Teoria pola (psychologia)

Teoria pola (psychologicznego), zwana inaczej psychologią topologiczną – została stworzona przez Kurta Lewina (1890-1947) w 1936 roku. Opisuje ona zależności między polem psychicznym jednostki a środowiskiem zewnętrznym, z którym tworzy ona całość. Zachowanie jest funkcją pola istniejącego w tym czasie, kiedy to zachowanie występuje. Analiza rozpoczyna się od sytuacji jako całości, w której zostają wyróżnione części składowe. Konkretną osobę w konkretnej sytuacji można przedstawić w formie matematycznej. Lewin kładzie także nacisk na podstawowe siły (potrzeby) jako wyznaczniki zachowania i wyraża swą preferencję dla psychologicznego opisu pola, w odróżnieniu od opisów fizycznych czy fizjologicznych. Pole definiuje jako "ogół współistniejących faktów, które są pojmowane jako wzajemnie uzależnione od siebie" (Lewin, 1951, s. 240; za: "Teorie osobowości" Lindzey, Hall, 1998). W celu przedstawienia pojęć dynamicznych, Lewin wynalazł nowy rodzaj przestrzeni, który nazwał hodologiczną. Właściwości przestrzeni hodologicznej Lewin wyraża za pomocą grafów liniowych. Pojęcia dynamiczne tworzą psychologię wektorową. Pojęcia strukturalne przedstawia w kategoriach topologicznych.

Założenia teorii

• Przestrzeń życiowa jednostki podzielona jest na obszary, których organizacja nie ma znaczenia dla jednostki biernej.

Powstają napięcia w związku z potrzebami, następuje nadanie wartości określonym obszarom, po czym obszary stają się polami sił.

Wartość pozytywna – redukuje napięcie; wartość negatywna – redukuje obszar, w którym jednostka znajduje się teraz.

• pola sił dążą do równowagi
• są współzależne, jest to funkcja stanu płynności lub sztywności związków strukturalnych

Sytuacje, w których znajduje się jednostka mogą być poznawczo nieustrukturalizowane:

• Podmiot (P) może dokonać alternatywnych wyborów, każdy jest pozytywny.

+ ← P → +

• Podmiot (P) może dokonać wyboru między dwiema negatywnymi rzeczami, jednak posiada pozytywne wyjście (W+).

- → P ← -

• Podmiot (P) ma dwa negatywne wybory, a wyjście z sytuacji – pozytywne(W+-), będzie działać krótko.

- → P ← -

• Podmiot (P) nie ma pozytywnego wyjścia (W-) z sytuacji.

- → P ← -

• Podmiot jest skonfrontowany z jednym obszarem pola posiadającym cechy dodatnie.

+- ↔ P

• Podmiot znajduje się w pozytywnej sytuacji, jednak druga sytuacja, wpływa na niego negatywnie.

+ P ← -

• Podmiot dąży do obszaru, który ma dla niego pozytywną wartość, otoczony jest jednak obszarem naładowanym ujemnie.

+(-!) ↔ P Większość potrzeb może się znajdować w stanie deprywacji, zaspokojenia (nasycenie) i przesycenia.

W tym ostatnim przypadku obserwuje się:

• deprywacja, zaspokojenie, przesycenie
• dezintegracja aktywności
• pogorszenie wyniku i błędy
• urozmaicenie aktywności, improwizacje
• aktywność uboczna
• emocje negatywne
• znużenie, które znika zaraz po zmianie aktywności