zwischen den Zeiten”^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Herbert Vorgrimler: Nowy leksykon teologiczny. Warszawa: Wydawnictwo Verbinum, 2005, s. 376–377. ISBN 83-7192-241-8.
• Dariusz Bruncz: Rudolf Bultmann - teolog Chrystusa zwiastowanego (pol.). W: magazyn.ekumenizm.pl [on-line]. 2004-08-09. [dostęp 2015-02-11].