Teresa Tuszyńska
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód | |
| Współmałżonek | 1. Jan Zamoyski (1962) |
| Lata aktywności | 1958-1973 |
Teresa Janina Tuszyńska (ur. 5 września 1942 w Warszawie, zm. 19 marca 1997 tamże) – polska aktorka niezawodowa i modelka.
Młodość
Urodziła się w mieszkaniu przy ul. Bolecha 21[2] na warszawskiej Woli[3]. Pochodziła z zamożnej, rzemieślniczej rodziny[3]; ojciec – Antoni[2] – był masarzem, a matka – Janina (z d. Gontarek)[2] – zajmowała się domem[3]. Miała starszego brata Bogdana i młodszą siostrę Wacławę (1951–1994)[3]. Uczyła się w Liceum Techniki Teatralnej przy ul. Miodowej w Warszawie[3].
Kariera zawodowa
W wieku 16 lat została dostrzeżona przez Andrzeja Wiernickiego, fotografa wówczas pracującego dla „Expressu Wieczornego”, który dostrzegł ją na zabawie karnawałowej w studenckim klubie „Stodoła”[2]. Początkowo zaproponował jej udział w sesji zdjęciowej[4], a następnie przyczynił się do publikacji fotografii w „Kobiecie i życiu”, co poskutkowało relegacją Tuszyńskiej z liceum[2]. W 1958 wygrała konkurs „Film szuka młodych aktorek” zorganizowany przez tygodnik „Przekrój”[5][1], a w nagrodę mogła zagrać epizodyczną rolę w filmie Jana Rybkowskiego Ostatni strzał[2].
W 1959 odegrała główną rolę żeńską (Annę) w filmie Jerzego Zarzyckiego Biały niedźwiedź[2]. Do historii polskiego kina lat 60. przeszła dzięki roli Margueritte w Do widzenia, do jutra[6][7][8][9], w kolejnych latach zagrała m.in. w filmach Tarpany, Rozwodów nie będzie, Cała naprzód i Poczmistrz[1], a także zagrała główne role w niewyświetlanych w Polsce czechosłowackich filmach Kieszonkowcy[10] i Praskie noce[11]. Nigdy nie zdobyła formalnego wykształcenia aktorskiego i grała jako amatorka.
Równolegle z karierą aktorską kontynuowała działalność w modelingu[12]. Portretowali ją najwybitniejsi polscy fotograficy, tacy jak Wojciech Plewiński[13] czy Tadeusz Rolke[14][15] i inni[16][17]. Jej zdjęcia ukazywały się na okładkach „Ekranu”, „Filmu”, „Kina”, „Wiadomości filmowych”, „Przekroju”[18][19], „Filipinki”, „Dookoła świata”, „Panoramy”, „Panoramy Północy”, „Urody”, „Ty i Ja”, „Zwierciadła”, „Żyjmy dłużej” i innych czasopism. W marcu 1963 roku jej portret autorstwa Marca Riboud ukazał się na okładce prestiżowego amerykańskiego opiniotwórczego magazynu „Show” poświęconego sztuce[3]. Na początku lat 60. była najpopularniejszą modelką „Mody Polskiej” Jadwigi Grabowskiej[20][21][22][23][24][25][26][27][28].
Od końca lat 50. zmagała się z uzależnieniem od alkoholu[29][30], co w znacznym stopniu wpłynęło na porzucenie przez nią kariery w modelingu w połowie lat 60.[3] i jej bojkot w środowisku aktorskim[30][2][12].
Życie prywatne
Trzykrotnie zamężna. W 1962 poślubiła plastyka, Jana Rafała Floriana Zamoyskiego[31], jednak małżeństwo szybko zakończyło się rozwodem[32]. W 1962 wyszła za aktora dubbingu i reżysera dźwięku, Włodzimierza Kozłowskiego[3], z którym rozwiodła się w 1972. W 1990 wzięła ślub z robotnikiem, Janem Perzyną.
Zmarła 19 marca 1997, najprawdopodobniej na skutek wylewu krwi lub zawału serca[30][12].
Upamiętnienie
19 września 2013 premierę miała książka biograficzna pt. „Tetetka. Wspomnienia o Teresie Tuszyńskiej”, powstała na podstawie filmu biograficznego Teresa Tuszyńska Movie w reżyserii Mirosława J. Nowika[33].
W 2017 Telewizja Polska zrealizowała o niej pełnometrażowy film biograficzny autorstwa Andrzeja Ciecierskiego Dziewczyna z ekranu[34][35].
Filmografia
- 1958: Ostatni strzał – wczasowiczka
- 1959: Biały niedźwiedź – Ania, córka profesora
- 1960: Do widzenia, do jutra – Margueritte, córka francuskiego konsula
- 1961: Drugi człowiek – Krystyna, ajentka zakładu rzemieślniczego w Sopocie
- 1961: Tarpany – Basia, zootechniczka
- 1963: Rozwodów nie będzie – Joanna Kaliszewska, studentka ASP
- 1966: Cała naprzód – milcząca dziewczyna oraz aktorka Gloria, tancerka Dolores, podróżniczka Sabina i Wanda ze Skarżyska, ósma żona ekscelencji
- 1967: Poczmistrz – Dunia, córka poczmistrza
- 1967: Vreckári (Kieszonkowcy) – Stella
- 1968: Pražské noci – Chlebové střevíčky (Praskie noce, nowela Chlebowe trzewiczki) – hrabianka
- 1970: Kto wierzy w bociany? – Teresa Nowina, matka Filipa
- 1973: Die Schlüssel (Klucze) – inżynierowa Kędzierska
Przypisy
- ↑ a b c Teresa Tuszyńska, Film Polski
- ↑ a b c d e f g h Agnieszka Niemojewska: Alfabet gwiazd. Zjawiskowa dziewczyna (pol.). W: Uważam Rze [on-line]. historia.uwazamrze.pl, 2019-01-24. [dostęp 2020-03-22].
- ↑ a b c d e f g h Jacek Kowalski: Teresa Tuszyńska znika (pol.). W: Wysokie Obcasy [on-line]. wysokieobcasy.pl, 2011-02-14. [dostęp 2020-03-22].
- ↑ Agencja Forum. [dostęp 2012-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-16)].
- ↑ Przekrój, nr 686, 1 VI 1958
- ↑ Bez jutra nie da się żyć - piosenka do słów Wojciecha Młynarskiego i muzyki Krzysztofa Komedy - śpiewa Anna Frankowska
- ↑ Marek Hendrykowski: Do widzenia, do jutra. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2012, s. 150. ISBN 978-83-232-2432-7.
- ↑ Janusz Morgenstern, Jan Laskowski: Do widzenia, do jutra. Scenopis filmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013, s. 278. ISBN 978-83-232-2493-8.
- ↑ Julia Michałowska: Do widzenia, do jutra – dokument pokolenia kataryniarzy. Praca magisterska. Poznań: UAM 2000, s. 103
- ↑ Vreckari
- ↑ Pražské noci
- ↑ a b c Marek Różycki jr: Zjawiskowa TT-ka, Teresa Tuszyńska, która wzgardziła karierą (pol.). salon24.pl, 2017-05-30. [dostęp 2020-03-22].
- ↑ Znani, nieznani i kociaki z „Przekroju”. Kraków oddaje hołd Plewińskiemu
- ↑ Tadeusz Rolke. Agencja Gazeta. Sesje gwiazd. Retro
- ↑ Archiwum Tadeusza Rolkego za darmo w sieci. Kawał historii polskiej fotografii
- ↑ Teresa Tuszyńska na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- ↑ East News. [dostęp 2011-11-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-08)].
- ↑ Przekrój, nr 830, 5 III 1961
- ↑ Najsłynniejsze dziewczyny z okładek „Przekroju”
- ↑ Na kolanach przed dziewczynami. Wywiad z Andrzejem Wiernickim
- ↑ Andrzej Wiernicki opowiada o Teresie Tuszyńskiej
- ↑ Teresa Tuszyńska – movie trailer
- ↑ Polska Kronika Filmowa, nr 7B/1960 – Jeszcze karnawał
- ↑ Polska Kronika Filmowa, nr 38B/1960 – Moda
- ↑ Polska Kronika Filmowa, nr 11A/1961 – Kulisy mody
- ↑ Aleksandra Boćkowska: To nie są moje wielbłądy. O modzie w PRL. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2015, s. 246. ISBN 978-83-8049-044-4.
- ↑ Marta Sztokfisz: Caryca polskiej mody, święci i grzesznicy. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2015, s. 256. ISBN 978-83-280-2641-4.
- ↑ Jerzy Antkowiak, Agnieszka L. Janas: Antkowiak. Niegrzeczny chłopiec polskiej mody. Wrocław: Wydawnictwo Bukowy Las, 2015, s. 241. ISBN 978836448138-3.
- ↑ Nie potrafiła się zatrzymać (pol.). W: Show [on-line]. styl.pl. [dostęp 2020-03-22].
- ↑ a b c Tragiczny koniec Teresy Tuszyńskiej. "Nie stać mnie, żeby ją pochować" (pol.). W: Wirtualna Polska [on-line]. film.wp.pl. [dostęp 2020-03-22].
- ↑ Jan Rafał Florian hr. Zamoyski z Zamościa h. Jelita (ID: cz.I001350) (pol.). sejm-wielki.pl. [dostęp 2020-03-22].
- ↑ Była seksbombą PRL. Zmarła w zapomnieniu (pol.). W: Fakt [on-line]. fakt.pl, 2017-09-05. [dostęp 2020-03-22].
- ↑ "Tetetka wspomnienia o Teresie Tuszyńskiej": biografia zapomnianej aktorki (pol.). W: Onet.pl [on-line]. kultura.onet.pl, 2013-09-06. [dostęp 2020-03-22].
- ↑ Dziewczyna z ekranu, TVP3 Gdańsk, 2017
- ↑ Dziewczyna z ekranu, Film Polski
Linki zewnętrzne
- Teresa Tuszyńska w bazie filmpolski.pl
- Teresa Tuszyńska w bazie IMDb (ang.)
- Teresa Tuszyńska w bazie Filmweb
- Teresa Tuszyńska na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Teresa Tuszyńska o swoich rolach, wirtualny album
Media użyte na tej stronie