Teresa Ferenc
Teresa Ferenc (1975) | |
Data i miejsce urodzenia | 27 kwietnia 1934 |
---|---|
Data śmierci | 1 sierpnia 2022 |
Narodowość | polska |
Język | |
Dziedzina sztuki | |
Ważne dzieła | |
Moje ryżowe poletko (1964), Małżeństwo (1975), Wypalona dolina (1979), Pieta (1981) | |
Odznaczenia | |
Nagrody | |
Nagroda im. Stanisława Piętaka („Gdańska Książka Roku 1979” w dziedzinie poezji), za tom poezji Wypalona dolina w 1979 | |
Strona internetowa |
Teresa Ferenc-Jankowska (ur. 27 kwietnia 1934 w Ruszowie-Kolonii[1], zm. 1 sierpnia 2022[2]) – polska poetka.
Życiorys
Urodziła się w rodzinie Władysława Ferenca i Józefy z Mielników. Pochodzi z rodziny chłopskiej[3][4]. Pierwsze dziewięć lat życia spędziła z rodzicami i rodzeństwem we wsi Sochy koło Zwierzyńca na terenie Ordynacji Zamoyskich[3]. W Stolnikowiźnie, koło Lublina, skąd pochodziła jej matka, spędzała po kilka miesięcy w roku u swoich dziadków, gdzie zapoznawała się z obyczajami panującymi na Lubelszczyźnie, pieśniami, bajkami, która to ludowość znalazła wyraz w jej wierszach[1]. Będąc 9-letnim dzieckiem przeżyła 1 czerwca 1943 pacyfikację wsi Sochy, w której Niemcy zamordowali około 200 ludzi, w tym jej rodziców. Musiała opiekować się młodszym rodzeństwem: 5-letnim bratem i 2-letnią siostrą[1]. Jako sierota była wychowywana u krewnych i w domach dziecka. Mieszkała kolejno w Stolnikowiźnie u dziadków, w Majdanie Lubelskim i w Krasnymstawie. W 1947 znalazła się w Domu Dziecka w Zamościu, gdzie ukończyła piątą i szóstą klasę szkoły podstawowej. W 1949 została przeniesiona do Domu Dziecka w Międzyrzecu Podlaskim, koło Białej Podlaskiej. Tam uzyskała świadectwo ukończenia klasy siódmej. Dalszą naukę podjęła w Liceum Pedagogicznym w Leśnej Podlaskiej, gdzie zainteresowała się teatrem i malarstwem. Od szóstej klasy (1948–1949) do narodzin córki Anety (1957) brała udział w ogólnopolskich konkursach recytatorskich i uzyskiwała czołowe nagrody; było to naturalną szkołą poezji. W latach 1954–1965 mieszkała na Śląsku. Po ukończeniu Studium Nauczycielskiego w Katowicach[1] uczyła w Liceum w Rybniku. Z wykształcenia jest plastykiem-pedagogiem[5]. Złożyła pomyślnie egzamin do szkoły teatralnej, ale ostatecznie zrezygnowała z tej drogi[1]. W 1956 wyszła za mąż za poetę Zbigniewa Jankowskiego. Wychowała dwie córki, poetki[6]: Anetę (Anna Janko) i Milenę (Milena Wieczorek). W 1965 poetka z rodziną przeniosła się do Kołobrzegu a jesienią 1971 do Wrocławia. Od 1975 Teresa Ferenc z rodziną zamieszkała w Sopocie[1].
Jako poetka debiutowała w 1958[5]. Jej pierwszy tomik Moje ryżowe poletko opublikowano w 1964[5].
Wraz z mężem Zbigniewem Jankowskim założyła grupę poetycką „Reda”[7]. Od lat 1980. związana z Duszpasterstwem Środowisk Twórczych w Gdańsku[5].
W latach 2004 i 2009 została laureatką Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury[8].
Za działalność społeczno-literacką w latach osiemdziesiątych otrzymała medal 25-lecia Solidarności[9][10].
W 2015 Teresa Ferenc została udekorowana medalem im. ks. Jana Twardowskiego za całokształt twórczości poetyckiej[3][11].
W 2016 r. otrzymała srebrny[12] Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[13], również wtedy jej mąż, poeta Zbigniew Jankowski, otrzymał srebrny[14] Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[15].
Była członkiem PEN Clubu i członkiem założycielem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (SPP). Mieszkała wraz z mężem Zbigniewem Jankowskim w Sopocie[5].
Twórczość
- Moje ryżowe poletko (1964)
- Zalążnia (1968)
- Godność natury (1973)
- Ciało i płomień (1974)
- Małżeństwo (1975)
- Poezje wybrane i nowe (1975)
- Wypalona dolina (1979)
- Poezje wybrane (1980)[16]
- Pieta (1981)
- Najbliższa ojczyzna (1982)[16]
- Grzeszny pacierz (1983)
- Drzewo dziwo (1987)[17][16]
- Nóż za ptakiem (1987)[17][18]
- Kradzione w raju (1988)[17]
- Wybór wierszy Swallowing Paradise. Poems. (1992) (w Stanach Zjednoczonych)[17][19]
- Wiersze (1994)[17]
- Boże pole (1997)[17]
- Psalmy i inne wiersze dawne i nowe (1999)[17][19]
- Dzieci wody (2003)[17][19]
- Stara jak świat (2004)[18]
- Ogniopis. Wybór wierszy (2009)[18][19]
- Widok na życie (2012)[18][19]
- Wiersze. Wybór (2017)[20][21]
Charakterystyka twórczości
W swojej poezji porusza m.in. tematy związane z miłością, cielesnością i macierzyństwem. W swojej poezji powraca też często do tragedii dzieciństwa – w 1943, jako dziewięcioletnie dziecko, była świadkiem jak prawie wszyscy mieszkańcy (w tym jej rodzice) zostali rozstrzelani przez Niemców; sama wieś została następnie zbombardowana i spalona (stąd w jej poezji powraca motyw ognia)[7][22]. Jej życie i twórczość literacka związane są także z Zamojszczyzną, Roztoczem, przyrodą[3]. O pacyfikacji w Sochach Teresa Ferenc napisała m.in. w wierszu Wieś skamieniała:
„1 czerwca 1943 r. na skraju zwierzynieckich lasów
rozstrzelano moją wieś.
Sochy – jak we Francji Oradour,
Sochy – jak w Czechach Lidice,
Sochy – jak we Włoszech Mezzinote”[3].
Nagrody i wyróżnienia
- Nagroda im. Stanisława Piętaka („Gdańska Książka Roku 1979” w dziedzinie poezji), za tom poezji Wypalona dolina w 1979[23]
- wyróżnienie przyznane przez Fundację Kultury za Boże pole w 1997[23]
- kwartalna nagroda Media Książce (Gdańska Książka Wiosny) za Boże pole w 1997[23]
- Nagroda Artusa 2004 za zbiór Stara jak świat w 2004[23]
- nagroda Media Książce za zbiór Stara jak świat w 2004[23]
- Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” w 2016[13]
Kultura masowa
Wiersze Teresy Ferenc wykorzystano w widowisku telewizyjnym pt. Pieśń o naszym morzu (1969) w reż. Kazimierza Łastawieckiego[24].
Przeżycia i losy Teresy Ferenc w czasie okupacji niemieckiej i masakry wsi Sochy stały się głównym motywem książki Anny Janko pt. Mała Zagłada (wyd. 2015)[25].
Na podstawie książki Anny Janko Mała Zagłada, reżyserka Natalia Koryncka-Gruz nakręciła film dokumentalny pt. Mała Zagłada (2018)[26].
Przypisy
- ↑ a b c d e f Teresa Ferenc. Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Gdańsku. [dostęp 2020-03-27]. (pol.).
- ↑ Zmarła poetka Teresa Ferenc. Gazeta Świętojańska. [dostęp 2022-08-01]. (pol.).
- ↑ a b c d e Teresa Ferenc. kurierzamojski.pl. [dostęp 2020-03-24]. (pol.).
- ↑ Teresa Ferenc. Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Gdańsku. [dostęp 2020-03-25]. (pol.).
- ↑ a b c d e Wanda Skalska: Teresa Ferenc "Widok na życie", Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Sopot 2012, str. 64. latarnia-morska.eu, 21-05-2012. [dostęp 2020-03-24]. (pol.).
- ↑ Stanisław Chyczyński: Teresa Ferenc „Ogniopis. Wybór wierszy”, wyd. NOWY ŚWIAT, Warszawa 2009, str. 228. latarnia-morska.eu, 2010-11-25. [dostęp 2020-03-25]. (pol.).
- ↑ a b Piotr Kuncewicz: Leksykon polskich pisarzy współczesnych. T. I. Warszawa: Graf-Punkt, 1995, s. 219. ISBN 83-86091-29-0.
- ↑ Laureaci Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury. gdansk.pl, 2016-06-23. [dostęp 2016-06-23]. (pol.).
- ↑ „Okruchy spojrzeń” recital Katarzyny Kurdej. sopot.pl. [dostęp 2020-04-26]. (pol.).
- ↑ Teresa Ferenc. Ogniopis wybór wierszy. granice.pl. [dostęp 2020-04-26]. (pol.).
- ↑ Pochodzącą z naszego regionu poetkę nagrodzono za całokształt twórczości. Medal im. ks. Jana Twardowskiego. tygodnikzamojski.pl, 10 czerwca 2015. [dostęp 2020-03-24]. (pol.).
- ↑ Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis. Lista laureatów medalu Zasłużony Kulturze - Gloria Artis. Ferenc Teresa, 2016, Srebrny. mkidn.gov.pl. [dostęp 2020-03-06]. (pol.).
- ↑ a b Wiceminister Sellin wręczył odznaczenia. mkidn.gov.pl, 2016-03-10. [dostęp 2020-03-06]. (pol.).
- ↑ Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis. Lista laureatów medalu Zasłużony Kulturze - Gloria Artis. Jankowski Zbigniew, 2016, Srebrny. mkidn.gov.pl. [dostęp 2020-03-06]. (pol.).
- ↑ Wiceminister Sellin wręczył odznaczenia. mkidn.gov.pl, 2016-03-10. [dostęp 2020-03-07]. (pol.).
- ↑ a b c Agnieszka Ciurysek: Teresa Ferenc ze wsi Sochy. kurierzamojski.pl, 13 sierpnia 2015. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Polska Bibliografia Literacka. Ferenc Teresa. Polska Bibliografia Literacka. pbl.ibl.poznan.pl. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
- ↑ a b c d Wiceminister Sellin wręczył odznaczenia. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. mkidn.gov.pl, 03-10-2016. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
- ↑ a b c d e Teresa Ferenc Widok na życie, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Sopot 2012, str. 64. latarnia-morska.eu. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
- ↑ Wiersze. Wybór. Teresa Ferenc. lubimyczytac.pl. [dostęp 2020-03-09]. (pol.).
- ↑ Teresa Ferenc. Wiersze. Wybór. owvolumen.pl. [dostęp 2020-03-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-01)]. (pol.).
- ↑ Grażyna Borkowska, Czermińska Małgorzata, Philips Ursula: Pisarki polskie od średniowiecza do współczesności. Przewodnik. Gdańsk: Słowo Obraz Terytoria, 2000, s. 152-153. ISBN 83-87316-74-1.
- ↑ a b c d e Agnieszka Ciurysek: Teresa Ferenc ze wsi Sochy. kurierzamojski.pl, 13 sierpnia 2015. [dostęp 2020-03-06]. (pol.).
- ↑ Teresa Ferenc. filmpolski.pl, 2019-12-19. [dostęp 2020-03-27]. (pol.).
- ↑ Anna Janko. Mała Zagłada. wydawnictwoliterackie.pl. [dostęp 2020-03-27]. (pol.).
- ↑ Mała Zagłada. filmpolski.pl, 2020-01-29. [dostęp 2020-03-27]. (pol.).
Linki zewnętrzne
- Polska Bibliografia Literacka. Ferenc Teresa
- Rzeź w Sochach: ... i rozstrzelali ich wszystkich
- Teresa Ferenc "Widok na życie", Towarzystwo Przyjaciół Sopotu, Sopot 2012, str. 64
- Wieczór literacki poświęcony książce Teresy Ferenc - Wiersze. wybór, z udziałem prof. Bernadetty Kuczery-Chachulskiej, prof. Małgorzaty Łukaszuk, prof. Piotra Mitznera, wiersze czyta Maria Gładkowska, Blogpressportal
- Teresa Ferenc na pisarze.pl. pisarze.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-10)].
- Biogram Teresy Ferenc
- Teresa Ferenc – publikacje w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
Teresa Ferenc, polska poetka
Baretka Srebrnego Medalu "Zasłużony Kulturze - Gloria Artis"