Teoria deskrypcji

Ten artykuł należy dopracować: od 2016-03 → napisać/poprawić definicję, od 2016-03 → zweryfikować treść i dodać przypisy. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Teoria deskrypcji jest m.in. pewną teorią parafrazowania zdań zawierających deskrypcje określone – czyli takie nazwy, które mogą stać w podmiocie i orzeczniku zdania o postaci „A jest B” (zdania podmiotowo-orzecznikowego) – oraz w intencji mówiącego mają odnosić się do dokładnie jednego przedmiotu, np.:

• „Obecny król Francji”
• „Autor ‘Lalki’”
• „Najwyższy szczyt świata”

Metoda parafrazy przebiega następująco:

1. Traktujemy wyrażenie deskryptywne jak predykat – np. „x jest autorem ‘Lalki’’
2. Rozpisujemy zdanie, w którym występuje deskrypcja na zdanie złożone z co najmniej dwóch zdań – (1) zdania stwierdzającego istnienie denotatu deskrypcji (Warunek Istnienia) oraz (2) zdania stwierdzającego jedyność tego denotatu (Warunek Jedyności). (Zob. też: kwantyfikator ogólny, kwantyfikator egzystencjalny).
3. Dodajemy zdanie "wynikające" ze struktury analizowanego zdania języka naturalnego (zob. przykłady poniżej).

Przykład:

Zdanie [Z1] – "Obecny król Francji jest łysy"

1. Predykaty:
   • „x jest obecnym królem Francji” (x jest OKF),
   • „x jest łysy” (to nie jest wyrażenie deskryptywne).
2. Warunki:
   • Istnienia (Istnieje przynajmniej jeden obecny król Francji): (∃x) (x jest OKF)
   • Jedyności (Istnieje co najwyżej jeden obecny król Francji): (∀x)(∀y) (x jest OKF & y jest OKF → x=y)
3. Oraz dodatkowe zdanie wynikające z formy logicznej [Z1]:
   • „Cokolwiek jest OKF, ma cechę bycia łysym”: (∀x) (x jest OKF → x jest łyse)
4. Zdanie [Z2] ma zatem następującą formę:
   • (Ex) (x jest OKF) & (∀x)(∀y) (x jest OKF & y jest OKF → x=y) & (∀x) (x jest OKF → x jest łyse)

Inny przykład:

Zdanie [Z1] – "Prus jest autorem ‘Lalki’"

1. Predykaty:
   • „x jest autorem ‘Lalki’” („x jest AL.”).
2. Do tego imię własne:
   • Prus (stała np. a) .
3. Warunki:
   • Istnienia (Istnieje przynajmniej jeden autor ‘Lalki’): (∃x) (x jest AL)
   • Jedyności (Istnieje co najwyżej jeden autor ‘Lalki’): (∀x)(∀y) (x jest AL & y jest AL → x=y)
4. Oraz dodatkowe zdanie wynikające z formy logicznej [Z1]:
   • „Cokolwiek jest AL jest identyczne z Prusem”: (∀x) (x jest AL → x = a)
5. Zdanie [Z2] ma formę koniunkcji tych trzech zdań.

Teoria deskrypcji została sformułowana w roku 1905 przez Bertranda Russella w artykule „On denoting” („Denotowanie”).