Teopomp z Chios

Teopomp
Θεόπομπος ο Χίος
Teopomp z Chios
Data i miejsce urodzenia

378/377 p.n.e.
Chios

Data śmierci

po 320 p.n.e.

Narodowość

grecka

Język

starogrecki

Dziedzina sztuki

Mowa epidejktyczna, historiografia

Ważne dzieła
  • Hellenika
  • Philippika historiai

Teopomp z Chios (stgr. Θεόπομπος (Theopompos), łac. Theopompus; ur. ok. 377, zm. po 320 p.n.e.) – historyk i mówca grecki, znany głównie jako autor monumentalnej pracy Philippika historiai dotyczącej dziejów panowania Filipa II.

Życiorys

Wszystkie daty w sekcji domyślnie są datami przed naszą erą.

Datę narodzin Teopompa znamy z przekazu Focjusza – miał on mieć 45 lat w czasie wydania dekretu z 333/332 roku, umożliwiającemu mu powrót na Chios. Inny okres narodzin pisarza podaje Księga Suda – według niej Teopomp przyszedł na świat w ostatnim dziesięcioleciu V wieku. Zdaniem Michaela Flowera obliczenia którymi posiłkował się autor Sudy nie są wiarygodne, jednak samo podanie innych informacji niż u Focjusza sugeruje, iż istniały alternatywne przekazy na ten temat i faktyczna data urodzin nie jest pewna[1]. Tradycyjnie przyjmuje się jednak, że autor urodził się na Chios w 378/377[2] lub 376[3] roku.

Teopomp pochodził z arystokratycznego rodu. Jako młodzieniec opuścił wraz z ojcem Damostratosem rodzinną wyspę[a], gdy ten został wygnany za popieranie Sparty[b]. Mimo wygnania rodzina Tepompa nie utraciła bogactwa. Mógł on odebrać staranną edukację w Atenach – późniejsza tradycja przekazuje, że był on uczniem Izokratesa. Przekaz ten podważa M.A. Flower, argumentując zachowanymi pogardliwymi uwagami Teopompa na temat rzekomego mistrza, znaczną różnicą wieku obu uczonych jak i różnicami w ich poglądach, dotyczącymi na przykład Aten, króla Salaminy Nikoklesa czy Antystenesa i jego filozofii[4]. W czasie swoich licznych podróży długo przebywał na dworze Filipa II Macedońskiego. Dzięki rozporządzeniu Aleksandra Macedońskiego z 333/332 roku mógł wrócić do ojczyzny. Po śmierci Macedończyka ponownie przebywał na wygnaniu. Wśród licznych miejsc jego pobytu można wymienić Egipt, gdzie ledwo uniknął śmierci z rozkazu Ptolemeusza I. Data śmierci Teopompa jest nieznana, musiała ona nastąpić po roku 320[5] lub może 315[3].

Twórczość

Teopomp był autorem mów popisowych, które wygłaszał w czasie swych podróży. Zajmował się również publicystyką, między innymi atakował w niej szkołę Platona[6].

Szczególne miejsce w jego twórczości zajmowały dzieła historyczne. Oprócz własnych prac streścił on w dwóch księgach dzieło Herodota, co może świadczyć o tym, że odbierał jego Dzieje jako utwór przestarzały[6]. Innym przykładem twórczości historycznej Teopompa jest praca o funduszach zrabowanych z Delf[7].

Najważniejsze dzieła Teopompa to:

  • Hellenika (pol. Dzieje Grecji) – 12 ksiąg, obejmowała lata 410–394. Jest to kontynuacja Wojny peloponeskiej napisanej przez Tukidydesa[3][6].
  • Philippika historiai (częściej skrótowo jako Philipikka) (pol. Opowiadania dotyczące Filipa) – opublikowana po 324 roku p.n.e., 58 ksiąg, obejmowała lata 360–336. W założeniu autora dzieło poświęcone jest Filipowi II, jednak dzięki jego obszerności oraz dygresjom autora funkcjonowało jako praca z historii powszechnej. W większej części znane jeszcze w IX wieku, co poświadczają wyciągi sporządzone przez Focjusza[3][8].

Dzieła jego pełne są dygresji etnograficznych, przyrodniczych oraz biograficznych; cechuje je także moralizatorska tendencja. Zachowane fragmenty jego dzieł i opinie jakimi cieszył się w starożytności wskazują na rozległą wiedzę autora[9].

Żadne z dzieł Teopompa nie dotrwało do naszych czasów. Fragmenty zostały zebrane przez Felixa Jakobyego – F.Gr.Hist. 115[9].

Uwagi

  1. ↑ Głombiowski 2001 ↓, s. 500 pisze, że został on wygnany z Aten, jest to zapewne pomyłka.
  2. ↑ Według Flower 1997 ↓, s. 15 wcześniejsza data urodzenia Teopompa daje więcej zasadności do banicji popleczników Sparty.

Przypisy

  1. ↑ Flower 1997 ↓, s. 15.
  2. ↑ Bravo 2001 ↓, s. 120.
  3. ↑ a b c d Głombiowski 2001 ↓, s. 500.
  4. ↑ Flower 1997 ↓, s. 42–62.
  5. ↑ Bravo 2001 ↓, s. 120–121.
  6. ↑ a b c Bravo 2001 ↓, s. 121.
  7. ↑ Flower 1997 ↓, s. 36.
  8. ↑ Bravo 2001 ↓, s. 121–122.
  9. ↑ a b Bravo 2001 ↓, s. 122.

Bibliografia