Teresa Skubalanka

Teresa Skubała

Data i miejsce urodzenia	18 czerwca 1928 Łódź
Data i miejsce śmierci	29 lipca 2016 Lublin
Posłanka VI kadencji Sejmu PRL
Okres	od 19 marca 1972 do 19 marca 1976
Przynależność polityczna	Stronnictwo Demokratyczne
Odznaczenia

Teresa Skubalanka, wł. Skubała (ur. 18 czerwca 1928 w Łodzi, zm. 29 lipca 2016 w Lublinie) – polska filolog i wykładowczyni, lingwistka, współtwórczyni środowiska naukowego językoznawców i polonistów UMCS, przedstawicielka stylistyki lingwistycznej, teorii, a także historii języka. W latach 1975–1978 dyrektor Instytutu Badań Literackich w Warszawie, w okresie 1972–1976 posłanka na Sejm PRL VI kadencji.

Życiorys

Edukacja i kariera naukowa

Córka Mariana i Heleny. Po ukończeniu III Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Konopnickiej we Włocławku studiowała filologię polską na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. Magisterium uzyskała na Uniwersytecie Wrocławskim, w 1960 doktorat na tejże uczelni, a w 1966 habilitację na UMK. Od 1967 zatrudniona na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. W latach 1970–1985 pełniła tam funkcję dyrektora Instytutu Filologii Polskiej i kierownika Zakładu Języka Polskiego. Od 1974 była profesorem nadzwyczajnym. Profesorem zwyczajnym została w 1984. Od 1975 do 1978 była także dyrektorem Instytutu Badań Literackich w Warszawie. W latach 1992–2001 była pracownikiem Zakładu Historii Języka Polskiego i Dialektologii. Pomimo że domeną jej zainteresowań badawczych była stylistyka ujmowana jako samodzielna dyscyplina, inspirowała i współtworzyła wielowątkowe dociekania z zakresu stylistyki, semantyki, pragmatyki, socjolingwistyki, dialektologii, historii języka i gramatyki.

Działalność społeczna i polityczna

Pracowała społecznie w Związku Młodzieży Polskiej i Zrzeszeniu Studentów Polskich, pełniła też funkcje w Związku Nauczycielstwa Polskiego. Od 1969 działała w Stronnictwie Demokratycznym (członek prezydium Uczelnianego Komitetu oraz plenum Wojewódzkiego Komitetu w Lublinie). W 1972 uzyskała mandat posłanki na Sejm z okręgu Lublin. Była członkiem trzech Komisji: Nauki i Postępu Technicznego, Oświaty i Wychowania oraz Prac Ustawodawczych. Zasiadała w zarządzie Polskiej Grupy Unii Międzyparlamentarnej.

Twórczość

Dorobek Teresy Skubalanki obejmuje 18 monografii oraz ponad 125 rozpraw i artykułów. W jej naukowej twórczości można wyodrębnić następujące charakterystyczne rysy: podmiotowy charakter wywodów, budowanie własnych zrębów teorii, indywidualną interpretację najważniejszych pojęć, oryginalne zbiory kategorii interpretacyjnych, reinterpretację kluczowych pojęć i terminów dyscypliny, łączenie założeń teoretycznych z bogatą i wzorcowo prowadzoną praktyką analityczną, szeroki zakres podejmowanych zagadnień i wybór zjawisk najważniejszych dla dyscypliny: definicja stylu, poszukiwanie metod i kategorii jego opisu, stylistyczna dyferencjacja współczesnej polszczyzny, charakterystyka stylu artystycznego w perspektywie historycznej (w przekrojach epok, nurtów i indywidualności twórczych). Prace Teresy Skubalanki mieszczą się z ramach stylistyki teoretycznej (wielokrotnie powracała do podstawowych pojęć dyscypliny, zwłaszcza do pojęcia stylu), stylistyki historycznej (jest autorką jedynego do dziś syntetycznego ujęcia tej problematyki), stylistyki opisowej (funkcjonalnej) – opracowała oryginalną koncepcję stylistycznej dyferencjacji współczesnej polszczyzny – oraz stylistyki praktycznej.

Publikacje

Najbardziej oryginalnym wkładem Skubalanki do badań stylistycznych jest koncepcja gramatyki stylistycznej. Oprócz stylistyki w orbicie zainteresowań badawczych Teresy Skubalanki znajdowały się zagadnienia z kilku dyscyplin lingwistycznych: leksykologii i leksykografii (udział w pracach nad Słownikiem rymów Stanisława Trembeckiego, Słownikiem języka Adama Mickiewicza, Słownikiem gwary studenckiej), gramatyki (zwłaszcza fleksji, nie tylko w odniesieniu do języka ogólnego, lecz także gwar ludowych), historii języka (polszczyzna XIX wieku), wybranymi odmianami języka (językiem potocznym, polszczyzną mówioną, językiem regionu, językiem dziecka, odmianą artystyczną w ramach badań stylistycznych), a także społecznymi uwarunkowaniami stylów języka.

Najważniejszymi opracowaniami książkowymi autorstwa Teresy Skubalanki są:

• Neologizmy w polskiej poezji romantycznej, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1962, s. 240;
• Słownictwo poezji miłosnej Juliusza Słowackiego na tle tradycji, Toruń: Wydawnictwo UMK 1966, s. 414;
• Słownik gwary studenckiej, [współaut.: Leon Kaczmarek, Stanisław Grabias], Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1974, s. 328;
• Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1984, s. 508;
• Wprowadzenie do gramatyki stylistycznej języka polskiego, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1991, s. 185, wydanie 2, poprawione i uzupełnione, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2000, s. 240;
• Wariantywność polskiej fleksji, [współaut.: Władysława Książek-Bryłowa], Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum 1992, s. 189;
• O stylu poetyckim i innych stylach języka. Studia i szkice teoretyczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1995, s. 235;
• Mickiewicz, Słowacki, Norwid. Studia nad językiem i stylem, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1997, s. 245;
• Ze studiów nad dawną i współczesną polszczyzną, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1997, s. 206;
• Podstawy analizy stylistycznej. Rozważania o metodzie, Lublin: Wydawnictwo UMC 2001, s. 283;
• Język poezji Czesława Miłosza, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2006, s. 122;
• Sztuka poetycka Czesława Miłosza, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2007, s. 134;
• Herbert, Szymborska, Różewicz: studia stylistyczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2008, s. 156;
• Polska liryka patriotyczno-obywatelska. Studium stylu, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2012, s. 115.

Wyróżnienia

Odznaczona Krzyżem Oficerskim (1998)^[1] i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej. W 2002 została uhonorowana tytułem doktora honoris causa UMCS.

Została pochowana na cmentarzu komunalnym na Majdanku w Lublinie (kwatera S7K-4-4)^[2].

Grób prof. Teresy Skubalanki na cmentarzu komunalnym na Majdanku

Przypisy

Bibliografia

• Bibliografia dorobku naukowego pracowników Instytutu Filologii Polskiej UMCS do roku 2013, red. Beata Maksymiuk-Pacek, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin 2014, s. 547–557.
• Andrzej Maria Lewicki, Portret naukowy Profesor Teresy Skubalanki, „Annales UMCS” 1988 (druk w 1991), sectio FF, vol. VI, s. 1–18.
• Maria Wojtak, Adam Siwiec (oprac.), Wykaz prac naukowych Teresy Skubalanki, „Annales UMCS” 1988 (druk w 1991), sectio FF, vol. VI, s. 19–27.
• (red. Wiktoria Beczek, Andrzej Rajewski, Władysław Witold Spychalski), Stronnictwo Demokratyczne w Polsce Ludowej. T. 4. Nasi przedstawiciele: noty biograficzne posłów SD w Sejmie PRL w kadencjach V, VI, VII, Warszawa 1980.
• Kim kto jest w Lublinie? (oprac. zespół Alicja Chwałczyk et al.), „Multico”, Lublin 1997, s. 152
• Prof. dr hab. Teresa Skubalanka, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2009-11-16] .