Teorban (instrument)

Teorban

(ukr.) торбан, теорбан, (ros.) торбан

Klasyfikacja naukowa

Chordofon złożony

Klasyfikacja popularna

strunowy, szarpany, Instrumenty lutniowe

Podobne instrumenty

lutnia barokowa, teorba, chitarrone

Teorbanista. Obraz Władimira Makowskiego (1876)

Teorban, także torban (ukr. торбан lub теорбан, ros. торбан), zwany też pańską bandurą albo ruskim teorbanem – instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych, należy do rodziny lutni. Instrument ten powstał i zdobył wielką popularność w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w wieku XVIII i do XIX w. był często wykorzystywany w muzyce dworskiej.^[1] Na Ukrainie uważany jest za instrument narodowy. Łączy w sobie cechy zachodnioeuropejskiej teorby i ukraińskiej bandury. Cechą wyróżniającą ten instrument spośród innych odmian lutni basowych jest obecność dodatkowych sopranowych strun burdonowych, rozpiętych na lewej stronie płyty wierzchniej i strojonych diatonicznie, podobnie jak w bandurze. Niewykluczone, że nazwa teorban jest zestawieniem słów teorba i bandura^[2].

Historia

Pojawił się prawdopodobnie w XVIII wieku. Jego wynalezienie przypisuje się Polakowi nazwiskiem Tuligowski, który był mnichem w klasztorze paulinów na Jasnej Górze^[3][4]. W latach 1737-1740 skonstruował on instrument „per modi bandura aut teorban efformati”. Tuligowski zdobył uznanie grą na swoim instrumencie na dworze cesarza austriackiego Karola VI w Wiedniu, gdzie przebywał jako członek świty księcia Lubomirskiego^[2].

Budowa

Teorban swym kształtem przypomina teorbę lub lutnię barokową. Posiada wypukłe pudło rezonansowe, klejone z cienkich pasków drewnianych (podobnie jak lutnia barokowa), oraz wydłużoną szyjkę z podwójną główką. Tak jak teorba, posiada basowe struny burdonowe, strojone w zależności od granego repertuaru, a dodatkowo sopranowe struny burdonowe rozpięte na płycie wierzchniej i strojone za pomocą kołków przymocowanych do górnej strony pudła rezonansowego. W muzeach polskich, ukraińskich i rosyjskich zachowały się liczne egzemplarze teorbanów z XVIII i XIX wieku^[5].

Zobacz też

• chitarrone
• instrumenty lutniowe
• lutnia barokowa
• teorba

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Teorbaniści