Teresa Tuszyńska

Teresa Tuszyńska
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 września 1942
Warszawa

Data i miejsce śmierci

19 marca 1997
Warszawa

Zawód

aktorka, modelka

Współmałżonek

1. Jan Zamoyski (1962)
2. Włodzimierz Kozłowski (1962-1972)
3. Jan Perzyna (1990-1997)

Lata aktywności

1958-1973

Grób Teresy Tuszyńskiej na Cmentarzu Północnym w Warszawie, kwatera O-I-13, rząd 4, grób 55[1].

Teresa Janina Tuszyńska (ur. 5 września 1942 w Warszawie, zm. 19 marca 1997 tamże) – polska aktorka niezawodowa i modelka.

Młodość

Urodziła się w mieszkaniu przy ul. Bolecha 21[2] na warszawskiej Woli[3]. Pochodziła z zamożnej, rzemieślniczej rodziny[3]; ojciec – Antoni[2] – był masarzem, a matka – Janina (z d. Gontarek)[2] – zajmowała się domem[3]. Miała starszego brata Bogdana i młodszą siostrę Wacławę (1951–1994)[3]. Uczyła się w Liceum Techniki Teatralnej przy ul. Miodowej w Warszawie[3].

Kariera zawodowa

W wieku 16 lat została dostrzeżona przez Andrzeja Wiernickiego, fotografa wówczas pracującego dla „Expressu Wieczornego”, który dostrzegł ją na zabawie karnawałowej w studenckim klubie „Stodoła”[2]. Początkowo zaproponował jej udział w sesji zdjęciowej[4], a następnie przyczynił się do publikacji fotografii w „Kobiecie i życiu”, co poskutkowało relegacją Tuszyńskiej z liceum[2]. W 1958 wygrała konkurs „Film szuka młodych aktorek” zorganizowany przez tygodnik „Przekrój[5][1], a w nagrodę mogła zagrać epizodyczną rolę w filmie Jana Rybkowskiego Ostatni strzał[2].

W 1959 odegrała główną rolę żeńską (Annę) w filmie Jerzego Zarzyckiego Biały niedźwiedź[2]. Do historii polskiego kina lat 60. przeszła dzięki roli Margueritte w Do widzenia, do jutra[6][7][8][9], w kolejnych latach zagrała m.in. w filmach Tarpany, Rozwodów nie będzie, Cała naprzód i Poczmistrz[1], a także zagrała główne role w niewyświetlanych w Polsce czechosłowackich filmach Kieszonkowcy[10] i Praskie noce[11]. Nigdy nie zdobyła formalnego wykształcenia aktorskiego i grała jako amatorka.

Równolegle z karierą aktorską kontynuowała działalność w modelingu[12]. Portretowali ją najwybitniejsi polscy fotograficy, tacy jak Wojciech Plewiński[13] czy Tadeusz Rolke[14][15] i inni[16][17]. Jej zdjęcia ukazywały się na okładkach „Ekranu”, „Filmu”, „Kina”, „Wiadomości filmowych”, „Przekroju”[18][19], „Filipinki”, „Dookoła świata”, „Panoramy”, „Panoramy Północy”, „Urody”, „Ty i Ja”, „Zwierciadła”, „Żyjmy dłużej” i innych czasopism. W marcu 1963 roku jej portret autorstwa Marca Riboud ukazał się na okładce prestiżowego amerykańskiego opiniotwórczego magazynu „Show” poświęconego sztuce[3]. Na początku lat 60. była najpopularniejszą modelką „Mody PolskiejJadwigi Grabowskiej[20][21][22][23][24][25][26][27][28].

Od końca lat 50. zmagała się z uzależnieniem od alkoholu[29][30], co w znacznym stopniu wpłynęło na porzucenie przez nią kariery w modelingu w połowie lat 60.[3] i jej bojkot w środowisku aktorskim[30][2][12].

Życie prywatne

Trzykrotnie zamężna. W 1962 poślubiła plastyka, Jana Rafała Floriana Zamoyskiego[31], jednak małżeństwo szybko zakończyło się rozwodem[32]. W 1962 wyszła za aktora dubbingu i reżysera dźwięku, Włodzimierza Kozłowskiego[3], z którym rozwiodła się w 1972. W 1990 wzięła ślub z robotnikiem, Janem Perzyną.

Zmarła 19 marca 1997, najprawdopodobniej na skutek wylewu krwi lub zawału serca[30][12].

Upamiętnienie

19 września 2013 premierę miała książka biograficzna pt. „Tetetka. Wspomnienia o Teresie Tuszyńskiej”, powstała na podstawie filmu biograficznego Teresa Tuszyńska Movie w reżyserii Mirosława J. Nowika[33].

W 2017 Telewizja Polska zrealizowała o niej pełnometrażowy film biograficzny autorstwa Andrzeja Ciecierskiego Dziewczyna z ekranu[34][35].

Filmografia

  • 1958: Ostatni strzał – wczasowiczka
  • 1959: Biały niedźwiedź – Ania, córka profesora
  • 1960: Do widzenia, do jutra – Margueritte, córka francuskiego konsula
  • 1961: Drugi człowiek – Krystyna, ajentka zakładu rzemieślniczego w Sopocie
  • 1961: Tarpany – Basia, zootechniczka
  • 1963: Rozwodów nie będzie – Joanna Kaliszewska, studentka ASP
  • 1966: Cała naprzód – milcząca dziewczyna oraz aktorka Gloria, tancerka Dolores, podróżniczka Sabina i Wanda ze Skarżyska, ósma żona ekscelencji
  • 1967: Poczmistrz – Dunia, córka poczmistrza
  • 1967: Vreckári (Kieszonkowcy) – Stella
  • 1968: Pražské nociChlebové střevíčky (Praskie noce, nowela Chlebowe trzewiczki) – hrabianka
  • 1970: Kto wierzy w bociany? – Teresa Nowina, matka Filipa
  • 1973: Die Schlüssel (Klucze) – inżynierowa Kędzierska

Przypisy

  1. a b c Teresa Tuszyńska, Film Polski
  2. a b c d e f g h Agnieszka Niemojewska: Alfabet gwiazd. Zjawiskowa dziewczyna (pol.). W: Uważam Rze [on-line]. historia.uwazamrze.pl, 2019-01-24. [dostęp 2020-03-22].
  3. a b c d e f g h Jacek Kowalski: Teresa Tuszyńska znika (pol.). W: Wysokie Obcasy [on-line]. wysokieobcasy.pl, 2011-02-14. [dostęp 2020-03-22].
  4. Agencja Forum. [dostęp 2012-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)].
  5. Przekrój, nr 686, 1 VI 1958
  6. Bez jutra nie da się żyć - piosenka do słów Wojciecha Młynarskiego i muzyki Krzysztofa Komedy - śpiewa Anna Frankowska
  7. Marek Hendrykowski: Do widzenia, do jutra. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2012, s. 150. ISBN 978-83-232-2432-7.
  8. Janusz Morgenstern, Jan Laskowski: Do widzenia, do jutra. Scenopis filmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013, s. 278. ISBN 978-83-232-2493-8.
  9. Julia Michałowska: Do widzenia, do jutra – dokument pokolenia kataryniarzy. Praca magisterska. Poznań: UAM 2000, s. 103
  10. Vreckari
  11. Pražské noci
  12. a b c Marek Różycki jr: Zjawiskowa TT-ka, Teresa Tuszyńska, która wzgardziła karierą (pol.). salon24.pl, 2017-05-30. [dostęp 2020-03-22].
  13. Znani, nieznani i kociaki z „Przekroju”. Kraków oddaje hołd Plewińskiemu
  14. Tadeusz Rolke. Agencja Gazeta. Sesje gwiazd. Retro
  15. Archiwum Tadeusza Rolkego za darmo w sieci. Kawał historii polskiej fotografii
  16. Teresa Tuszyńska na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka
  17. East News. [dostęp 2011-11-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-08)].
  18. Przekrój, nr 830, 5 III 1961
  19. Najsłynniejsze dziewczyny z okładek „Przekroju”
  20. Na kolanach przed dziewczynami. Wywiad z Andrzejem Wiernickim
  21. Andrzej Wiernicki opowiada o Teresie Tuszyńskiej
  22. Teresa Tuszyńska – movie trailer
  23. Polska Kronika Filmowa, nr 7B/1960 – Jeszcze karnawał
  24. Polska Kronika Filmowa, nr 38B/1960 – Moda
  25. Polska Kronika Filmowa, nr 11A/1961 – Kulisy mody
  26. Aleksandra Boćkowska: To nie są moje wielbłądy. O modzie w PRL. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015, s. 246. ISBN 978-83-8049-044-4.
  27. Marta Sztokfisz: Caryca polskiej mody, święci i grzesznicy. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2015, s. 256. ISBN 978-83-280-2641-4.
  28. Jerzy Antkowiak, Agnieszka L. Janas: Antkowiak. Niegrzeczny chłopiec polskiej mody. Wrocław: Wydawnictwo Bukowy Las, 2015, s. 241. ISBN 978836448138-3.
  29. Nie potrafiła się zatrzymać (pol.). W: Show [on-line]. styl.pl. [dostęp 2020-03-22].
  30. a b c Tragiczny koniec Teresy Tuszyńskiej. "Nie stać mnie, żeby ją pochować" (pol.). W: Wirtualna Polska [on-line]. film.wp.pl. [dostęp 2020-03-22].
  31. Jan Rafał Florian hr. Zamoyski z Zamościa h. Jelita (ID: cz.I001350) (pol.). sejm-wielki.pl. [dostęp 2020-03-22].
  32. Była seksbombą PRL. Zmarła w zapomnieniu (pol.). W: Fakt [on-line]. fakt.pl, 2017-09-05. [dostęp 2020-03-22].
  33. "Tetetka wspomnienia o Teresie Tuszyńskiej": biografia zapomnianej aktorki (pol.). W: Onet.pl [on-line]. kultura.onet.pl, 2013-09-06. [dostęp 2020-03-22].
  34. Dziewczyna z ekranu, TVP3 Gdańsk, 2017
  35. Dziewczyna z ekranu, Film Polski

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Teresa Tuszynska.jpg
Autor: Lemarx, Licencja: CC BY-SA 3.0
Teresa Tuszynska
Teresa Tuszyńska RIP.jpg
Autor: Lemarx, Licencja: CC BY-SA 3.0
Teresa Tuszyńska RIP