Teresa Dąbek-Wirgowa

Teresa Dąbek-Wirgowa (ur. 27 lutego 1933 w Warszawie, zm. 18 marca 1999 tamże^[1]) – polska uczona, bułgarystka, historyk literatury i tłumaczka, profesor nauk humanistycznych^[2].

Życiorys

Po ukończeniu w 1955 studiów na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Wrocławskiego została skierowana na Uniwersytet Sofijski, gdzie do 1965 pracowała jako lektorka języka polskiego w Katedrze Językoznawstwa i Etnografii Słowiańskiej. Po powrocie do Polski podjęła zatrudnienie w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Warszawskiego, z którym pozostała związana do końca życia^[3]. W latach 1992–1999 była również wykładowcą i pracownikiem naukowym w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych na Wydziale Profilaktyki i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1975–1999 (z przerwami) pełniła funkcję członkini Rady Naukowej Instytutu Słowianoznawstwa PAN^[1], a w latach 1981–83 – członkinią Komitetu Słowianoznawstwa PAN^[3].

Pobyt w Bułgarii zdecydował o drodze naukowej Dąbek-Wirgowej. W 1966 uzyskała stopień doktora, pisząc pod kierunkiem Józefa Magnuszewskiego rozprawę Twórczość przekładowa Dory Gabe (wydana w 1969), opisującą dokonania tłumaczki Mickiewicza, Słowackiego i Kasprowicza na język bułgarski. W 1973 na podstawie rozprawy pt. Penczo Sławejkow. Tradycjonalizm i nowatorstwo uzyskała stopień doktor habilitowanej. Z powodów politycznych nadanie jej tytułu profesora zostało wstrzymane^[3], a tytuł ten otrzymała już po przemianie ustrojowej, 15 czerwca 1990^[2].

Jako współzałożycielka „Solidarności” na Uniwersytecie Warszawskim we wrześniu 1980 brała czynny udział w działaniach opozycyjnych^[1].

Dokonania

Była autorką pierwszego w Polsce pełnego zarysu historii literatury bułgarskiej obejmującego okres od , któremu poświęciła kilka lat życia. Książka ta oprócz funkcji informacyjno-popularyzatorskiej wniosła wartość naukową do nie tylko polskiej slawistyki. Dąbek-Wirgowa zaproponowała w niej własne stanowisko metodologiczne i nowatorski model interpretacyjny literatury bułgarskiej^[3].

Przetłumaczyła z języka bułgarskiego na polski kilkanaście książek. W 1993 otrzymała nagrodę ZAIKS-u za wybitne osiągnięcia w dziedzinie przekładu literatury z języków obcych^[3].

Była członkinią redakcji periodyków „Pamiętnik Słowiański” (w latach 1975–80) oraz „Slavia Meridionalis” (od 1994) i serii wydawniczej Literatura na pograniczach (również od 1994). Publikowała także eseje historyczno-literackie o tematyce bułgarskiej w „Literaturze na świecie”.

Wśród wypromowanych przez nią doktorów znaleźli się: Grażyna Szwat-Gyłybowa (1990), Jolanta Sujecka (1995)^[2].

Wybrane publikacje

Książki i rozprawy

• Główne zagadnienia stosunków bułgarsko-polskich w pierwszych dziesiątkach XX w. (1963)
• Twórczość przekładowa Dory Gabe – Zakład Narodowy im. Ossolińskich (1969)
• Penczo Sławejkow. Tradycjonalizm i nowatorstwo (Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 197),
• Historia literatury bułgarskiej (1980),
• Учебник по полски език, София: Наука и изкуство (1980)
• Studia o literaturach i folklorze Słowian (1991)

Tłumaczenia

• Błaga Dimitrowa: Podróż do siebie samej, Warszawa, Czytelnik, 1970
• Nikołaj Chajtow: Dzikie opowiadania (Czytelnik, 1971)
• Emilian Stanew: Legenda o księciu presławskim Sybinie (Czytelnik, 1971)
• Iwajło Petrow: O Juli i innych (Czytelnik, 1974)
• Dymitr Dimow: Skazańcy (Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974)
• Stojan Zagorczinow: Legenda o świętej Sofii (Instytut Wydawniczy Pax, 1975)
• Iwajło Petrow: Piaskiem w oczy (Czytelnik, 1976)
• Błękitna kula ziemska: antologia bułgarskich opowiadań morskich (wybór, wstęp, przekład i aneks bibliograficzny; Wydawnictwo Morskie, 1976)
• Paweł Weżinow: Nocą z białymi końmi (Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977), przekład wspólnie z Ignacym Krzemieniem
• Jordan Radiczkow: Jak to? opowiadania (Czytelnik, 1981)
• tłumaczka i autorka wyboru: Siedem niebios i ziemia. Antologia przekładów starej literatury bułgarskiej od IX do XVIII w. (1983)
• Emilian Stanew: Złodziej brzoskwiń i inne utwory (Wydawnictwo Literackie, 1989)

Redakcja

• Powstanie wrześniowe 1923 roku w literaturze bułgarskiej (1987)
• wspólnie z Andrzejem Z. Makowieckim:
  • Kategoria narodu w kulturach słowiańskich (1993)
  • Kategoria wolności w kulturach słowiańskich (1994)
  • Kategoria dobra i zła w kulturach słowiańskich (1994)
  • Kategoria domu w kulturach słowiańskich (1997)
  • Kategoria kapłana, wodza, króla w kulturach słowiańskich (1999)
  • Kategoria zdrajcy i szpiega w kulturach słowiańskich (1999)

Inne

Była również autorką ponad 200 artykułów publikacji w czasopismach naukowych oraz zbiorach pokonferencyjnych.

Przypisy