Teropody

Teropody

Theropoda
Marsh, 1881
Model Tyrannosaurus rex (Bałtowski Park Jurajski)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
(bez rangi)	archozaury
(bez rangi)	Ornithodira
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody

Model szkieletu giganotozaura, Australian Museum, Sydney

Rekonstrukcja rahonawisa

Porównanie rozmiarów wielkich teropodów

Ślad teropoda

Teropody (Theropoda) – podrząd dinozaurów z rzędu dinozaurów gadziomiednicznych (Saurischia); nazwa theropod oznacza stopa bestii.

Teropody były dwunożne i w większości mięsożerne (drapieżniki i padlinożercy). Poruszały się w postawie półwyprostowanej. Kończyny tylne długie, silnie umięśnione, z podudziem dłuższym od uda, dzięki którym potrafiły szybko biegać. Kończyny tylne były o 2/3 dłuższe od przednich i posiadały do trzech palców. Kończyny przednie zakończone chwytnymi palcami (ich liczba była zredukowana: 1–4) z pazurami. Posiadały również długi ogon, który ułatwiał im szybką pogoń za ofiarą. Duże oczy wskazują na bardzo dobry wzrok. Zęby ostre, sztyletowate, bocznie spłaszczone, z ząbkowanymi krawędziami. Niektóre utraciły zęby na rzecz dzioba kostnego, otoczonego warstwą rogową. Mięśnie szczęk dobrze rozwinięte. Niektóre teropody (gł. maniraptory) były opierzone. Ich wielkość była różna, od maluchów wielkości kurczaka (epidendrozaur, skansoriopteryks) do kilkunastometrowych olbrzymów (np. giganotozaur, karcharodontozaur, spinozaur).

Do najstarszych i najprymitywniejszych teropodów należą eoraptor i herrerazaury. Żyły od późnego triasu do końca kredy, Ich skamieniałości znajdowano na wszystkich kontynentach. Jedna z ich linii, ptaki, przetrwała jednak do dzisiaj.

Klasyfikacja

Wśród teropodów wyróżniane są trzy główne grupy: celofyzoidy (Coelophysoidea), np. celofyz; ceratozaury (Ceratosauria), np. ceratozaur czy karnotaur oraz tetanury (Tetanurae), np. allozaur, welociraptor czy tyranozaur.

Podrząd teropody (Theropoda)

• ?rodzaj Eoraptor
• ?infrarząd Herrerasauria
• neoteropody (Neotheropoda)
  • nadrodzina Coelophysoidea
  • awerostry (Averostra)
    • ceratozaury (Ceratosauria)
      • nadrodzina: abelizauroidy (Abelisauroidea)
      • nadrodzina: neoceratozaury (Neoceratosauria)
    • tetanury (Tetanurae)
      • nadrodzina Megalosauroidea
        • rodzina Megalosauridae
        • rodzina Spinosauridae
      • Avetheropoda
        • karnozaury (Carnosauria)
          • nadrodzina Allosauroidea
            • rodzina allozaury (Allosauridae)
            • rodzina sinraptory (Sinraptoridae)
            • rodzina karcharodontozaury (Carcharodontosauridae)
            • rodzina Neovenatoridae
        • celurozaury (Coelurosauria)
          • rodzina Coeluridae
          • rodzina Compsognathidae
          • nadrodzina tyranozauroidy (Tyrannosauroidea)
            • rodzina tyranozaury (Tyrannosauridae)
          • Maniraptoriformes
            • ornitomimozaury
              • rodzina garudimimy (Garudimimidae)
              • rodzina harpymimidy (Harpymimidae)
              • rodzina deinocheiry (Deinocheiridae)
              • rodzina ornitomimy (Ornithomimidae)
            • maniraptory
              • terizinozauroidy
                • rodzina terizinozaury (Therizinosauridae)
              • Pennaraptora
                • owiraptorozaury
                  • rodzina awimimy (Avimimidae)
                  • rodzina kaudipteryksy (Caudipteridae)
                  • rodzina cenagnaty (Caenagnathidae)
                  • rodzina owiraptory (Oviraptoridae)
                • Paraves
                  • rodzina troodony (Troodontidae)
                  • rodzina dromeozaury (Dromaeosauridae)
                  • rodzina Scansoriopterygidae
                  • ptaki (Aves)
                    • archeopteryksokształtne (Archeopterygiformes)
                      • rodzina archeopteryksy (Archeopterygidae)

Filogeneza

Kakadu palmowa, współczesny przedstawiciel teropodów, zalicza się do celurozaurów i Avialae

Kladogram teropodów według Weishampela i in., 2004.^[1]

Przypisy