Teremiski

Teremiski

wieś
Teremiski
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	hajnowski
Gmina	Białowieża
Liczba ludności (2011)	81[1][2]
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	17-230[3]
Tablice rejestracyjne	BHA
SIMC	0023219[4]
Położenie na mapie gminy Białowieża Teremiski
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Teremiski
Położenie na mapie województwa podlaskiego Teremiski
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego Teremiski
52°44′00″N 23°45′47″E/52,733333 23,763056
Strona internetowa

Teremiski – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Białowieża^[4][5].

Podczas Spisu Powszechnego 2011 miejscowość zamieszkiwało 81 osób^[2].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

W miejscowości znajduje się Uniwersytet Powszechny im. Jana Józefa Lipskiego, jest to nieformalna uczelnia, której współtwórcą był Jacek Kuroń. Mieszkańcem wsi jest dziennikarz Adam Wajrak. W Teremiskach urodził się Borys Nikitiuk historyk, dziennikarz prasowy i radiowy.

Uniwersytet Powszechny im. Jana Józefa Lipskiego

Prawosławni mieszkańcy wsi należą do parafii św. Mikołaja w Białowieży, a wierni kościoła rzymskokatolickiego do parafii św. Jana Chrzciciela w Narewce^[6].

Historia

Historia wsi Budy, Teremiski i Pogorzelce jest ściśle związana z przebiegiem zasiedlania i użytkowania Puszczy Białowieskiej. Wraz z wejściem Puszczy w 1589 r. w skład królewskich dóbr stołowych zaczęło się kontrolowane użytkowanie Puszczy poprzez „wchody”, czyli prawo użytkowania lasu. Systematyczna eksploatacja Puszczy rozpoczęła się w XVII w. Jej gruntowną reformę wprowadził w XVII w. Antoni Tyzenhauz. Uruchomił on nowe ośrodki dostarczające przetworzone produkty leśne np. węgiel, smołę, dziegieć, popiół, potaż. Wówczas wewnątrz puszczy powstały osady przemysłowe Budy, Pogorzelce i Teremiski. Do pracy w przemyśle leśnym sprowadzono specjalnie ludność z Mazowsza. Osady puszczańskie zakładane były na ziemiach królewskich w dobrach stołowych. Mieszkańcy byli zwolnieni z odrabiania pańszczyzny. Ich zajęciem poza pracą w lesie był udział w polowaniach monarszych (za tę pracę dostawali dodatkowe wynagrodzenie).

Historia i współczesność wszystkich puszczańskich osad jest podobna. Wszystkie trzy pojawiały się na mapach w XVIII w. Systematycznie rozrastały się do początku XX w. W czasie pierwszej wojny światowej wszyscy mieszkańcy opuścili domy by ruszyć w głąb Rosji za wycofującą się armią carską w ramach tzw. bieżeństwa. Po powrocie w latach 1918-1924 odbudowali spalone siedliska. W okresie międzywojennym większość z nich znalazła zatrudnienie w przemyśle leśnym. Według Powszechnego Spisu Ludności przeprowadzonego w 1921 roku wieś liczyła 29 domostw, które zamieszkiwało 255 osób. 128 z nich zadeklarowało wyznanie prawosławne, zaś pozostałe 127 rzymskokatolickie. Jednocześnie 137-u mieszkańców Teremisek podało polską przynależność narodową, a pozostałych 118-u białoruską. W owym czasie miejscowość nosiła nazwę Teremyski i znajdowała się na terenie gminy i powiatu Białowieża^[7].

W 1941 r. wszystkie wsie leżące wewnątrz Puszczy zostały spacyfikowane przez Niemców: domostwa spalono a mieszkańców wysiedlono poza obszar leśny. Pacyfikacja Teremisek nastąpiła w dniach 25-27 lipca 1941 r. i została dokonana przez 322 batalion policji niemieckiej. Mieszkańcy powrócili po wojnie by ponownie odbudować gospodarstwa. W 1948 roku z inicjatywy Ministerstwa Leśnictwa przygotowano plan przesiedlenia mieszkańców Bud, Teremisek i Pogorzelc na ziemie poniemieckie, w okolice Gołdapi. Opróżnione w ten sposób polany puszczańskie miały zostać zalesione. Wobec braku zainteresowania ze strony mieszkańców w 1949 z akcji przesiedleńczej zrezygnowano^[8].

Rozkaz o wysiedleniu mieszkańców wsi terenu Puszczy Białowieskiej podpisany przez Ericha von dem Bacha (fotokopia)

Współczesne siedliska lokowane są w nawiązaniu do dawnych wzorów: w centrum polany, po obu stronach przecinającej ją drogi. Wsie mają układ szeregówki (utrzymano porządek przestrzenny z XVIII w.). Otoczone są polami uprawnymi i współczesnymi łąkami. Zaprzestano użytkowania wielu działek rolniczych. Zachodzi na nich proces naturalnego zarastania.

Zobacz też

• Osady należące do Straży Hajnowskiej

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Muzeum Teremiszczańskie. muzeum.teremiski.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-28)].
• Uniwersytet Powszechny im. Jana Józefa Lipskiego
• Stodoła z Kulturą
• Dąbrowa w Teremiskach
• Strona internetowa Uniwersytetu Powszechnego im. Jana Józefa Lipskiego
• Oficjalna strona internetowa Urzędu Gminy Białowieża
• Wystawa Archiwum Państwowego w Białymstoku poświęcona m.in. planom wysiedlenia trzech wsi puszczańskich